راه هاي مقابله با گرما
زدگي .3 تیر
-93
با شروع فصل تابستان و گرمي هوا،يكي از
مشكلاتي كه گريبانگير افراد مي‌شود،گرمازدگي است. گرمازدگي در دو فرم اصلي
پديدار مي شود:
1-گرمازدگي خفيف:كه در واقع كم طاقتي هاي ناشي از گرماست و با وجود آنكه علائمي شبيه به بيماري گرمازدگي شديد دارد، ولي پس از اقدامات درماني ابتدايي، به سرعت از بين مي رود.
1-گرمازدگي خفيف:كه در واقع كم طاقتي هاي ناشي از گرماست و با وجود آنكه علائمي شبيه به بيماري گرمازدگي شديد دارد، ولي پس از اقدامات درماني ابتدايي، به سرعت از بين مي رود.
2-گرما زدگي حاد:كه در صورت عدم مداواي
سريع، پيامدهاي خطرناك و گاهي كشنده را به همراه خواهد داشت.
چه خوب است بدانيم مسائل و مشكلات جسمي
ناشي از گرما هيچ ارتباطي با ميزان قوي بودن بدن فرد ندارد. حتي ورزشكاران نيز
ممكن است در معرض اين خطر قرار گيرند، زيرا گرمازدگي در هر دو نوع خود حاصل
تغييراتي است كه در اثر گرما در بدن ايجاد مي شود. به اين معنا كه هرچه بدن گرماي
بيشتري دريافت كند، ميزان تعريق آن بالاتر مي رود. در اين صورت آب بدن به همراه
عرق كاهش مي يابد. در برخي از موارد، تعريق زياد حتي به كاهش نمك موجود در بدن نيز
منجر شده و گرمازدگي حادي را سبب مي شود. از جمله علائم گرمازدگي در هر دو
نوع مي توان به تشنگي مفرط، كاهش اشتها، سردرد، سرگيجه و حالاتي شبيه آنفلوآنزا به
همراه تهوع و استفراغ اشاره كرد كه البته در نوع حاد آن غش، افزايش ضربان قلب، عدم
تمركز و شوك نيز به موارد فوق اضافه مي شوند، ولي آنچه همواره توصيه مي شود
پيشگيري است:
- از حضور طولاني مدت در گرما بپرهيزيد،
به خصوص افرادي كه از آستانه تحمل كمتري نسبت به گرما برخوردار بوده و يا پيش از
اين، به گرمازدگي مبتلا گشته‌اند.
آب بنوشيدهنگامي كه مجبور هستيد ساعات
طولاني بيرون از منزل باشيد، شيشه آبي به همراه برده و مرتب آب بنوشيد.
ميوه و سبزي مصرف كنيد. اغلب ميوه‌ها و سبزي‌ها حاوي كمي نمك و آب فراوان هستند كه براي جلوگيري از گرمازدگي مناسب است. البته قبل از مصرف، بايد آنها را به خوبي با آب و مواد ضد عفوني‌كننده بشوييد.
ميوه و سبزي مصرف كنيد. اغلب ميوه‌ها و سبزي‌ها حاوي كمي نمك و آب فراوان هستند كه براي جلوگيري از گرمازدگي مناسب است. البته قبل از مصرف، بايد آنها را به خوبي با آب و مواد ضد عفوني‌كننده بشوييد.
- قهوه و نسكافه مصرف نكنيد زيرا كافئين
موجود در اين نوشيدني‌ها، كاهش مايعات بدن را سرعت بخشيده و ميزان تعريق را بالا
مي برد.
سيگار نكشيد. سيگار كشيدن سبب انقباض رگ‌ها شده و بر توانايي بدن شما براي سازش با گرماي محيطي كه در آن قرار داريد، تاثير منفي مي گذارد.
سيگار نكشيد. سيگار كشيدن سبب انقباض رگ‌ها شده و بر توانايي بدن شما براي سازش با گرماي محيطي كه در آن قرار داريد، تاثير منفي مي گذارد.
-ازآب خنك استفاده كنيد. شستن سر و گردن
با آب خنك به كاهش دماي بدن كمك مي كند. البته لازم به ذكر است كه آب خيلي سرد سبب
انقباض رگ هاي خوني زير پوست شده و در شرايطي كه خون به سمت سطوح داخلي‌تر بدن
حركت مي كند، همزمان دماي منطقه را بالا مي برد. لذا آب سرد توصيه نمي شود. -هميشه
بادبزني همراه خودداشته باشيد.باد زدن به وسيله بادبزن و يا حتي تكه‌اي مقوا و...،
سبب بخار شدن عرق روي پوست و در نتيجه خنك شدن سطح آن شده و از افزايش دماي بدن
جلوگيري مي كند. - ازكلاه يا سايبان استفاده كنيد. هر چه از تماس مستقيم پوست
با اشعه خورشيد كم كنيد، تاثير گرما كمتر خواهد بود. با توجه به آنكه رگ هاي خوني
در منطقه سر و گردن به سطح پوست بسيار نزديك هستند، دريافت و يا از دست دادن گرما
نيز در آنها با سرعت بيشتري انجام مي گيرد. در نتيجه كلاه و يا هر پوشش ديگري
مانند آن بر روي سر مي تواند مانعي براي دريافت سريع گرما باشد. در برخي از
كشورهاي با آفتاب سوزان، استفاده از چتر براي جلوگيري از تاثير گرماي خورشيد بر
بدن بسيار رايج است، ولي در كشور ما متاسفانه كاري عجيب به نظر مي آيد.
- در انتخاب پارچه لباس‌هاي خود ازنظررنگ و جنس دقت كنيد.در پارچه هايي كه تركيبي از مواد پلي استر و كتان هستند، تبادل هوا راحت‌تر از پارچه هاي 100 درصد كتان صورت مي گيرد، در نتيجه براي تابستان مناسب ترند. انتخاب لباس هايي با رنگ هاي روشن هم همواره براي انعكاس گرما توصيه مي شوند. حالا اگر با توجه به سهل انگاري در انجام توصيه هاي ارائه شده، مشكل گرمازدگي به وجود آمد، بايد دنبال به كارگيري اقدامات اوليه و راهكارهايي جهت بهبودي و يا كاهش علائم تا مراجعه بيمار به پزشك باشيم. از آنجا كه علائم هر دو نوع گرمازدگي به هم شبيه است، تشخيص آنها از يكديگر نياز به گذشت اندكي زمان دارد. به اين معنا كه اگر پيامدهاي ناشي از گرمازدگي پس از خروج فرد از منطقه گرما و مراقبت هاي اوليه و گذشت نيم ساعت اثربخش نبود، فرد بايد به پزشك مراجعه كند. البته در مورد علائمي مانند ضعف و غش، اين مدت زمان 2 تا 5 دقيقه است، زيرا گرمازدگي حاد ممكن است سبب به كما رفتن بيمار شود. در اين مدت زمان شما مي توانيد به توصيه هاي زير عمل كنيد:
- در انتخاب پارچه لباس‌هاي خود ازنظررنگ و جنس دقت كنيد.در پارچه هايي كه تركيبي از مواد پلي استر و كتان هستند، تبادل هوا راحت‌تر از پارچه هاي 100 درصد كتان صورت مي گيرد، در نتيجه براي تابستان مناسب ترند. انتخاب لباس هايي با رنگ هاي روشن هم همواره براي انعكاس گرما توصيه مي شوند. حالا اگر با توجه به سهل انگاري در انجام توصيه هاي ارائه شده، مشكل گرمازدگي به وجود آمد، بايد دنبال به كارگيري اقدامات اوليه و راهكارهايي جهت بهبودي و يا كاهش علائم تا مراجعه بيمار به پزشك باشيم. از آنجا كه علائم هر دو نوع گرمازدگي به هم شبيه است، تشخيص آنها از يكديگر نياز به گذشت اندكي زمان دارد. به اين معنا كه اگر پيامدهاي ناشي از گرمازدگي پس از خروج فرد از منطقه گرما و مراقبت هاي اوليه و گذشت نيم ساعت اثربخش نبود، فرد بايد به پزشك مراجعه كند. البته در مورد علائمي مانند ضعف و غش، اين مدت زمان 2 تا 5 دقيقه است، زيرا گرمازدگي حاد ممكن است سبب به كما رفتن بيمار شود. در اين مدت زمان شما مي توانيد به توصيه هاي زير عمل كنيد:
- به جاي اينكه فرد را در آب سرد فرو
بريد، بر روي او آب سرد بپاشيد. به اين ترتيب آب سريع‌تر از روي پوست تبخير شده و
فرد زودتر خنك مي شود، يا اينكه حوله اي را در آب سرد فرو برده و بر روي بدن بيمار
قرار دهيد.
- فرد را به مكاني كه در آنجا كولر و يا
هر خنك‌كننده ديگري وجود دارد، منتقل كنيد.
- مادامي كه فرد در هوشياري به سر مي
برد، او را مجبور به خوردن آب كنيد.
راهكارهايي براي جلوگيري از گرمازدگي:
بدن انسان نسبت به هرگونه تغيير شرايط
محيطي واكنش نشان مي‌دهد تا بتواند تعادل بر هم ريخته را دوباره بازگرداند. گرم
شدن هوا در فصل تابستان، مسئله‌اي است كه بتدريج اتفاق مي‌افتد بنابراين ممكن است
انسان متوجه تغييرات فيزيولوژيك بدن خود در اين شرايط نشود. ادامه شرايط نامساعد
محيطي در نهايت عوارضي را براي انسان به وجود مي‌آورد و ممكن است فرد را دچار
گرمازدگي كند.
تغييرات فيزيولوژيك در برابر گرما:
گرما و افزايش حرارت، تغييرات
فيزيولوژيكي را در بدن به‌وجود مي‌آورد. افزايش دماي بدن باعث تسريع گردش خون مي‌شود
و عروق را بخصوص در سطوح بدن متسع مي‌كند. اتساع عروق، دفع آب و املاح را از بدن
به دنبال دارد، در نتيجه فرد شروع به تعريق مي‌كند.
كاهش آب بدن، تهديدي براي آن است بنابراين قلب با افزايش ضربان، خون بيشتري را به جريان مي‌اندازد در نتيجه سيستم قلبي و عروقي بدن تحت فشار قرار مي‌گيرد. تغييرات ذكر شده، دفاعي است كه بدن در برابر شرايط نامساعد محيطي از خود نشان مي‌دهد كه با توجه به سن فرد متفاوت است. نوزادان، كودكان، نوجوانان و حتي سالمندان واكنش و حتي ميزان سطح تحمل متفاوتي در برابر گرما دارند و برخي خيلي سريع گرمازده مي‌شوند. كاهش ميزان آب بدن در اثر تعريق زياد و گرما، جريان خون وارد شده به كليدها را كاهش مي‌دهد و در اين زمان عملكرد تحت تأثير قرار مي‌گيرد. به دنبال تعريق، سديم و پتاسيم بيشتري از بدن دفع مي‌شود و بدن دچار نوعي كمبود املاح مي‌شود. از طرفي كاهش آب بدن براي قلب نيز حائز اهميت است، زيرا كاهش حجم خون و افزايش غلظت آن، سيستم قلبي و عروقي را دچار مشكل مي‌كند. علاوه بر سيستم قلبي و عروقي و ديگر سيستم‌هاي بدن، ديواره سلول‌هاي بدن نيز كه نقش مهمي را ايفا مي‌كنند، در اثر كم‌آبي دچار تغيير مي‌شوند. با كاهش آب بدن و حجم خون، جدار سلول‌هاي بدن نمي‌توانند ورود و خروج مواد و املاح را از سلول بخوبي كنترل كنند بنابراين سلول با مشكل روبه‌رو مي‌شود. افزاد مسن نيز به دليل آنكه در وضعيت قلبي و عروقي محدوديت دارند و يا ممكن است دچار بيماري خاصي باشند، كاهش آب بدن و به دنبال آن افزايش ضربان قلب سيستم قلبي و عروقي آنها را تحت فشار قرار مي‌دهد.
كاهش آب بدن، تهديدي براي آن است بنابراين قلب با افزايش ضربان، خون بيشتري را به جريان مي‌اندازد در نتيجه سيستم قلبي و عروقي بدن تحت فشار قرار مي‌گيرد. تغييرات ذكر شده، دفاعي است كه بدن در برابر شرايط نامساعد محيطي از خود نشان مي‌دهد كه با توجه به سن فرد متفاوت است. نوزادان، كودكان، نوجوانان و حتي سالمندان واكنش و حتي ميزان سطح تحمل متفاوتي در برابر گرما دارند و برخي خيلي سريع گرمازده مي‌شوند. كاهش ميزان آب بدن در اثر تعريق زياد و گرما، جريان خون وارد شده به كليدها را كاهش مي‌دهد و در اين زمان عملكرد تحت تأثير قرار مي‌گيرد. به دنبال تعريق، سديم و پتاسيم بيشتري از بدن دفع مي‌شود و بدن دچار نوعي كمبود املاح مي‌شود. از طرفي كاهش آب بدن براي قلب نيز حائز اهميت است، زيرا كاهش حجم خون و افزايش غلظت آن، سيستم قلبي و عروقي را دچار مشكل مي‌كند. علاوه بر سيستم قلبي و عروقي و ديگر سيستم‌هاي بدن، ديواره سلول‌هاي بدن نيز كه نقش مهمي را ايفا مي‌كنند، در اثر كم‌آبي دچار تغيير مي‌شوند. با كاهش آب بدن و حجم خون، جدار سلول‌هاي بدن نمي‌توانند ورود و خروج مواد و املاح را از سلول بخوبي كنترل كنند بنابراين سلول با مشكل روبه‌رو مي‌شود. افزاد مسن نيز به دليل آنكه در وضعيت قلبي و عروقي محدوديت دارند و يا ممكن است دچار بيماري خاصي باشند، كاهش آب بدن و به دنبال آن افزايش ضربان قلب سيستم قلبي و عروقي آنها را تحت فشار قرار مي‌دهد.
علائم گرمازدگي:
عملكرد بسياري از بافت‌هاي بدن به ميزان
آب موجود در آنها بستگي دارد، كمبود آب در بدن بر بسياري از اعضا اثري مخرب دارد.
قرار گرفتن در هواي گرم و يا در معرض نور مستقيم خورشيد براي طولاني‌مدت فرد را
دچار گرمازدگي مي‌كند. اين عارضه در كودكان، نوزادان، افراد مسن و كساني كه فعاليت
زيادي دارند و از رژيم غذايي مناسبي برخوردار نيستند، بيشتر اتفاق مي‌افتد. همچنين
ميزان رطوبت بدن و استفاده از برخي داروها نيز مؤثر است. گرمازدگي علائم و
شدت متفاوتي دارد. در گرمازدگي خفيف تا متوسط فرد دچار بي‌حالي، ضعف، تعريق زياد،
بي‌قراري، رنگ‌پريدگي پوست، كاهش فعاليت بدني و كاهش ادرار مي‌شود و در موارد شديد
آن حساسيت‌پذيري فرد زياد مي‌شود و در برخي موارد هوشياري را كاهش مي‌دهد.
گرمازدگي نوزادان:
بطور متوسط دو سوم تا سه چهارم از حجم
بدن را آب تشكيل مي‌دهد. گرمازدگي و كاهش ميزان آب بدن در كودكان و بخصوص نوزادان
از اهميت زيادي برخوردار است، زيرا بروز علائم در آنها شديدتر است و كم آبي آسيب
بيشتري به آنها وارد مي‌كند. افراد بزرگسال با قرار گرفتن در معرض گرما و افزايش
درجه حرارت بدن، به سرعت دچار تعريق مي‌شوند و بدن بلافاصله نسبت به آن واكنش نشان
مي‌دهد و فرد در صورت امكان از محيط گرم به مكاني خنك مي‌رود در حالي كه كودكان
تنها با گريه و بي‌قراري از احساس گرما خبر مي‌دهند و نوزاد گرمازده نمي‌تواند عكس‌العملي
از خود نشان دهد. بنابراين نوزادان نياز به مراقبت بيشتري در فصل گرم دارند. شايع‌ترين
خطري كه كودكان و نوزادان را در فصل گرما تهديد مي‌كند، گرمازدگي است. در اثر
گرمازدگي، درجه حرارت بدن بيش از 40 تا 41 درجه سانتيگراد مي‌شود، در حالي كه در
اثر تب‌هاي عفوني بندرت درجه حرارت بدن از اين ميزان بيشتر مي‌شود. علت عمده
گرمازدگي كودكان و نوزادان را پوشش زياد آنها مي‌باشد. از طرفي قراردادن نوزادان
در محيط بسته و بدون جريان هوا، تابش مستقيم نور آفتاب و استفاده از دستگاه‌هاي
گرم‌كننده نقش مهمي در گرمازدگي نوزادان دارد. بسياري از والدين تصور مي‌كنند بايد
لباس زيادي به نوزادشان بپوشاند در حالي كه درجه حرارت محيط بدن آنها مطلوب و كافي
است و قرار دادن دماسنج در خانه كمك زيادي به متعادل نگه داشتن درجه حرارت محيط
خانه مي‌كند. 25-28درجه سانتيگراد بهترين درجه حرارت مناسب براي محيط خانه
است و استفاده از كولر و پنكه منعي ندارد تنها نبايد نوزاد را در معرض باد مستقيم
كولر قرار داد. وي در مورد علائم نوزادان گرما زده مي‌گويد: در اثر منع شدن
عروق محيطي، رنگ پوست نوزاد قرمز مي‌شود و در اثر تشديد اين حالت ممكن است رنگ
پوست خاكستري شود. بي‌قراري، افزايش تعداد تنفس براي دفع گرما، اختلالات
هموديناميك، اختلال آب و الكتروليت و حتي خونريزي مغزي از علائم گرمازدگي در
نوزادان است.
پيشگيري و درمان:
پيشگيري از گرمازدگي بر درمان آن ارجحيت
دارد. پوشش مناسب كودك و نوزاد، اهميت زيادي دارد، زيرا خطر گرمازدگي از سرما
خوردگي كمتر نيست و مطمئناً گرماي بيش از حد ضرر زيادي به نوزاد خواهد زد. كودكان
زمان مناسبي از روز بيرون از خانه برده شوند و از قرار دادن آنها در معرض
نورمستقيم آفتاب خودداري شود و آنان را به مدت طولاني در ماشين قرار نداده و تا حد
ممكن از مسافرت‌هاي طولاني و بدون امكانات و ماشين‌هاي بدون تهويه و كولر خودداري
شود. براي درمان و كمك به بهبود گرمازدگي كودكان، علاوه بر مراجعه به پزشك،
توصيه مي‌شود بدن نوزاد به صورت ناگهاني خشك نشود در غير اين صورت استرس و شوك به
بدن او وارد مي‌شود كه براي وي خطرناك است بنابراين كاهش دماي بدن بايد به صورت
تدريجي و آهسته انجام شود. جبران مايعات و آب از دست رفته بدن نيز در صورت تشخيص
پزشك با سرم درماني انجام مي‌شود. علاوه بر اين شيردهي در محيطي خنك بايد بطور
مكرر انجام شود تا آب از دست رفته بدن نوزاد جبران شود. در صورت تمايل به نوشاندن
آب به نوزاد بايد از آب جوشيده سرد شده استفاده كرد.
گرما در دوران بارداري:
افزايش درجه حرارت بدن و گرمازدگي در
دوران بارداري ممكن است عوارض خطرناكي را به جاي بگذارد. تب در اثر گرمازدگي
و يا ابتلا به ويروس‌هايي از قبيل سرخچه، توكسوپلاسموز در دوران بارداري ممكن است
اتفاق بيفتد. افزايش درجه حرارت بدن بخصوص در سه ماهه اول بارداري ممكن است
ناهنجاري‌هاي جنيني از جمله آننسفالي را به وجود آورد و يا باعث پارگي زودرس كيسه
آب اطراف جنين شود. زايمان زودرس نيز از جمله عوارضي است كه در اثر افزايش درجه
حرارت بدن در سه ماهه آخر دوران بارداري اتفاق مي‌افتد. اسهال و استفراغ در اواخر
بارداري نيز باعث تحريك روده و از دست دادن آب و در نهايت تحريك و انقباض رحم مي‌شود
كه زايمان زودرس را به دنبال دارد، لذا درمان و پيشگيري از تب و گرمازدگي در دوران
بارداري اهميت زيادي دارد. به دليل آنكه هورمون‌هاي مترشحه در دوران بارداري
عضلات كليه و حالب را شل مي‌كنند، اكثر اوقات شروع علائم و نشانه‌هاي سنگ كليه در
اين دوران اتفاق مي‌افتد بنابراين توصيه مي‌شود در فصل تابستان مايعات بيشتر
نوشيده شود. با‌توجه به آنكه حاملگي با تعدادي حملات گرگرفتگي همراه است كه
تحمل آن بخصوص در فصل تابستان دشوار است، بايد تا حد ممكن از قرار گرفتن در محيط
گرم و تابش نور آفتاب به مدت طولاني خودداري كرد. اين توصيه در مورد زنان يائسه‌اي
كه دچار حملات گرگرفتگي هستند نيز صدق مي‌كند. همچنين توصيه مي‌شود از پياده روي
طولاني‌مدت در فصل گرما خودداري شود. مصرف مايعات زياد، ميوه‌جات و تقريباً دوليتر
آب به صورت روزانه توصيه مي‌شود. استفاده از لباس مناسب، نخي با رنگ روشن در كاهش
جذب گرما كمك‌كننده است. با توجه به آنكه تحمل حملات گرگرفتگي زنان يائسه در فصل
گرما سخت‌تر مي‌شود علاوه بر توجه به توصيه‌هاي گفته شده، مي‌توانند براي كاهش
حملات گرگرفتگي از دانه‌هاي حاوي هورمون، استروژن مانند سويا استفاده كنند تا
علائم در آنها كاهش پيدا كند