گفتگو با
حسن شهرکی
«عروسی» به
سبک ایرانی!12 خرداد-94
مراسم رتجملاتی آقازاده ها
تصویر مراسم غیرتجملاتی
آخوندها همه چیز را عوض کرده اند . زیرا
که هرروز بیشتر ارزش های اجتماعی در حال تغییر وتحول ودگر گونی می باشد . به ویژه
اینکه در شرایطی که از سوی دست اندرکاران رژیم حد اقل به 40% جمعیت محروم وفقیر کشور اعتراف
شده است وپدیده های ناهنجاراجتماعی همچون کلیه و تن فروشی وکارتون خوابی و کودکان
کار خیابانی ..... در حال رشد است . ولی موازی رشد این پدیده ها مراسم های عروسی- تجملاتی پرهزینه هم رایج شده
است . طوریکه گزارش شده هزینه
تالار یا باغ، گروه موسیقی، خرید حلقه، ساعت و جواهرات عروس، فیلمبرداری و عکاسی
مراسم عروسی، خرید یا کرایه لباس عروس و داماد، آیینه و شمعدان، خرید مخصوص عروس و
داماد، آرایشگاه عروس، ماشین عروس...... بسیاری از عروسی‌ها باید هزینه‌هایی همچون
ساخت کلیپ، چاپ عکس یادگاری، هدیه میهمانان و... را نیز چنین است. تالار 18 میلیون، حلفه
ازدواج دو میلیون، سرویس 15 میلیون، کرایه لباس عروس 600 هزار تومان، آیینه و
شمعدان یکی و نیم میلیون، آرایشگاه عروس یک میلیون، آرایشگاه داماد 250 هزار
تومان، تزیین ماشین عروسی 500 هزار تومان و... . اینها تنها بخشی از هزینه‌های یک
مراسم عروسی است. تازه دوام اینگونه مراسم عروسی کوتاه مدت
است .چونکه آمار طلاق نه رو به رشداست که تازگی مراسم جشن سالگرد طلاق هم برگزار
می شود.
فرارو- خیلی دور نیست. زمانی
که زنان و مردان در مبادله‌ای نسبتا برابر با یکدیگر پیوند ازدواج می‌بستند؛ زمانی
که چندتکه وسیله، چند لباس، آیینه و شمعدان، قرآن و یک سقف برای شروع یک زندگی
کافی بود. در گذشته نه خبری از کلیپ‌های مختلف عروسی بود و نه خبری از کرایه ماشین‌های
مدل بالا با قیمت‌هایی عجیب. اما به مرور همه‌چیز عوض شد و حالا به سختی میتوان
لیست تدارکات برای برگزاری یک مراسم عروسی را برشمرد.
به گزارش فرارو، هزینه تالار یا باغ،
گروه موسیقی، خرید حلقه، ساعت و جواهرات عروس، فیلمبرداری و عکاسی مراسم عروسی،
خرید یا کرایه لباس عروس و داماد، آیینه و شمعدان، خرید مخصوص عروس و داماد،
آرایشگاه عروس، ماشین عروس، ذبح و قربانی برای عروسی و کیک عروسی لیستی از ملزومات
امروزه برگزاری یک عروسی با سطحی متوسط است. در بسیاری از عروسی‌ها باید هزینه‌هایی
همچون ساخت کلیپ، چاپ عکس یادگاری، هدیه میهمانان و... را نیز در نظر گرفت.
برگزاری مراسم عروسی، هرچند که برای
اغلب خانواده‌های ایرانی دلچسب و به یاد ماندنی است، اما بیش‌ترِ آن‌ها را زیرِ
بار انواع قرض‌ها و وام‌ها می‌برد. در این سال‌ها هرچه به جلو آمده‌ایم هزینه
مراسم عروسی بالاتر رفته است.
تالار 18 میلیون، حلفه ازدواج دو
میلیون، سرویس 15 میلیون، کرایه لباس عروس 600 هزار تومان، آیینه و شمعدان یکی و
نیم میلیون، آرایشگاه عروس یک میلیون، آرایشگاه داماد 250 هزار تومان، تزیین ماشین
عروسی 500 هزار تومان و... . اینها تنها بخشی از هزینه‌های یک مراسم عروسی است.
انتقادات زیادی در خصوص سخت شدن برگزاری
مراسم ازدواج به‌دلیل سنگینی هزینه‌های اقتصادی آن شده است؛ بی‌آنکه راه‌حل مشخصی
–جز دادن وام به جوانان- در این‌باره اجرایی شود. اما آیا چه روندی در طی سال‌های
اخیر طی شده که ازدواج و مراسم عروسی را به این مرحله رسانده است؟ دکتر افسر
افشارنادری –جامعه‌شناس خانواده- در گفتگو با فرارو می‌گوید:
در گذشته، ساده زندگی کردن یک ارزش تلقی می‌شد، اما حال آغاز زندگی با تجمل یک
ارزش است. دلیل آن نیز رواج برگزاری مراسم با هزینه سنگین در بین همه مردم است.
بسیاری از خانواده‌ها برگزاری عروسی پرخرج را نوعی تفاوت و تلاش برای دیده شدن می‌دانند
و خانواده‌های دیگر برای اینکه از این قافله عقب نمانند، به هرطریق سطح برگزاری
مراسم عروسی را از نظر مالی بالا برده‌اند.
افشارنادری تصریح کرد: سخت‌شدن ازدواج‌ها
امروزه سبب شده که تمایل به ازدواج کاهش یابد و وقتی که این تمایل کم شود، افراد
از ازدواج می‌گریزند که یکی از اثرات منفی آن کاهش تشکیل نهاد خانواده در جامعه
است. هنگامی نیز که افراد نتوانند خانواده تشکیل دهند، قالب‌های دیگری مانند
ازدواج سفید در جامعه سر بر می‌آورند که بیش از همه به ضرر زنان خواهد بود. در این
روند همچنین جامعه روز به روز از سلامت دور می‌شود.
وی درمورد کژکارکردهای مراسم عروسی
اظهار کرد: مراسم عروسی نیز در همین رابطه، رسمی (ritual) بوده اگرچه هنوز
واجد کارکرد است اما میتوان کژکارکردهای گوناگونی را نیز برای آن برشمرد. در این
فرآیند متعلقاتی نیز به مراسم عروسی اضافه شده‌اند که کارکردی ندارند، مانند ساخت
کلیپ اسپورت! در این میان و بواسطه ی این کژکارکردها هزینه های هنگفتی به خانواده
ها تحمیل شده و از سویی چرخ اقتصاد بسیاری از بنگاههای اقتصادی که تنها در اقتصاد
صوری نظامهای سرمایه داری فعال هستند؛ میچرخد.
وی گفت: دلیل اینکه چرا ما به این سمت
حرکت کرده‌ایم را باید در یک واژه جست و آن "روحِ زمانه" است. زمانه ای
که بتوارگی کالایی در آن به حد اعلای خویش رسیده. انسان‌ها در روح زمان اسیر شده‌اند
و در نهادی مانند ازدواج، قدرتِ ساختارها به اندازه‌ای زیاد هست که جایی برای کنشِ
کنشگران باقی نمی‌ماند.
شهرکی با اشاره بر "کالایی‌شدن"
امور اجتماعی اظهار کرد: در همه امور اجتماعی ما شاهد کالایی‌شدن هستیم و ازدواج
تنها یکی از آن امور است. درباره واکاوی اینکه چرا انسان‌ها به سمت سود، اقتصاد
صوری و کالایی‌کردن مسائل پیش رفته‌اند، دلایل و ابعاد مختلفی وجود دارد. میتوان
این روند را با دلایل روان‌شناختی، انسان‌شناختی و از منظر آداب و رسوم، اخلاقیات
و... بررسی کرد. اما در یک کلام میتوان به نظریه مارکس با عنوان "بتوارگی
کالایی" (Commodity fetishism) اشاره داشت؛ بر اساس
نظر مارکس، انسان‌ها زمانی ابزارهایی مانند پول را برای کمک به بشر ساختند، حال
همان ابزارها قدرت پیدا کرده و بر زندگی و روابط انسان‌ها غلبه یافته‌اند. در حال
حاضر و در جوامع امروز کالا و پول برای انسان ارزش زیادی پیدا کرده است.
این استاد دانشگاه، روند کالایی شدن در
ایران را بررسی کرده و توضیح داد: درباره این روند کالایی‌شدن در ایران میتوان به
تحلیل پیربوردیو –جامعه‌شناس فرانسوی- اشاره کرد. بوردیو علت کالایی‌شدن را بر
پایه تحلیلی طبقاتی و بر تلاش برای تشخص(distinction) یافتن در این طبقات
اشاره می‌کند. بر این اساس، در ایران نیز طبقات اجتماعی تلاش می‌کنند تا از هر
ابزار و نهادی استفاده کنند تا میزانی از تشخص را به دست بیاورند. در تحلیل بوردیو
افراد سعی می‌کنند تا یک "میدان" ایجاد کنند و در آن میدان
"تفاوت" خود را با دیگران بازتولید کنند. در ایران نیز مراسم عروسی
تلاشی در جهت "تشخص" است. همین تلاش برای تشخص و تفاوت را در مراسم ختم
نیز میتوان دید.
شهرکی در انتها تصریح کرد: متاسفانه
تفاوت طبقاتی در ایران، از اقتصاد به موارد زیاد دیگری تسری پیدا کرده است. در حال
حاضر ازدواجِ های پر ریخت و پاش، دیگر مختص طبقات بالا نیست، بلکه همه طبقات درگیر
آن هستند تا از این طریق از امتیازِ تشخص و تفاوت در ذائقه بهره مند شوند.
شما پول می‌دهید تا "رسم کالایی ازدواج" (مراسم عروسی) را پاس بدارید
همین و بس نه بیش نه کم.