کدام رهبر سیاسی جهان بعد از پیروزی پایتخت را رها کرد؟ 10-اسفند-99
تاریخ سیاسی جهان گویای این حقیقت است که رهبران سیاسی و مذهبی و پیروانشان به دلیل نارضایتی از وضعیت موجود انقلاب می کنند. آنان با هدف «تغییر» و اصلاح وضعیت موجود، انقلاب می کنند تا با نشستن بر اریکه قدرت، ایدئولوژی و اعتقادات خود را در همه زمینه ها پیاده کنند؛ اما یک رهبر از هزاران رهبر جهان کمتر از یک ماه پس از پیروزی انقلابش از قدرت کناره گرفت و پایتخت سیاسی را به مقصد شهری مذهبی در ۱۶۰ کیلومتری آن ترک کرد.
به گزارش ایسنا، سیدروح الله موسوی خمینی رهبر و بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی دهم اسفندِ ۴۲ سال قبل تهران پایتخت سیاسی کشور را ترک و با مهاجرت به شهر قم در این شهر ساکن شد.
اما چه دلیل یا دلایلی سبب شد رهبر این حکومت ۲۸ روزه که هدفی جز پیاده کردن احکام الهی در ایران طاغوت زده نداشت و تاوان این هدفش را با ۱۴ سال تبعید و دربه دری و هزاران ساعت زندانی و تحقیر و شهادت فرزندش داد و با همراهی قاطبه هموطنانشان به ثمر رساند، حاضر شد از دهم اسفند ۱۳۵۷ تا دوم بهمن ۱۳۵۸ پایتخت را ترک و در شهر قم سکونت کند؟
پاسخِ یک سوال
امام خمینی در دیدار با طلاب و روحانیونی که ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ برای تجدید دیدار با ایشان به مدرسه علوی در خیابان ایران آمده بودند از مهاجرتشان به شهر قم در آینده نزدیک خبر دادند.
ایشان گفتند: «من ان شاء الله بعد از چند روز دیگر می آیم خدمت شما به قم، ان شاءالله آنجا در خدمتتان خواهم بود. امیدوارم که همه مان با هم در یک صف باشیم؛ نه جلو و عقب، در یک صف همه با هم به پیش برویم و ان شاءالله مقاصد شرعی اسلامی را به پیش ببریم.»
امام امت قم را شهری پیش قدم در دوران نهضت معرفی و بیان کردند: «من کمتر موفق شدم که برادرهای قمی خودم را از نزدیک ببینم... و علاقه خودم را به آنها تقدیم کنم... از قم علم منتشر می شود. از قم قدرت منتشر می شود. قم نمونه بود و من مفتخرم که در قم هستم. من ۱۵ سال یا قدری بیشتر از شما دور بودم؛ لکن دلم اینجا بود. با شما بودم. شما غیرتمندان، شما پاک جوانان سرمشق همه شدید. قم همیشه پیشقدم در امور بوده است.»
این توجه و نظر امام به قم سبب شد تا آن رهبر فرزانه، هنگام ورود به این شهر، قم را «نمونه» و محل انتشار «دانش» معرفی کند.
رهبر فقید انقلاب اسلامی بیان کردند: «من خوشحالم که بعد از سالهای طولانی در میان شما رفقا- جوانان- هستم. من همیشه در فکر ایران و در فکر وطن خودم- قم- بودم و هستم و دعاگویم. شما می دانید که قم مرکز تشیع از زمان حضرت صادق- سلام اللَّه علیه- حدود آن زمان، مرکز تشیع بوده است و از قم تشیع به سایر جاها رفته است. علم هم از قم به جاهای دیگر منتشر شده است و به حمد الله شجاعت و زحمت در راه اسلام و فداکاری هم از قم منتشر شد. قم مرکز همه برکات است. خدا شماها- قمی ها- را برای ما حفظ کند.»
مرحوم علی اکبر هاشمی رفسنجانی در خاطرات روزنوشت خود درباره چرایی مهاجرت امام خمینی به شهر قم چنین نوشت: حضرت امام که تصمیم گرفتن به قم بروند، خیلی سریع اقدام کردند که نهادهای اصلی نظام، شکل قانونی بگیرد. البته در آن ایام، معمول نبود که انقلابی ها چنین کاری بکنند و عموماً شکل گیری نهادهای نظام جدید در انقلاب‌های مهم، ۱۰-۱۵ سالی طول می کشید، اما چون امام برای حضور در قم عجله داشتند و ما هم با توجه به آشنایی که با اندیشه ایشان داشتیم، می دانستیم که حضورشان در تهران موقت است، لذا قبول داشتیم که ایشان به قم بروند، چون در قم هم به ایشان دسترسی داشتیم و جای نگرانی نبود.
بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در روزهای ابتدایی حکومت شان اعتقاد داشتند روحانیون نباید در امور اجرایی دخالت داشته باشند و شاید به همین دلیل بود که ترجیح دادند از پایتخت فاصله بگیرند.
امام در توصیه ۹ گانه که به بخش‌ها و دستگاه‌های سیاسی و طبقات اجتماعی مختلف داشتند در تاکیدی موکد به روحانیون کشور هشدار دادند: «تذکر اکید به روحانیونی است که در دادگاه‌ها و کمیته ها، جهاد سازندگی و دیگر ارگان‌ها اشتغال به خدمت دارند، که اولاً در اموری که صلاحیت آن را ندارند به هیچ وجه دخالت نکنند که دخالت آنان علاوه بر آنکه از جهت عدم صلاحیت آنان غیرمشروع است، از جهت بدبین شدن ملت به روحانیت و درنتیجه جدا شدن ملت از شما که لطمه ای بزرگ به اسلام و کشور اسلامی می باشد از گناهان بزرگ و نابخشودنی است. شیاطینی که شما را وادار به این نحو دخالتها می کنند دشمنان سرسخت روحانیت و اسلامند، با این عمل خود نتایج شیطانی گرفته و شما را منزوی و کشور را به تباهی می کشند. دخالت در امور اجرایی، عزل و نصب و امثال اینها به استثنای دخالت کسانی که دولت مستقیماً گماشته است، دخالت غیرمشروع و موجب اختلال در امر کشور و باید از آن اجتناب بشود.»
ایشان در ادامه نصیحتهایشان به روحانیون بیان کردند: «من خوف آن دارم که جوانهای روحانی که مکلف به حفظ آبرو و حیثیت اسلام و روحانیت هستند، به حسب اعمالی که بعضی از آنها ولو با حسن نیت انجام می دهند، چهرۀ روحانیت و اسلام را غیر از آنچه هست نمایش دهند. من بیم آن دارم که شیاطینی که برای شکست جمهوری اسلامی با قلمهای مسمومشان نشسته اند تا یکی را صد کنند و اعمال بی رویۀ اشخاص را به پای جمهوری اسلامی محسوب دارند، با فریاد وا اسلاما جمهوری اسلامی را مشوه کنند.»
امام امت تذکر دادند: «شکی نیست که دخالتهای غیرصحیح بعضی از اشخاص که به صورت روحانی درآمده اند و اشخاص غیر روحانی که خود را بدون هیچ گونه صلاحیتی در امور کشوری وارد کرده اند، زیاد هستند. باید مراجع صلاحیتدار از اینگونه اعمال شدیداً جلوگیری کنند و باید نویسندگان و گویندگان ذی صلاحیت در رفع آنها با نصایح برادرانه و انتقاد سالم بکوشند، لکن نه به طور انتقامجویی و از روی عقده های درونی و چهرۀ جمهوری اسلامی را واژگونه کردن که خود گناهی بزرگ است، که اینگونه برخوردها نه تنها علاوه بر آنکه تأثیر درستی ندارد، دارای عکس العمل نیز می باشد. مع الأسف بعضی از نویسندگان و گویندگان به جای انتقاد سالم و هدایت مفید، با انتقاد کینه توزانه می خواهند افراد جامعه را به جمهوری اسلامی بدبین کنند. اینان به جای انتقاد سازنده به فحاشی پرداخته و به جای نهی از منکر، خود مرتکب منکر می شوند. خداوند آنان را هدایت فرماید.» (صحیفه امام، ج۱۴، ص ۷۵)
مرحوم سید احمد خمینی هدف امام از سفر به قم را اینگونه تشریح کرد: هدف این بود تا سر و سامانی به حوزه داده شود و استقرار امام در قم بتواند بیشتر به نفع انقلاب باشد.
حضور امام امت در شهر قم ۳۲۸ روز طول کشید. در این مدت با وجود سن بیش از ۷۷ سال و بیماری و ضعف بدنی بیش از ۱۱۰۰ بار سخنرانی، مصاحبه، حکم و نامه نگاری داشتند.
موج استقبال قم از امام
خبر بازگشت امام به قم، باعث شد جمعیت زیادی از طبقات مختلف مردم از قم و سایر شهرها به استقبال ایشان بیایند. روز حضور امام در قم شادی وصف ناپذیری سرتاسر شهر را فرا گرفت. بیشتر مغازه ها و سردر خانه ها با چراغ های رنگارنگ تزیین شده بود و خیابانها و میادین سراسر با بیرق های سبز و تصاویر کوچک و بزرگ امام آراسته شده بود. دهها تن از خبرنگاران داخلی و خارجی میهمانان قم، چه خبرنگاران و چه مسافران شهرها، به رایگان پذیرایی می شدند و هزینه خورد و خوراک و اقامت آنان را مردم قم بر عهده داشتند.
روزنامه کیهان در روز مهاجرت امام به قم در مورخ پنج شنبه ۱۰ /۱۲/ ۵۷ در گزارشی نوشت: «شهر مقدس قم که از ۱۹ دی ماه سال ۱۳۵۶ نخستین جرقه انقلاب را برافروخت و کانون تظاهرات خونین شد، امروز زندگی تازه را آغاز می کند. شهری که از ۶ ماه پیش زندگی گذشته را کنار گذاشته و یکپارچه در خدمت انقلاب بوده، امروز با خونی تازه حیات را از سر می گیرد و پذیرای رهبر انقلاب است. حضرت آیت الله خمینی پس از یک اقامت ۲۸ روزه در تهران، بامداد امروز با اتومبیل به قم عزیمت کردند. جنب و جوش زیادی در شهر به چشم می خورد. در تمام طول خیابان های قم به خصوص خیابان های مسیر، جمعیت کثیری از مستقبلین دیده می شود. نظم و آرامش به شدت رعایت می شود.»
آیات عظام گلپایگانی، نجفی، شریعتمداری و مدرسین حوزه علمیه و تعداد زیادی از روحانیون و مردم علاقمند به امام به مسجد امام حسن مجتبی(ع)، آن زمان خارج از شهر بود، تشریف آورده بودند و منتظر تشریف فرمایی ایشان بودند. امام در مسجد استراحت کوتاهی کردند و با مراجع و بزرگان و مدرسین حوزه علمیه و طلاب دیدار کردند سپس با آمبولانس به سمت قم حرکت داده شدند و به محلی که برای ایشان در نظر گرفته شده بود ساکن شدند. خانواده امام هم به طور همزمان به قم آمدند.
طبق برنامه ریزی ستاد استقبال قم، قرار بود حضرت امام در منزل یکی از افراد فعال انقلاب که موقعیت خوبی داشت مستقر شوند. این منزل در داخل خیابان بهار (ساحلی و نزدیک حرم مطهر) در نزدیکی منزل آیت اللّه سلطانی طباطبایی ـ پدر خانم حاج احمد آقا ـ بود. حضرت امام چند روز آنجا اقامت داشتند سپس به جای دیگری رفتند.
چرا امام به پایتخت برگشت؟
با وجودی که قصد امام ماندن در شهر قم بود اما به دلیل بیماری قلبی و نبود امکانات لازم در بیمارستانهای قم ایشان در دو بهمن ۱۳۵۸ به بیمارستان قلب تهران منتقل شدند و معالجه و طی شدن دوران نقاهت بنابر نظر خانواده امام و برخی مسؤولین نظام و پزشکان معالج برای تداوم مراقبتها از بازگشت به قم منصرف شدند اما تا آخر عمر به امید برگشت به قم زندگی کردند.
مرحوم هاشمی رفسنجانی در توضیح دلایل بازگشت امام خمینی به پایتخت پس از مهاجرت به شهر قم، گفت: مدتی بعد از رفتن امام به قم، تازه مشخص شد که حضورشان در تهران تا چه حد ضروریست. خود حضرت امام هم با توجه به مشکلاتی که پیش آمد، دیدند که با توجه به وضعیت کشور، باید در تهران باشند، اما آمدنشان، به دلایل مهمی از جمله همین فکر که بهتر است روحانیت در امور اجرایی دخالتی نداشته باشند و از دور به نظارت و ارشاد بپردازند، حدود یک سال به طول انجامید.
در نهایت ۱۱ ماه بعد از مهاجرت به شهر قم در تاریخ دوم بهمن ۱۳۵۸ به تهران برگشتند و در منطقه جماران سکونت کردند.
