برجام و چالش‌های پیچیده آن۴-مرداد-۱۴۰۱
یوسف مولایی استاد دانشگاه طی یادداشتی در شماره امروز آرمان ملی با عنوان برجام و چالش‌های پیچیده آن نوشت: به رغم امیدواری که همیشه درخصوص برجام داشتم که باید امضا شود ولی روند امور به سمت و سویی است که این امیدواری خیلی کم شده است. مقامات ایران هم مواضعی اتخاذ می‌کنند که به نظر می‌رسد بیشتر عکس‌العملی به مواضع آمریکا و اسرائیل است که اگر ایران به سمت و سوی تولید بمب برود، برخورد می‌کنیم و اقدامات دیگری انجام می‌دهیم. مخصوصا اظهارات آقای بایدن در سفر اخیرش و به دنبال آن آقای خرازی که گفتند توانایی ساخت بمب را داریم ولی چنین تصمیمی نداریم. اظهاراتی از این دست بیشتر عکس‌العمل نسبت به مواضع آمریکایی‌هاست. اظهارات آقای اسلامی هم مبنی بر اینکه «اگر اتهامات غرب به ایران پابرجا بماند، دیگر دلیلی برای وجود دوربین‌های برجامی نیست»، در همین چارچوب است. ایران از گزارش آژانس راضی نیست. آژانس ایرادات زیادی به مواضع ایران وارد و به نحوی گلایه کرده که ایران همکاری سازنده ندارد. بنابراین وقتی این مواضع، اظهارات و بیانات را که در کنار هم قرار دهیم، شاید خروجی‌اش بیشتر به این سمت و سو است که احیای برجام به صورتی که صحبت شده، شاید دیگر برای ایران آن مزایایی که پیش بینی می‌شد را نداشته باشد. از طرفی اروپایی‌ها قطعا به دنبال احیای برجام هستند و امانوئل مکرون هم بیش از سایر رهبران اتحادیه اروپا علاقه‌مند است که برجام احیا شود و در مکالمات خود همان‌طور که در اخبار منعکس است، توصیه کرده که ایران گام‌هایی را سریع بردارد و نگرانی‌اش را از اینکه اگر این روند طول بکشد، ممکن است احیای برجام وجود نداشته باشد، ابراز کرده. بنابراین اراده اروپایی‌ها قاطع است و آن‌ها علاقه‌مندند که برجام واقعا احیا شود و نگران این هستند که وقفه ایجادشده باعث شود که کم‌کم دو طرف ایران و آمریکا انگیزه‌های خود را برای احیای برجام از دست بدهند یا این انگیزه‌ها هر روز با توجه به گذر زمان ممکن است ضعیف‌تر شود و ما در مسیری بیفتیم که غیرقابل پیش بینی باشد. اروپایی‌ها این نگرانی و دغدغه را کاملا لمس می‌کنند و به همین دلیل بیشتر توصیه می‌کنند که راهی پیدا کنند و مواضع خود را منعقد و برجام را احیا کنند، چون آن‌ها دارند می‌بینند که گذر زمان تاثیر کاملا منفی بر فرآیند احیای برجام دارد و بعد از یک زمانی که به نظر می‌رسد خیلی نمی‌تواند طولانی باشد و شاید نهایتا یکی، دو ماه به طول بینجامد، دیگر قابل احیا نباشد و مانند انسانی که به کما رفته و اگر به موقع به هوش نیاید، دیگر قطعا نمی‌توان برای سلامتی‌اش چاره‌ای جست. درحقیقت مساله برجام دیگر فنی نیست که انعطافی صورت بگیرد و بیشتر موقعیت سیاسی دارد و در این حوزه شاید انعطاف خیلی راحت نباشد. ایران مساله هسته‌ای را به صورت مستقل از مسائل دیگر نمی‌بیند و در چارچوب استراتژی کلی در مناسبات بین‌المللی و در روابط خود با اروپا و غرب به‌طور کلی می‌بیند. مساله اوکراین هم به نحوی به موضوعات برجام ارتباط پیدا کرده، برای اینکه روسیه یکی از اعضای ۱+۵ است و با توجه به تحولات اوکراین، روسیه با اعضای دیگر ۱+۵ غیر از چین، مشکلاتی دارد و تحت تحریم آمریکا و اتحادیه اروپاست. بنابراین در داخل گروه ۱+۵ آن توافق قبلی که در ۲۰۱۵ باعث شده برجام امضا شود الان دیگر بعد از جریان اوکراین یکدستی وجود ندارد و اختلاف فدراسیون روسیه با اعضای دیگر ۱+۵ باعث شده که مساله پیچیده‌تر هم بشود. ایران هم در چارچوب استراتژی کلان خود برجام را می‌بیند بنابراین آنجا هم با توجه به مشکلاتی که بعد از خروج آمریکا از برجام به ایران تحمیل و هزینه‌هایی که ایران متحمل شده، بنابراین به‌راحتی ایران حاضر به انعطاف نیست برای اینکه هزینه‌هایی داده و بر این باور است یا این انتظار را دارد که در مقابل این هزینه‌ها یک دستاورد قابل توجهی داشته باشد. از آنطرف هم درخواست ایران برای اینکه آمریکایی‌ها تضمینی دهند که دیگر از برجام خارج نمی‌شوند به سختی برای آمریکا قابل اجراست. بحث خروج سپاه هم از لیست تروریستی آمریکا برای این کشور تقریبا سخت است با توجه به اختلافات داخلی و فشار‌هایی که روی دولت بایدن وجود دارد. بنابراین موضوع کلا پیچیده شده و به نظرم از اینکه حداقل در کوتاه مدت به نتیجه برسیم خیلی دور شدیم.
