تیشه بی‌تفاوتی بر ریشه مسجد جامع هزار ساله گلپایگان 10شهریور-98
مسجد جامع شهرستان گلپایگان از زمان سلجوقیان تاکنون پابرجاست؛ مسجدی که معماری آن در ایران بی نظیر است، گنبد هشت ضلعی این مسجد برقِ تحسین را در چشم هر رهگذری می نشاند، اما این روزها این مسجد هزار ساله نیازمند توجه بیشتر است.
به گزارش خبرنگار ایسنا، بناهای تاریخی یادآور زندگی گذشتگانی هستند که با گره زدن نام خود به این آثار تمدن دیار خویش را به رخ سایرین می کشانند. ممکن است در هر خانه، کتاب، قالیچه، شمعدان، دست نوشته و... وجود داشته باشد که با حساسیت خاصی از آن نگهداری می کنیم، چراکه نشان دهنده میراث خانوادگی و ارزش های یک خاندان است، اما چطور می شود که گاها به آثار تاریخی شهر خود بی توجه می شویم، آثاری که بی شک نشان از هویت و قدمت تاریخی شهرمان دارد.
مسجد جامع‌های تاریخی علاوه بر معماری های منحصر به فردی که دارند، نشان از تدین گذشتگان آن خطه است. شهرستان گلپایگان نیز از وجود مسجد جامعی از زمان سلجوقیان بهره می برد که معماری آن در ایران بی نظیر است، گنبد 8 ضلعی آن برقِ تحسین را در چشم هر رهگذری می نشاند. می گویند حجره های اطراف، شبستان شرقی و... توسط یکی از همسران فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است.
بخش زیادی از سنگ نگاره‌های شهرستان گلپایگان که نشان از تمدن چند هزار ساله این منطقه دارد، با بی تدبیری مسئولان در زیر آب های سد تازه احداث کوچری دفن و به "موزه ای دست نیافتنی در آب" تبدیل شد؛ بخش دیگری از سنگ نگاره های این شهرستان نیز به دلیل جابه جایی مرزهای سیاسی در شهرستان خمین قرار گرفته است و تاکنون نشنیده ایم اقدام موثر و قابل توجهی برای این مسئله انجام شده باشد، اما این بار در دل گلپایگان، آنجایی که دیگر نه سدّی احداث شده و نه مورد دست درازی مرزهای سیاسی قرار گرفته، مسجد تاریخی جامع شهر با دید تجاری، تیشه ای بر دل ریشه اش نشسته که اگر هرچه زودتر اقدام موثری انجام نشود در آینده باید آه و افسوس تخریب این بنا را هم در کنج دل خویش بنشانیم.
در سال 94 مغازه هایی که در ضلع شرقی و بیرونی مسجد جامع گلپایگان قرار داشت تخریب و توسط پیمانکار شهرداری شروع به ساخت مجدد آن شد. در همان سال مهدی نوبخت، مسئول نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان گفته بود؛ "ساخت این واحدهای تجاری با بافت مسجد جامع همخوانی دارد و چون زیبایی بصری نداشتند مورد بازسازی قرار گرفتند".
همچنین علی فیروزی، رئیس وقت شورای شهر گلپایگان نیز گفته بود؛ "ساخت و ساز واحدهای تجاری آسیبی به بدنه مسجد جامع گلپایگان وارد نمی‌کند".
اما اکنون مسئول فعلی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلپایگان در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: مسجد جامع گلپایگان یکی از بناهای خیلی مهم و شاخص دوران سلجوقیان است که در تاریخ 9 مرداد 1312 با شماره ثبت 191 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
مصطفی قانونی ادامه داد: مسجد جامع گلپایگان دارای بخش های مختلفی از جمله شبستان هایی در ضلع های جنوبی، شمالی و شرقی است. همچنین گنبدخانه قسمت اصلی این مسجد را تشکیل داده که معماری فوق العاده ای در آن دیده می شود. متاسفانه در دهه شصت مغازه هایی به صورت غیر قانونی در قسمت بیرونی و چسبیده به دیواره مسجد جامع ساخته شده که با اجاره آن بتوانند هزینه های مسجد را تامین کنند.
وی افزود: در تمام نقشه های شهری مکان فعلی مغازه ها به عنوان معبر است و مغازه ای وجود ندارد. در گذشته طی تفاهم نامه ای بین شهرداری و سازمان میراث فرهنگی قرار بر جمع آوری این مغازه ها بوده، اما با پیگیری ها و فشارهایی از داخل شهرستان متاسفانه تفاهم نامه ای امضا می شود که مجددا این مغازه ها ساخته شود، در حالی که میراث با تفاهم نامه جدید مخالف است و مکاتباتی هم مبنی براینکه هر گونه ساخت و ساز و عملیات عمرانی باید به تایید اداره کل میراث برسد، وجود داشته که متاسفانه این کار انجام نشد.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلپایگان خاطرنشان کرد: هرگونه ساخت و ساز در حریم آثار تاریخی ممنوع است. از جمله اثر شاخصی مثل مسجد جامع گلپایگان که نمونه معماری آن را در ایران نداریم، اما متاسفانه در شهرستان قدر آن را خیلی ندانسته ایم و آسیب هایی به آن وارد شده است.
وی اضافه کرد: پیمانکار برای احداث مغازه های مذکور مشغول به کار می شود و مجدد از میراث فرهنگی اخطار می گیرد و دستور توقف نیز از کشور برای این پروژه صادر می شود و از طریق دادستان کار متوقف شد که از آن زمان نیز چند سالی می گذرد.
قانونی تصریح کرد: نظر صریح میراث فرهنگی بر تخریب کامل مغازه هایی است که مجدد ساخته شده و نباید ساخت و سازی تحت این عنوان در حریم مسجد جامع داشته باشیم، چرا که این مسجد جامع برند تاریخی شهرستان است، اما متاسفانه اکنون اختلافی وجود دارد و پیمانکار خسارت خود را طلب کرده است.
وی ادامه داد: سال گذشته جلسه ای در فرمانداری با حضور مدیرکل میراث فرهنگی استان، فرماندار، شورای شهر، دادستان، امام جماعت مسجدجامع، هیئت امنا برگزار و مصوب شد که شهرداری گلپایگان مغازه ها را طی یک هفته جمع آوری کند، اما متاسفانه این مصوبه توسط شهرداری اجرایی نشد.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلپایگان یادآور شد: متاسفانه در شهرستان همیشه فرصت سوزی داریم، چرا که اگر این مغازه ها تخریب شده بود، می توانستیم امسال بودجه های خوبی برای مرمت مسجد جامع دریافت کنیم.
قانونی در خصوص فشار برای اجرایی شدن این مصوبه توسط شهرداری گلپایگان گفت: فکر نمی کنم هیچ اهرم فشاری قوی تر از وجدان خودمان باشد، چرا که به ضلع شرقی این مسجد که مغازه ها قرار گرفته اند آسیب جدی وارد شده است. در ضلع شرقی مسجد جامع که مغازه ها ساخته شده آب ناودان ها در پشت پِی قرار می گیرد و سبب آسیب به این بخش از مسجد جامع شده و شاهد نم و رطوبت شدید هستیم که عاملی برای نشست و ترک شده است؛ ضمن اینکه مسجد جامع گلپایگان هم بر روی تپه های شنی قرار گرفته است.
وی گفت: امیدواریم شورای اسلامی شهرستان تدبیری اتخاذ کند تا مصوبه ای که در جلسه مذکور در تاریخ 18 دی 97 مبنی بر اینکه "شهرداری گلپایگان ظرف یک هفته نسبت به جمع آوری مغازه های ساخته شده در حریم مسجد جامع اقدام کند"، توسط نماینده شهرداری و نائب رئیس وقت شورای شهر گلپایگان امضا شده را اجرایی کنند.
مسئول میراث فرهنگی گلپایگان خاطر نشان کرد: در آن جلسه مقرر شد برای ساماندهی بافت حریم مسجد جامع 170 میلیون تومان را در اختیار شهرداری گلپایگان قرار دهیم. تصور نمی کنم در حوزه میراث فرهنگی در شهرستان کاری مهم تر از این داشته باشیم.
همچنین حسین زاهدی، نائب رئیس وقت و رئیس فعلی شورای شهر گلپایگان در این خصوص به خبرنگار ایسنا گفت: در آن جلسه مقرر شد که شهرداری گلپایگان مادام العمر پولی را به هیئت امنای مسجد جامع بدهد، در سال اول 30 میلیون تومان و در سال های بعد این مبلغ درصدی افزایش پیدا کند، اما این مورد توسط شهرداری پذیرفته نشد.
وی در پاسخ به این سوال که "اگر شهرداری این موضوع را قبول ندارد پس چرا در جلسه مصوب شد"، تصریح کرد: در آن جلسه نوشته شد افراد ذیل در جلسه حضور دارند و امضا می کنند!
رئیس شورای شهر گلپایگان با بیان اینکه آن قسمت معبر عمومی است و باید تخریب شود و شهرداری هم دخل و تصرفی در آن نداشته، افزود: حتما با رویکردی جدید با میراث و شهردار جدید موضوع را دنبال می کنیم تا فضای مقابل مسجد جامع همچون قسمتی پشتی آن درست شود، چراکه حفظ مسجد جامع و مابقی میراث برای ما مهم است.
به گزارش ایسنا؛ مسئول میراث فرهنگی گلپایگان امیدوار است که شورای این شهر در این راستا تدبیری اتخاذ کند، اما حسین زاهدی رئیس شورای شهر می گوید: "در آن جلسه نوشته شد افراد ذیل در جلسه حضور دارند و امضا می کنند! ". اینجاست که باید گفت یک بام و دو هوا. آیا حسین زاهدی از روند صورتجلسه های فرمانداری بی اطلاع است و آن را تنها یک برگه حضور و غیاب می داند و یا فرمانداری مصوبه ای را در این راستا ثبت نکرده است که اگر ثبت نکرده پس آن برگه ای که از مصوبات آن جلسه در اختیار میراث فرهنگی شهرستان است، چیست؟
مسجد جامع گلپایگان دارای حدود 7 موقوفه از جمله زمین حوزه علمیه امام خمینی(ره) گلپایگان است که می تواند مخارج این مسجد را تامین کند، البته اگر اجاره این موقوفات به روز نیست همت اداره اوقاف و امورخیریه شهرستان را می طلبد تا از مستاجرین موقوفه ها اجاره های به روز را دریافت کند ضمن اینکه به دلیل تاریخی بودن این بنا تمام مرمت آن برعهده میراث است و احتمالا تنها هزینه ای که برعهده هیئت امنای این مسجد تاریخی است حقوق ماهانه متولی مسجد است. چراکه هزینه آب، برق و گاز مصرفی مساجد هم رایگان است.
و در آخر تخریب مغازه های پای مسجد جامع تاریخی شهرستان گلپایگان که از قدمت هزارساله برخوردار است، نیازمند همتی مضاعف از سوی مسئولان مربوطه شهرستان است.
گزارش: فاطمه عبدلی خبرنگار ایسنا (منطقه اصفهان در گلپایگان)