اوین نامه کیهان 5 شنبه 11
بهمن ماه سال 1397
يادداشت روز اوین نامه
کیهان "رمزگشايي از سخنان سيدحسن نصرالله"
با مرور سخنان حجت الاسلام و المسلمين
«سيدحسن نصرالله» دبيركل حزب الله لبنان- در مصاحبه روز ششم بهمن ماه با شبكه عربي
الميادين درمي يابيم كه از يك سو مقاومت در مواجهه با رژيم صهيونيستي به مرحله
تازه اي رسيد، و از سوي ديگر پرونده سوريه در بخش هاي سياسي و نظامي با سرعت زيادي
به نقطه پاياني نزديك مي شود و اين در حالي است كه بر مبناي «ترجيحات»، «حساسيت
ها» و «توانمندي هاي متفاوتي» كه واحدهاي فعال در بحران سوريه دارند، وضعيت سوريه
و منازعات قدرت هاي موثر چشم انداز ديگري داشت. اين قلم با نگاه به مصاحبه سيدحسن
نصرالله ابعاد اين موضوع و نكته هاي اصلي مصاحبه را توضيح مي دهد:
1- نصرالله در اين مصاحبه
به طور تلويحي از تصميمات تازه جبهه مقاومت در برابر حملات گاه و بي گاه ارتش رژيم
صهيونيستي به سوريه خبر داد و گفت «نتانياهو بايد هوشيار باشد و در سوريه دچار اشتباه
نشود و منطقه را به جنگ نكشاند» و در پاسخ به سوالات پي درپي «بن جدو» از او گفت
ممكن است «محور مقاومت» به حملات اسرائيل به سوريه پاسخ دهد. همه مي دانند كه تا
پيش از اين حزب الله لبنان در قبال حملاتي كه جنگنده هاي اسرائيلي عليه آن در خاك
لبنان يا سوريه انجام مي داد، فقط زماني واكنش نشان مي داد كه در نتيجه حملات
اسرائيل، نيروهاي حزب الله به شهادت رسيده بودند، اما حمله به محموله هاي خود را
براي پرهيز از توسعه دامنه بحران ناديده مي گرفت. ايران نيز كم و بيش همين نگاه را
به حملات اسرائيل داشت با اين تفاوت كه جنگنده هاي اسرائيلي جز در دو مورد در
«مزرعه الامل» واقع در شمال غرب قنيطره و «تي فور» واقع در شمال شرق حمص، با حمله
اسرائيل مواجه نشد كه البته در هر دو مورد نيز اسرائيل پاسخ خود را از جبهه مقاومت
دريافت كرد.
به غير از اين دو مورد، ارتش رژيم
اسرائيل هيچگاه به مراكز حضور نيروهاي ايراني در سوريه نزديك نشد. اما در اين ميان
موضع ارتش سوريه بيش از حد محافظه كارانه بود و در برابر حملات هواپيماهاي متجاوز
اسرائيلي، صرفا از طريق آتش باري در آسمان خود پاسخ مي داد و اين خود سبب تكرار
حملات جنگنده هاي رژيم صهيونيستي و آسوده شدن خيال آنان شده بود.
اعلام تلويحي نصرالله مبني بر اينكه پاسخ
«محور مقاومت» و به عبارت دقيق تر احيانا پاسخ حزب الله از اين پس شامل هر نوع
حملات ارتش رژيم اسرائيل به سوريه مي شود، خواه هدف مقابل مراكز و نيروهاي متعلق
به كشور سوريه و خواه مراكز و نيروهاي متعلق به هم پيمانان سوريه باشد و نيز خواه
اين حملات به تلفات انساني منجر بشود و خواه نشود هم مي گردد، تصميم و برنامه اي
است كه شرايط امنيتي سوريه را تغيير مي دهد. هر چند اظهارات دبير كل حزب الله
لبنان در اين بخش از مصاحبه از صراحت زيادي برخوردار نبود اما مشخص بود كه جمع
بندي قبلي حزب الله و بطور كلي محور مقاومت در مورد نحوه مواجهه با تجاوزات
اسرائيل به سوريه تغيير كرده و بايد در انتظار اعلام رسمي سياست جديد آنان بود.
2- بخشي از نيروهاي نظامي و
تجهيزات آمريكايي از شرق و شمال شرق سوريه خارج شده اند و روند كنوني نشان مي دهد،
بخش اعظم اين تجهيزات و نيروها در دو ماه آينده و در سقف زماني 100 روزه كه حدود
يك ماه پيش ترامپ از آن سخن گفته بود، از سوريه خارج مي شوند. اين در حالي است كه
براساس روند دو سال اخير، آمريكايي ها هرگونه اميد اثرگذاري به پرونده سياسي و پرونده
امنيتي سوريه را از دست داده و خود را فاقد توانمندي لازم براي مهار گروه هاي
انقلابي مخالف رژيم اسرائيل در فلسطين، سوريه و لبنان مي دانند.
نصرالله در مصاحبه اخير با بن جدو فاش كرد
كه پيش از اين ارتش آمريكا، ترامپ را وادار كرد كه مهلتي شش ماهه به آن بدهد تا
شايد بتوانند ايران، سوريه و روسيه را براي خروج و يا كاهش نيروهاي ايران و حزب
الله در سوريه متقاعد نمايد و خروج كامل نيروهاي نظامي خود را مرتبط با آن نشان
داده و يك «پيروزي و نتيجه تصنعي» را براي خود دست و پا نمايد اما پس از پاسخ قاطع
ايران و سوريه كه از طريق روسيه به آمريكايي ها منتقل گرديد، به ناچار و بدون
سروصدا شروع به خارج كردن نيروهاي خود از سوريه كرد.
3- براساس كليد رمزي كه
در سخنان سيدحسن نصرالله رونمايي گرديد دولت تركيه پس از دو دور گفت وگو در مسكو و
تلاش براي پيدا كردن فرمولي كه متضمن مجوز آغاز حملات گسترده و توامان عليه كردها
و داعش باشد، متوجه موضع سخت روسيه و ايران گرديد، بنا به توصيه روسيه فرمولي براي
بازگشت در 28 مهر 1377 (20 اكتبر 1998) بين دو هيئت ترك و سوري در شهر آداناي
تركيه امضا شد. براساس «توافق آدانا» دولت حافظ اسد در سوريه متعهد شد كه اجازه
فعاليت به كردهاي سوريه عليه خاك و نيروهاي تركيه ندهد و در مبارزه با اقدامات
تروريستي كردهاي سوريه با دولت تركيه همكاري نمايد. براساس اين توافق، تركيه
متقابلا متعهد شد حاكميت سوريه در مناطق كردي اين كشوررا نقض نكند و اجازه خود در
تعقيب كردهاي مسلح مخالف خود را به عمق حداكثر پنج كيلومتري شمال سوريه محدود
نمايد. با فرض اينكه تركيه به وعده خود در بازگشت به توافق آدانا عمل نمايد، اين
يك پيروزي مهم و بي دردسر براي دولت و ارتش سوريه به حساب مي آيد به همين دليل هم
بلافاصله پس از آنكه مولود چاووش اوغلو وزير خارجه تركيه از تفاهم با روسيه در
اجراي توافق 20 سال پيش دولت هاي آنكارا و دمشق خبر داد، مقامات سوريه اعلام كردند
از اجراي آن استقبال مي كنند. اما اين نكته را هم بايد در نظر گرفت كه برخلاف ظاهر
قضيه، اجراي توافق آدانا در شرايط فعلي هيچ ضرري براي كردهاي سوريه ندارد، چرا كه
اگر مداخلات ارتش تركيه عليه كردهاي سوريه قطع شود، آنان انگيزه اي براي درگير شدن
با نيروهاي تركيه در محدوده پنج كيلومتري شمال سوريه ندارند.
خبرهاي ديگر كه در سخنان سيدحسن نصرالله
نيز انعكاس داشته بيانگر آن است كه تماس ها بين دستگاه هاي امنيتي تركيه و سوريه
با هدف بازگشايي سفارت تركيه در دمشق زياد شده و اين نشان مي دهد كه تركيه در حال
تغيير اساسي در مواضع قبلي خود است.
4- تركيه تا پيش از اين
گمان مي كرد كه مي تواند گروه هاي مسلح معارض دولت سوريه در ادلب را به صورت يك
برگ برنده در مذاكرات منطقه اي به كار بگيرد از اين رو در جريان مذاكرات آستانه
پذيرفت كه از سوي معارضان مسلح دولت سوريه تضمين بدهد اما روند تحولات ادلب آنگونه
كه تركيه گمان مي كرد پيش نرفت و گروه النصره كه مذاكرات آستانه را نفي كرده بود
به مرور به قلع و قمع گروه هاي شبه نظامي ديگر طرف گفت وگوي تركيه در ادلب پرداخت
و حدود سه هفته پيش موفق شد تقريبا همه آنان را از ميان برداشته و خود كاملا بر
ادلب مسلط گردد. اقدام النصره در واقع دست تركيه را از بازي با كارت ادلب خالي
كرد. داعش پس از آن اعلام نمود حاضر به پذيرش واسطه اي به نام تركيه نيست و مايل
است خود مستقيما با دولت و ارتش سوريه وارد مذاكره شود.
چرايي اقدام اين گروه معلوم بود. النصره
به وضوح ملاحظه كرد كه از نظر سوريه، ايران و روسيه زمان تركيه براي حل بدون
درگيري بحران ادلب به پايان و فصل حمله نظامي فرا رسيده است. بنابراين در
وضع فعلي بقاء گروه هاي مسلح ادلب بر هم پيماني با تركيه برايشان سودي نداشت چرا
كه تركيه در جايگاهي نبود كه بتواند در نهايت جلوي عمليات ارتش سوريه و هم پيمانان
آن را بگيرد. از سوي ديگر با توجه به تجربه عمليات هاي موفق ارتش و جبهه مقاومت در
حلب، ديرالزور، البوكمال، جنوب، ريف دمشق، حمص، حما، غوطه شرقي دمشق و منطقه
لبناني عرسال، النصره ياراي ايستادگي را در خود نديد و از اين رو همزمان با دست رد
زدن به سينه اردوغان، از تمايل خود به مذاكره و توافق با ارتش و دولت سوريه خبر
داد و شرط آن را پذيرش عادي سازي وضعيت آينده نيروهاي شبه نظامي ادلب از سوي دولت
سوريه و نيز اجازه دادن به آنان براي حضور در فرايند سياسي اعلام كرد كه دمشق فعلا
به اين درخواست ها پاسخي نداده است. اين موضوع نيز به تنهايي يك پيروزي مهم ديگر
براي سوريه به حساب مي آيد. پيش از اين گمان مي شد حضور نزديك به سه ميليون شهروند
سوري در ادلب سبب مي شود اين شهر براي مدت ها در دست جبهه النصره باقي بماند و
دولت سوريه با ملاحظه جان شهروندان از اقدام عملي در بازپس گيري ادلب خودداري
نمايد اما شرايط فعلي مي گويد زمان آزادي ادلب بدون آنكه احيانا به درگيري نظامي
منجر شده و يا به درازا بكشد، چندان دور نيست.
5- يك وجه ديگر بحران
سوريه، وضع كردهاي اين كشور مي باشد. با آغاز عقب نشيني نظاميان آمريكايي از سوريه
كه تا پيش از اين بر حمايت قاطع از كردهاي تحت رهبري صالح مسلم در مقابل حملات
ارتش سوريه، داعش و ارتش تركيه تاكيد داشتند، كردهاي سوريه ناگزير به سمت دولت
قانوني كشور خود آمدند. پس از آن با توافق ارتش و كردها عمليات زميني عليه بقاياي
داعش در اطراف منطقه «آلبوكمال» و «شرق فرات» به كردها سپرده شد و ارتش سوريه
پشتيباني آتش باري از عمليات كردها را برعهده گرفت. در نتيجه اين همكاري تعداد زيادي
از نيروهاي داعش در دو شهر كوچك واقع در شمال شرق آلبوكمال تسليم شده و يا به
هلاكت رسيدند و در شرق فرات نيزكردها ضربات سنگيني به نيروهاي داعش وارد كردند.
اين موضوع نيز از يك سو نويددهنده حل و فصل بخش مهمي از اختلافات كردها و دولت
سوريه است و از سوي ديگر يك پيروزي آسان دمشق بر داعش و جمع كردن بقاياي آن از خاك
سوريه به حساب مي آيد. نويسنده: دكتر سعدالله
زارعي