۲۶ درصد مساحت استان تحت فرسایش بادی است13-تیر-1401
ایسنا/اصفهان رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان گفت: ۲۶ درصد مساحت استان تحت فرسایش بادی است و در اصفهان ۱۴ کانون بحران فرسایش بادی شناسایی‌شده است.
بیابان‌زایی فرآیندی است که طی آن زمین‌های حاصلخیز به بیابان تبدیل می‌شوند و این فرآیند معمولاً نتیجه خشکسالی، جنگل‌زدایی یا کشاورزی نامناسب است. هنگامی که بیابان‌زایی رخ می‌دهد، بهره‌وری بیولوژیکی از بین می‌رود. روند روزافزون تخریب منابع طبیعی در بسیاری از نقاط جهان، تهدیدی جدی برای بشریت محسوب می‌شود. بیابان‌زایی به‌عنوان یکی از مظاهر این تخریب، کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته را تحت تأثیر قرار داده است. در اجلاس ریو زمین در سال ۱۹۹۲، بیابان‌زایی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های توسعه پایدار شناخته شد.
معاونت پژوهشی دانشکده مهندسی منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان با همکاری کمیته علم و فناوری کارگروه مقابله با بیابان‌زایی نشست علمی به مناسبت روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی را برگزار کرد.
مهدی عالی‌پور، بیابان‌زایی (تخریب سرزمین) و خشکسالی را یکی از مهم‌ترین چالش‌های جهانی قرن بیست و یکم نام برد و به ایسنا، گفت: بیابان‌زایی به همراه آلودگی‌های زیست‌محیطی، رشد بی‌رویه جمعیت، انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری، عدم امنیت غذایی، تغییرات اقلیمی، کمبود منابع آب شیرین، جهان گرمایی، فقر و بیماری‌های ناشناخته تهدیدهایی برای جهان عصر حاضر ما هستند.
وی بیابان‌زایی را این‌گونه تعریف کرد: بیابان‌زایی، تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه‌خشک و خشک نیمه مرطوب ناشی از عوامل محیطی و فعالیت‌های انسانی UNCCD است.
وضعیت حوضه‌های آبریز کشور
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان در توضیح وضعیت حوضه‌های آبریز کشور، گفت: ۲۵.۴ درصد فراخشک، ۳۹.۵ درصد خشک و ۲۵.۴ درصد نیمه‌خشک هستند و تنها ۱.۲ درصد بسیار مرطوب است.
عالی‌پور بابیان اینکه ۰.۸ درصد استان جنگل و ۳۰ درصد آن را بیابان تشکیل داده است، تصریح کرد: ۸.۷ درصد کشور جنگل و ۲۰.۰۸ درصد بیابان است. درحالی‌که در دنیا ۳۳ درصد را جنگل و ۱۰.۲ درصد را بیابان شامل می‌شود.
وی مهم‌ترین عوامل تخریب سرزمین در ایران را عوامل محیطی شامل عوامل اقلیمی، سازندهای شور و بلایای طبیعی نام برد و توضیح داد: ایران روی کمربند خشک جهان واقع و دارای گرم‌ترین، خشک‌ترین و شورترین کویرهای تابستانی جهان است. زمان و میزان بارندگی سالانه، متوسط تبخیر سالانه زیاد، سرعت و فراوانی نسبتاً بالای باد ( تا۲۰۰ روز در سال و تا سرعت ۱۴۷ کیلومتر در ساعت) دوره برگشت کوتاه خشکسالی (حتی ۳ تا ۵ سال) وسعت اراضی با اقلیم خشک وفراخشک از عوامل اقلیمی هستند که در تخریب ایران نقش دارند.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان، ادامه داد: سازندهای شور، قلیایی، تبخیری و گنبدهای نمکی حساس به فرسایش و بلایای طبیعی همچون لغزش ورانش زمین و سیل نیز از دیگر عوامل تخریب سرزمین هستند. همچنین رشد نامتوازن جمعیت، بهره‌برداری بیش‌ازحد از منابع آب‌های زیرزمینی، بیلان منفی آب دشت‌ها، افت سطح سفره و شور شدن آب‌های زیرزمینی، آلودگی آب‌های زیرزمینی از طریق پساب‌های صنعتی، شهری و کشاورزی) ناشی از مصرف بی‌رویه کود و سموم آفت‌کش و علف‌کش و ... نیز از دیگر عوامل است.
وی اضافه کرد: شیوه‌های نامناسب آبیاری، شخم درجهت شیب، آیش بلندمدت و رهاسازی اراضی زراعی حساس به فرسایش، عدم تعادل دام و ظرفیت مرتع (۴۶ میلیون واحد دامی، دام مازاد)، بوته کنی، تخریب و تبدیل غیراصولی جنگل‌ها و مراتع)، چرای دام در جنگل‌ها، تخریب ناشی از برداشت غیراصولی از معادن سطحی نیز در تخریب سرزمین نقش دارند.
آثار پدیده تخریب سرزمین در ایران
عالی‌پور در پاسخ به مهم‌ترین آثار پدیده تخریب سرزمین در ایران، گفت: فرسایش بادی و تهدید هجوم ماسه‌های روان به کانون‌های جمعیتی، زیربنایی، صنعتی و کشاورزی در سطح ۴.۶ میلیون هکتار در ۱۶۴ منطقه، ۱۷۸ نقطه و در ۸۲ شهرستان و ۲۲ استان نمود پیدا می‌کند. همچنین فرسایش آبی (بالغ‌بر ۲ میلیارد تن در سال به ارزش ۵ هزار میلیارد تومان) مشکل خواهد داشت و این پدیده موجب کاهش حاصلخیزی و توان تولید اراضی زراعی و عرصه‌های منابع طبیعی، کاهش کمی و کیفی آب‌های زیرزمینی، تشدید شوری زایی و زهدار شدن اراضی، افزایش حساسیت اراضی به فرسایش آبی و بادی و سیل‌خیزی، فقر، مهاجرت، بیکاری، ناپایداری منابع پایه، نظام تولید، منابع معیشت جوامع روستایی و عشایری و مشاغل کشاورزی، مرتع‌داری، دامداری، باغداری و درمجموع تشدید ناپایداری اکولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیستی می‌شود.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان به وسعت مناطق بیابانی از جنبه سرانه جمعیت اشاره و تصریح کرد: در جهان ۰.۲ هکتار به ازای هر نفر، در ایران ۰.۵ هکتار به ازای هر نفر و در استان اصفهان ۰.۶۶ هکتار به ازای هر نفر است.
عالی‌پور گفت: مساحت مناطق تحت فرسایش بادی در استان را ۲ میلیون و ۸۳۴ هزار و ۴۵۶ هکتار و معادل ۲۶ درصد مساحت استان است و میزان افزایش مساحت مناطق تحت تأثیر فرسایش بادی طی سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۸ رقم ۹۴۴ هزار و ۸۱۹ هکتار است.
وی بابیان اینکه در استان اصفهان ۱۴ کانون بحران فرسایش بادی شناسایی شده است، توضیح داد: مجموع خسارات وارد ناشی از این کانون‌های بحران به منابع زیستی و اقتصادی یک میلیون و ۲۸۳ هزار و ۴۵۰ میلیون ریال است.
عالی‌پور افزود: مساحت کانون‌های بحران فرسایش بادی در استان یک‌میلیون و ۵۰۵ هزار و ۹۷۸ هکتار معادل ۱۴ درصد مساحت استان است و میزان افزایش مساحت کانون‌های بحران فرسایش بادی در سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۸ رقم ۴۱۳ هزار و ۴۰۳ هکتار است.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان به اقدامات انجام‌شده برای مقابله با بیابان‌زایی اشاره و خاطرنشان کرد: مطالعه یک‌میلیون و پنج هزار و ۱۳۰ هکتار از کانون‌های بحران فرسایش بادی مقدمه شناسایی نوع عملیات اجرایی برای کنترل فرسایش بادی، جنگل‌های دست کاشت بیابانی به مساحت ۳۰۹۸۴۰ هکتار، کنترل فرسایش بادی، حفاظت از مناطق مسکونی، خطوط مواصلاتی، تأسیسات و اراضی کشاورزی ازجمله اقدامات انجام‌شده است.
وی افزود: در این راستا تدوین برنامه جامع مطالعاتی- عملیاتی مدیریت کانون‌های گردوغبار ایران مرکزی، استفاده از واتر باکس پلی‌اتیلن، استفاده از واتر باکس زیست‌تخریب‌پذیر با همکاری شرکت هلندی، کود دهی به پروژه نهال‌کاری، استفاده از نانو رس به‌عنوان مالچ، اجرای تلفیقی پروژه بذرکاری و مدیریت رواناب در مناطق تحت تأثیر فرسایش بادی در محدوده مشترک مرتع و بیابان، اجرای تعهدات احیایی توسط معدن داران، استفاده از پساب، مشارکت با بسیج سازندگی و احاله مدیریت جنگل‌های دست کاشت در قالب طرح ماده ۳ به‌منظور توسعه صنعت اکو توریسم ازجمله اقدامات انجام‌شده است.
