واگن اسبی یکی از وسایل پیشرفته نقلیه
در عصر قاجار بود که ناصرالدین شاه در آخرین سفرش به فرنگ آن را برای مردم تهران
به کشور آورد.به گزارش مجله تاریخ فرادید، ناصرالدین شاه در
جریان آخرین سفر خود به فرنگ درسال 1306 ه.ق با دیدن ترافیك شهری فرنگیان و
استفاده آنان از واگن‌هایی در داخل شهر كه به جای ماشین بخار از اسب برای كشیدن آن
استفاده می‌شد به فکر وارد کردن این وسیله نقلیه عمومی در تهران افتاد.او پس از
بازگشت از فرنگ قرارداد تاسیس واگن اسبی تهران با یك شركت بلژیكی بست و آن شركت
نیز در اندك زمانی با انتقال ریل‌ها و واگن‌های آن به ایران اولین وسائل نقلیه
مدرن شهری را به کشور آورد. این واگن‌ها روی ریل‌هایی به عرض كمتر از یك متر كه بر
سطح زمین نصب شده بود با دو تا چهار اسب (بسته به شیب خیابان‌ها) كشیده می‌شد و
تقریبا اكثر خیابان‌های مهم تهران را در می‌نوردید. هر واگن سه كوپه مجزا
داشت. كوپه اصلی با جدار و حفاظ مخصوص به خانم‌ها تعلق داشت و دو كوپه طرفین كه
بدون جدار، ولی مسقف بود اختصاص به آقایان داشت. مر كز كمپانی ابتدا در
خیابان باغ‌وحش و سپس اكباتان بود. در آنجا ایستگاهی جهت واگن‌ها و طویله اسبان
دایر كرده بودند و هر روز واگن‌ها را از ایستگاه خارج كرده به میدان توپخانه می‌آوردند
و پس از سوار كردن مسافر هر واگن به سمت ایستگاه و خط اصلی خود می‌رفت. خدمه این
وسیله سه نفر بودند؛ یك واگنچی، یك بلیت فروش و یك آژان كه واگن را از شر مزاحمین
به نوامیس و اراذل و اوباش حفظ می‌كرد.واگن به حدی آهسته می‌رفت كه در حال
حركت نیز می‌توانست مسافران را سوار یا پیاده كند. در واقع می‌توان گفت واگن هیچ
گاه از حركت بازنمی‌ایستاد و ایستگاهی نداشت. در زمستان‌ها كه زمین
به علت گل بودن معابر یخ می‌زد، گاه واگن از خط خارج می‌شد كه با كمك مسافران مجددا
بر روی ریل منتقل می‌شد و به راه خود ادامه می‌داد. عکس زیر که تاریخ آن به درستی
معلوم نیست احتمالا مربوط به عهد ناصری و یکی از واگن اسبی های سطح شهر تهران است.
