خشونت در آتش‌کشیدن قهوه‌خانه زاییده یک لحظه نیست

 مدیر آموزش و پرورش منطقه ۴ اهواز:

خشونت در آتش‌کشیدن قهوه‌خانه زاییده یک لحظه نیست/حس تبعیض منجر به نافرمانی مدنی می‌شود/ پژوهش‌ها درباره علل خشونت در خوزستان در کتابخانه‌ها خاک می‌خورد17 اردیبهشت - 97

 نه فقط تبعیض که بی عدالتی آشکار همراه با سیاست  سانسور خبری و سرکوب شدید وحشیانه  وفقر وبیکاری وخودی وغیرخودی کردن هم منجر به انباشت خشم وکینه ونفرت و تحمل ناپذیری شهروندان شده است.

مدیر آموزش و پرورش منطقه ۴ اهواز و پژوهشگر در حوزه آسیب‌شناسی نوجوانان با بیان اینکه پژوهش‌ها درباره علل خشونت در خوزستان در کتابخانه‌ها خاک می‌خورد، گفت: مردم در خوزستان کنترل خشم ندارند و عصبی هستند، مسئولان باید پاسخ دهند که چه مقدار بودجه برای شادمانی مردم تاکنون اختصاص داده‌اند؟

فاضل خمیصی (مدیر آموزش و پرورش منطقه ۴ اهواز و پژوهشگر در حوزه آسیب‌شناسی نوجوانان) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا گفت: پژوهش‌هایی که در رابطه با علل خشونت در خوزستان انجام شده است؛ در کتابخانه‌ها خاک می‌خورد. در اهواز بحث‌های اجتماعی مطرح است که ارتباط مستقیم با بحث تعلیم و تربیت خوزستان بالاخص اهواز دارد که یک ‌سوم جمعیت استان در آن زندگی می‌کنند.

خشونت در آتش‌کشیدن قهوه‌خانه زاییده یک لحظه نیست

خمیصی با اشاره به اینکه این شهر تنها یک کانون اصلاح و تربیت دارد، گفت: چندبار از این مرکز بازدید داشته‌ام، در آنجا نوجوانانی نگهداری می‌شوند که غالبا جرائم خشن را مرتکب شده‌اند. بحث خشونت در خوزستان و هنجار و ناهنجاری تعریفی دارد. یک رفتار نابهنجار در محیط نابهنجار یک رفتار طبیعی به حساب می‌آید. در محیطی که خشونت وجود دارد این خشونت بستر دارد و نمی‌توان گفت که زائده یک لحظه است. بستر آن می‌تواند فقر، سیستم حاکمیت، نبود برنامه، نبود شادی در جامعه و غمگین بودن اجتماع باشد که دست به دست هم داده و بستری درست می‌کنند که افراد جامعه در آن خشن باشند.

وی تاکید کرد: خوزستان در بحث بیکاری رتبه سوم را دارد، درصورتی که ۸۰ درصد منابع ارضی کشور را تامین می‌کند. این استان در تولید محصولات استراتژیک رتبه‌های اول را دارد و غالب منابع زیرزمینی در این منطقه وجود دارد. همچنین یک سوم منابع آب زیرزمینی نیز در خوزستان است همه این‌ها دست به دست هم می‌دهند تا انتظار داشته باشیم که مردم در اینجا ثروتمند باشند، اما بالعکس است.

 آموزش و پرورش در انتهای جدول است

او در رابطه با وضعیت آموزش و پرورش در این استان گفت: وضعیت آموزش و پرورش در انتهای جدول است در صورتی که قدیمی‌ترین دانشگاه کشور در خوزستان است. بالا‌ترین پوشش بهزیستی و کمیته امداد در شهرستان‌های صنعتی آبادان و خرمشهر است. مردم در خوزستان کنترل خشم ندارند و عصبی هستند. باید مسئولان به این نکته توجه کنند که چه مقدار بودجه برای شادمانی مردم اختصاص داده‌اند. آن‌ها باید بگویند برای نیروی جوان و برنامه‌های اوقات فراغت آن‌ها چه کرده‌اند. پژوهش‌هایی هم که در رابطه با علل خشونت در خوزستان انجام شده است در کتابخانه‌ها خاک می‌خورد.

خمیصی تاکید کرد: عدم کاربست پژوهش‌ها به چند دلیل است که می‌توان از موانع ایدئولوژیکی، عدم درک مسئولان و عدم مهارت ارتباطی بین برنامه‌ریزی و اوضاع و احوال یاد کرد. این استان از نبود برنامه‌های کوتاه‌مدت رنج می‌برد و برنامه‌های بلندمدت نیز تاخیری است و غالبا مورد پرسش قرار داده می‌شود. منطقه‌ای که در آن حادثه آتش‌سوزی و در پی آن کشته شدن ۱۱ نفر اتفاق افتاده است، منطقه‌ای محروم است. در خوزستان مناطق محروم‌تر از این نیز وجود دارد، مثل منطقه مندلی که در آن از نیزار به عنوان فرش استفاده می‌کنند. بالا‌ترین تراکم جمعیتی نیز در این مناطق است.

کلاس‌های مدارس در این مناطق تراکم ۴۰ تا ۵۰ نفری دارند

او با بیان اینکه مدارس ما در این مناطق تراکم ۴۰ تا ۵۰ نفری در کلاس‌ها دارند، گفت: سامان دادن این مناطق بسیار حائز اهمیت است اینکه نوجوانی به دلیل عصبانیت بنزین را در منطقه‌ای می‌ریزد باید مورد بررسی قرار گیرد. کار‌شناسان باید در این خصوص اظهارنظر کنند که واقعا چه اتفاقی افتاده است؟ اقلیم اهواز موجب شده است که ساعات فعالیت‌ها متفاوت باشد. به طور مثال در این منطقه بیشتر شب‌نشینی وجود دارد.همچنین اقلیم موجب تغییر رفتار شده است. غیرطبیعی نیست که عده‌ای جوان ساعت یک نیمه شب در یک کافه نشسته باشند. حتی بسیاری از مغازه‌ها تا چهار صبح هم باز هستند.

خمیصی با اشاره به حادثه آتش‌سوزی قهوه‌خانه در اهواز توسط یک پسر ۱۶ ساله تصریح کرد: اینکه چرا فرد آنجا را آتش زده است، گرچه طبق گفته خودش اختلاف خانواده مطرح بوده، اما غیر از این معتقد هستم مردم در سنین مختلف دچار یک عصبیت هستند وگرنه یک نوجوان ۱۶ ساله با چه جرأتی این کار جنون‌آمیز را انجام می‌دهد؟ رفتار جنون‌آمیز در هفت دقیقه ممکن است فروکش کند به همین خاطر عنوان می‌کنند که اگر فکر مناسبی به ذهنتان نرسید تا ۱۰۰ بشمارید. این شخص بنزین را برمی‌دارد و با موتور به محل حادثه بازمی‌گردد و این نشان‌دهنده برنامه‌ریزی برای این کار است؛ یعنی فرد خشم آنی نداشته است و‌‌ همان زمان که عصبانی شده این کار را انجام نداده است، پس نقشه‌ای برای این کار داشته و منتظر بهانه بوده است که حالا طبق گفته‌ها این دعوا بهانه را به دست او داده است.

وی با اشاره به مقوله فقر و نگاه به این مقوله از بعد سیاسی گفت: حوزه سیاسی کشور گسترده‌تر از حوزه اجتماعی است حتی افرادی که در حوزه جامعه‌شناسی و جامعه‌شناختی وارد می‌شوند به نوعی دوست دارند که وارد حوزه سیاسی شوند، چراکه این حوزه آن‌ها را به قدرت می‌رساند، در ابعاد جامعه‌شناسی نگاه سیاسی می‌شود و به جای اینکه فقر از بعد جامعه‌شناختی مورد بررسی قرار گیرد آن را در بعد سیاسی و با غرض‌ورزی قضاوت می‌کنند؛ چراکه تسویه‌حساب‌های شخصی وجود دارد. عدم نزدیکی حوزه سیاسی با حوزه اجتماعی معضلی است که خوزستان بالا‌ترین آسیب را از آن دیده است.

مسئولان مقصر ترمیم‌نشدن آسیب‌های جنگ هستند

او با اشاره به مقوله بیکاری در استان خوزستان گفت: آمار بیکاری بسیار بالا است، از استان‌های گران هستیم و هزینه زندگی نیز در این مناطق بالا است. بالا‌ترین میزان مهاجر را داریم که از استان خارج می‌شوند و این با شعار و وعده حل نمی‌شود. این استان نیاز به نگاه کوتاه‌مدت و اثرگذار دارد، حتی با نگاه تبعیض مثبت باید این منطقه را مورد توجه قرار داد. از جنگ فاصله گرفته‌ایم و اگر آسیب‌ها ترمیم نشده است، مسئولان مقصر هستند. آثار جنگ هنوز روی در و دیوار خرمشهر وجود دارد، حتما لیاقت در بخش مدیریتی نبوده است. مدیریت‌ تابع زمان و برنامه است و مستلزم بینش ادراکی است و مهم‌ترین عامل آن مسئولیت‌پذیری است. کسی که مدیر می‌شود باید وابستگی و دلبستگی به محیط داشته باشد؛ اگر کسی دنبال منافع فردی است موجب می‌شود که هر روز عده زیادی از کشور خارج شوند. این نوجوان مدرسه نمی‌رفته است از فرماندار که این مساله را مطرح می‌کند که اینها از مناطق مرزی آمده‌اند و در آن‌ها فرآیند اجتماعی شدن براساس محیط صورت نگرفته بپرسید که خودشان از کجا آمده‌اند؟ این دلیل نمی‌شود که با طرح این موضوعات از مشکل فرار کنیم و پیشینه افراد را دلیل بر رفتار خشونت‌آمیز یک نوجوان فرض کنیم. این نوجوان از هر جایی که آمده باشد در مدارس جمهوری اسلامی درس خوانده است. تعلیم و تربیت دو نگاه دارد؛ یک نگاه عام که بین‌المللی و استاندارد است و یک نگاه ملی دارد.

نباید هویت‌زدایی شود

خمیصی در ادامه تاکید کرد: تعلیم و تربیت امر می‌کند که باید شاخص‌های بومی و قومی رعایت شوند و نباید هویت‌زدایی شود. این هویت‌زدایی منجر به سردرگمی افراد می‌شود. دانش‌آموزی که عرب است و در یک منطقه با فرهنگ عربی رشد می‌کند و حتی غذایی که می‌خورد ناشی از فرهنگی است که در آن رشد کرده، حتی خشم او و گفتمانش متفاوت است و ناگهان این فرد را در قالبی می‌گنجانیم که با آن غریبه است. این فرد با قالب خود فاصله پیدا می‌کند و قالب جدید را نیز نمی‌پذیرد و دچار دوگانگی می‌شود. وقتی تخصص در حوزه آموزش وجود نداشته باشد این دو آشتی پیدا نمی‌کنند.باید تخصصی در این زمینه داشته باشیم تا متوجه شویم دنیا در آموزش و پرورش تطبیقی چگونه عمل کرده است.

خمیصی گفت:  اگر این فرد با فرهنگ خود تربیت می‌شد آیا این اتفاق رخ می‌داد؟ آتش زدن در فرهنگ عرب وجود ندارد، این یعنی برنامه‌ریزی تعلیم و تربیت ناکارآمد است. کاندولیزا رایس در خاطرات خود می‌گوید که سوپرمارکت محل به من جنسی نمی‌فروخت چراکه اعتقاد داشت من سیاه‌پوست هستم و نباید خرید کنم. او کینه سفیدپوستان را به دل نگرفت، چون آموزش دید و تبدیل به کاندولیزا رایس شد. در کشور ما نه تنها در این بعد بلکه در سایر ابعاد نیز تربیت وجود ندارد شاید بتوانیم بسیاری از کالا‌ها را از کشورهای دیگر وارد کنیم، اما نمی‌توانیم تربیت را از دیگر کشور‌ها وارد کنیم و باید آن را خودمان بسازیم.

او با بیان اینکه فضا و بستر برای مسئول شدن برخی افراد به راحتی مهیاست، اما برای افراد دیگر این فضا وجود ندارد و آن‌ها ارتقا پیدا نمی‌کنند، گفت: باید از آن‌ها پرسید که در حوزه مسئولیت خود برای مردم چه کرده‌اند و آن را به صورت سند ارائه دهند و بگویند که اگر کاری انجام داده‌اند، چرا نتیجه نگرفتند. بحث تراکم و عدم ساماندهی مطرح است و اینکه واقعا اوقات فراغت جوانان و نوجوانان در برخی از مناطق اهواز باید چگونه پر شود. منطقه‌ای مثل لشگرآباد کاملا این بستر را دارد که اتفاقات اینچنین در آن تکرار شود. در کشوری که بحث بیکاری مطرح است؛ مردم در این منطقه کسب و کار ندارند، اما برای ساماندهی آن این مردم نیستند که باید کاری انجام دهند بلکه این کار فرماندار و سایر مسئولان است.

بافت منطقه موجب آشفتگی افراد می‌شود

خمیصی با اشاره به اینکه بسیاری از کافه‌هایی که در اهواز وجود دارد، استاندارد نیستند، گفت: مشکلات و بافت منطقه یک بی‌نظمی‌ای دارد که موجب آشفتگی افرادی می‌شود که در این مناطق زندگی و فعالیت می‌کنند. یعنی شرایط محیطی در افراد انضباط به وجود نمی‌آورد بلکه بیشتر موجب به هم ریختگی می‌شود. برخی از این قهوه‌خانه‌ها باید توسط اماکن بسته شوند، پس چرا کسی در این رابطه پاسخگو نیست. اینکه مطرح می‌کنند که افرادی از نقاط و حاشیه‌ای دیگه آمده‌اند و باید خودشان را با این منطقه تطبیق دهند؛ پاک کردن مساله است. نمی‌توان گفت که این منطقه کاملا سیاه است، بلکه محل معیشت و کسب درآمد بسیاری از خانواده‌هاست. در همین منطقه افراد بسیار خوبی هم زندگی می‌کنند. آیا نظم‌دهی همراه با تسهیلات صورت گرفته است؟ جز این بوده است که معیشت آن‌ها را به خطر انداخته است؟ مشخص نیست که دقیقا دولت  برای برخی مناطق اهواز چه کرده‌ است؟ همه چیز را از مردم می‌خواهند و اگر مردم مشکل پیدا کردند؛ با آن‌ها برخورد می‌شود یا اینکه برای فرار از مشکل بستر تاریخی را مطرح می‌کنند.

او افزود: این افراد که خودخواسته مهاجرت نکردند. جنگ آن‌ها را فراری داده است حتی باید به آن‌ها غرامت پرداخت شود. در تمام دنیا به این افراد به غیر از غرامت مادی غرامت روانی نیز پرداخت می‌شود. استاندار و سیستم امنیتی و انتظامی به این ماجرا به درستی وارد شدند و ورود آن‌ها علمی بوده است، اما این در کوتاه‌مدت جوابگو است در حالی که درمان هم نیست و تنها تسکین است. فرماندار باید بیاید و بگوید که برنامه‌اش برای بهبود و ارتقای آن منطقه چیست نه اینکه معیشت مردم را مسدود کند. نباید صورت مساله را پاک کرد. محمد‌ها بازتولید می‌شوند آن‌ها قربانی هستند، اینکه چه اتفاقی افتاده است که این نوجوان این کار را انجام داده، همچنان در هاله‌ای از ابهام است، اما مساله اصلی این است که در هر صورت یک نوجوانی که در سال ۸۰ به دنیا آمده، اقدامی کرده است که منجر به کشته شدن ۱۱ نفر شده است. حوادثی از این دست در این مناطق به دفعات اتفاق افتاده است، حال شاید پرونده محمد شانس این را داشته است که طی چند ساعت در کشور مطرح شده و در رابطه با آن آسیب‌شناسی صورت بگیرد.

خمیصی یادآور شد: جنگ که شد معبرهایی ایجاد شد، صدام گفت می‌توانید به عراق بروید و زندگی کنید. آنجا امکانات و حمایت‌های لازم را دارید. آن‌ها عراقی نبودند عرب ایرانی هستند و ایران را انتخاب کردند این انتخاب آگاهانه بوده است که از عرق ملی نشات می‌گیرد، آن‌ها ماندند، اما به شهرهای دیگر مهاجرت کردند، اما فرهنگ خاص خود را دارند، می‌خواهم بگویم که آیا ما مطابق فرهنگ آن‌ها برنامه‌ریزی کرده‌ایم یا خیر. آیا فقط استاندارد لازم را لحاظ کرده‌ایم؟ این روابط باید به مردم منتقل و به آن‌ها حق داده می‌شد که شما که از خون و خانه‌های خود گذشتید ما هم برای شما برنامه داریم اما متاسفانه نه برنامه‌ای برای شغل آن‌ها داشتیم و نه در بخش تحصیلات آن‌ها را آنگونه که باید، حمایت کردیم. متاسفانه این اتفاق رخ داده است که به راحتی اعلام می‌کنیم که آن‌ها ارتباطی با فرهنگ ما ندارند.

او با بیان اینکه اهواز پر از مهاجر است و فرصت‌های شغلی از مردم گرفته می‌شود، گفت: مهاجران از شهر دیگر به این منطقه می‌آیند و فرصت شغلی مردم بومی این منطقه را از آن‌ها می‌گیرند و مردم بومی این منطقه به حاشیه رانده می‌شوند. افرادی که ۴۰ سال است در این مناطق زندگی می‌کنند را نمی‌توان غیربومی نامید.

امنیت در راستای عدالت است

خمیصی تاکید می‌کند: امنیت در راستای عدالت است؛ یعنی اگر عدالت نباشد، امنیت متزلزل است، عدالت هم در بستر اجتماعی تعریف می‌شود. توزیع عادلانه وجود ندارد. چرا بالا‌ترین آمار بیکاری در این مناطق است؟ سوال اینجاست کمترین میزان انتصابات و قدرت اجرایی این مناطق از بین مردم عرب است یعنی با درصد جمعیتی آن‌ها نه تنها همخوانی ندارد، بلکه فاصله فاحش است و این بستری برای ایجاد محمد‌ها و نوجوانانی از این دسته است. یک مسئولی را انتخاب می‌کنند و آن فرد براساس سلیقه خود رفتار می‌کند این سلیقه در آینده برای کشور عواقب دارد. کشور باید یک نسخه برای حل موضوع ارائه کند. بستر برای ایجاد محمد‌ها وجود دارد.

او به آمار استخدام‌ها اشاره کرد و گفت: شرکت نفت غالبا مهاجران را به استخدام درمی‌آورد. چاه نفت را در منطقه زندگی این افراد حفر می‌کنند، اما از این افراد برای کار استفاده نمی‌کنند. مردم بنا به حیا و مصلحت‌ها چیزی نمی‌گویند. نوع اعتراض مردم خوزستان بسیار مدنی است با نگاهی به اعتراضات اخیر اهواز در مناطق عرب‌نشین به وضوع متوجه مدنی بودن اعتراضات آن‌ها می‌شویم آن‌ها حرام می‌دانند که کسی را آزار دهند یا اموال بیت‌المال را آسیب بزنند.

وی ادامه داد: ممکن است بین این افراد کسانی باشند که خلاف این رفتار کنند، اما فرهنگ پذیرفته شده آن‌ها این است و کسی نمی‌تواند علنا اعلام کند که من این رفتار را داشته‌ام، چراکه علنا با آن‌ها برخورد می‌شود. چه شرایطی باعث می‌شود که این افراد در جامعه اقدام به جرم و جنایت کنند. شما مناطق مختلف اهواز را با هم مقایسه کنید، به طور مثال در منطقه کیان‌پارس فضای سبز برای مردم وجود دارد، اما در مناطق حاشیه‌نشین و کم‌برخوردار اهواز مثل کوی علوی یا لشگر‌آباد چه جایی برای اوقات فراغت نوجوانان و جوانان وجود دارد؟

مردم حداقل امکانات هم ندارند                                                                             

خمیصی با تاکیدبراینکه جوان و نوجوانی که در بستر اسلحه و تیراندازی رشد می‌کند به خشونت و جرائم نزدیک‌تر است، گفت: چرا برای فردی که تا دیروز براساس ارزش‌ها هجرت کرده است و اعتقاد به نظام دارد؛ نتوانسته‌ایم شرایط مناسبی فراهم کنیم که امروز اسلحه نفروشد. در این بستر چه فرزندانی تربیت می‌شوند؟ عدم توزیع امکانات رفاهی و نامتوازن بودن آن حس تبعیضی را القا می‌کند که منجر به نافرمانی مدنی می‌شود. مجموعه این‌ها موجب می‌شود که برای فرد مشکلات روحی - روانی پیش بیاید. آن‌ها حداقل امکانات را ندارند و نگاه ایده آل برای آن‌ها وجود ندارد. این مناطق ۱۵۰ هزار نفر جمعیت دارد اما یک پارک برای آن‌ها وجود ندارد. مجموع این علل و عوامل بر روان و تربیت جوانان و نوجوانان این مناطق تاثیرگذار است که منجر به رفتار خشونت‌آمیز در آن‌ها می‌شود. حس تبعیض حالت انتقامجویی را به فرد القا می‌کند و منجر به نافرمانی مدنی می‌شود. این فرد نمی‌داند که باید وقت خود را چگونه بگذراند و در همین بستر انواع و اقسام رفتار‌ها که می‌تواند ناهنجار باشد به وجود می‌آید.

او افزود: از نظر جامعه‌شناختی افرادی به عنوان اقلیت در یک جامعه حضور دارند، اقلیت به منظور کمی نیست به معنی گروه نسبت به کل است.مسئولان به این مساله توجه نمی‌کنند که برای اقلیت‌ها برنامه خاصی نداشتند که در حال حاضر این مسایل خود را نشان می‌دهد.

خمیصی گفت: محمد و امثال او اگر به درستی تخلیه روانی می‌شدند و عقده‌گشایی در رابطه با آن‌ها صورت می‌گرفت یا حتی محیط زندگی آن‌ها نظمی داشت که کمترین دلخوشی را برای آن‌ها به وجود می‌آورد به این وضعیت نمی‌رسیدند. ما نابسامانی را به روان شخص القا می‌کنیم. در قدم اول مدنیت باید توسط دولت ایجاد شود. متاسفانه در این مناطق هیچ اراده و نظمی وجود ندارد. بستر جرم‌خیزی در این مناطق وجود دارد. برخوردار‌ترین منطقه در اهواز کیان‌پارس است. تفریح آن‌ها به شکل ویراژ با ماشین چندصد میلیونی است و تفریح نوجوانان مناطق حاشیه‌نشین نیز به شکل دیگر است. برخی فقط گفتمان را ملاک قرار می‌دهند و برخی دیگر نیز به عمق قضیه توجه می‌کنند بسیاری از جوانان در این منطقه فقط می‌خواهند بگویند که من هستم. همین که می‌گویند مثلا محمد دوست من بوده است، می‌خواهند بگویند که محمد معروف شده است و من هم می‌خواهم معروف شوم.

او در پایان گفت: اغلب دانش آموزان مدرسه تیزهوشان منطقه ۴ اهواز وضعیت مالی مناسب دارند. شما می‌توانید بین هوش و ثروت تعریفی ایجاد کنید که چرا افرادی که در تیزهوشان تحصیل می‌کنند وضعیت مالی خوبی دارند؟ بین هوش و ثروت طبق تحقیقات ارتباط مستقیمی وجود ندارد و این نشان‌دهنده این است که چون وضعیت مالی پدر، مادر و خانواده خوب است روی این بچه‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود و آنها تلاش بیشتری می‌کنند؛ چراکه پول بیشتری برای آن‌ها هزینه می‌شود. بنابراین اینجا بحث هوش از بین می‌رود. می‌توانیم بگوییم که آن‌ها پولدار و پرتلاش هستند، اما تیزهوش نیستند. به تاریخ زندگی گذشتگان نگاه کنید اغلب بزرگان از سطوح پایین طبقاتی بودند، اما الان چه اتفاقی افتاده است نباید سطحی به این مسائل نگاه کرد چراکه این نگاه سطحی موجب انحراف و قضاوت می‌شود.