پرواز پروانه‌های مرگ بر سر بلوط های زاگرس10-خرداد-1401
استانها - ایرنا - پرواز پروانه ها بر سر جنگل های زاگرس، زوال و نیستی را بر رویشگاه بلوط‌های استان های زاگرس نشین گسترانده و کابوس مرگ سالهاست که آنها را ایستاده می خشکاند.
به گزارش ایرنا، این روزها حال جنگلهای زاگرس به عنوان وسیع‌ترین و اصلی‌ترین رویشگاه گونه‌های مختلف بلوط در ایران خوش نیست و در نبرد با طغیان آفت پروانه بلوط‌خوار تلاش می کند از زوال رهایی یابد.
جنگلهای بلوط منطقه زاگرس از منتهی‌الیه شمال غربی ایران در استان آذربایجان غربی آغاز شده و در منطقه غرب استان‌های کرمانشاه، ایلام، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و لرستان و جنوب غرب استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و فارس را تحت پوشش خود درآورده است.
در نگاه نخست این ذخیره گاه جنگلی در بین ۱۱ استان توزیع شده و مساحتی در حدود ۶ میلیون هکتار و ۴۰ درصد جنگل های ایران را تشکیل می دهد که حدود ۷۰ درصد تیپ گونه های جنگلی زاگرس را بلوط ها شامل می شوند. وسعت جنگل های زاگرسی سبب شده تا در دهه های اخیر نیز انواع تهدیدات حیات آن را به خطر اندازد؛ از قاچاق سنجاب ها گرفته تا تهیه زغال از چوب درختان که همگی بر یک گزاره مشترکند: «تخریب طبیعت».
حال اگر به این مشکلات، حوادث دیگری چون آتش سوزی ها در فصول گرم سال، خشکیدگی به دلیل کم بارشی و خشکسالی را هم بیفزاییم به راحتی می توان فهمید که جنگل های زاگرسی و بویژه گونه های بلوط در این جنگل ها که زیست جانواران و جوامع محلی به آن پیوند خورده، با چه مخاطرات گسترده ای دست و پنجه نرم می کنند.
این در شرایطی است که گیاهشناسان به نامی چون دکتر حسین آخانی استاد دانشگاه تهران به زاگرس لقب «قشنگترین و جذابترین دختر ایران» را داده اند و بر این باورند که عشق به زاگرس و طبیعت آن ابدی است و بهشتی که در این نقطه از زمین وجود دارد در هیچ کجای ایران و جهان یافت شدنی نیست.
با این وجود آفت پروانه بلوط خوار چند سالی است که در نواحی جنگلی زاگرس طغیان کرده و همه ساله در فصل بهار دست اندرکاران محیط زیست سعی می کنند با محلول پاشی به درختان، این آفت را از دامن زاگرس بزدایند که صد البته موفقیت این کار به تخصیص مناسب اعتبار و اجرای طرح در زمان مناسب که هنوز حشرات تبدیل به پروانه نشده اند، باز می گردد. به هم خوردن اکوسیستم، دستکاری طبیعت، تغییر اقلیم، کمبود بارش ها و از بین رفتن دشمنان طبیعی آفت از علل طغیان آفت جوانه خوار بلوط ذکر می شود.
استان کهگیلویه و بویراحمد از استان‌هایی با درگیری بالای درختان بلوط به این بیماری است به طوری که ۶۰ هزار هکتار از جنگل های مناطق سردسیری و گرمسیری این استان دچار آفت پروانه برگ خوار سفید و جوانه خوار بلوط شدند.
۲۵ هزار هکتار از این جنگل ها در مناطق گرمسیری باشت، کهگیلویه و بهمئی دچار آفت پروانه برگ خوار سفید شدند و میزان ابتلا به این آفت در جنگل های مناطق سردسیری استان شامل دنا و بویراحمد به بیش از ۳۵ هزار هکتار رسیده است.
آنطور که برآورد شده، امسال بیش از ۱۶۰ تا ۱۸۰ میلیارد ریال برای مبارزه با این آفت در ۱۵ هزار هکتار از جنگل های بلوط مناطق گرمسیری نیاز است و این رقم برای مناطق سردسیری به ۸۰ تا ۱۰۰ میلیارد ریال می رسد اما به گفته استاندار کهگیلویه و بویراحمد امسال مجموعا ۱۷۰ میلیارد ریال برای مقابله با آتش سوزی جنگل ها و مراتع و آفت پروانه برگ خوار بلوط در این استان اختصاص یافته است.
با این اوصاف بیراه نیست که بگوییم حکایت حمله آفت پروانه برگ خوار به جنگل های زاگرس در این روزها دردناک ترین قصه درختان بلوط است که ایستاده جان می دهند و چنانچه این آفت کنترل نشود، باید شاهد زوال بلوط های کهنسال در حوزه استان کهگیلویه و بویراحمد باشیم.
در استان فارس نیز این آفت برای دومین سال متوالی در وسعت هزار هکتار از جنگل های شهرستان رستم و مناطقی از ممسنی مشاهده شد؛ این آفت در طول سال پنج نسل دارد و زمستان گذرانی آن زیر پوست درختان بلوط است.
در این استان نیز برای مبارزه با آفت پروانه برگ خوار سفید بلوط به یک تا میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
اما در اصفهان به گفته رییس اداره حفاظت و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری این استان شرایط بحرانی نیست و آفت پروانه برگ‌خوار سفید بلوط در جنگلهای زاگرسی این استان بصورت پراکنده مشاهده شده است. امین حافظی این را هم گفت که کاهش و افزایش آفات در یک منطقه ارتباط مستقیم با شرایط آب و هوایی و بارندگی و خشکسالی دارد بنابراین ممکن است در یکی از مناطق زاگرسی آفتی مانند پروانه برگ‌خوار سفید بلوط شیوع یابد اما در خطه‌ای دیگر وضعیت عادی باشد.
البته بالغ بر ۴۰ هزار هکتار از جنگلهای زاگرسی اصفهان سال‌های گذشته با آفت جوانه خوار مواجه بود که با سمپاشی به موقع و دیگر تمهیدات، وضعیت تحت کنترل و غیر حاد حاکم شده است.
همچنین بیش از ۳۱۱ هزار هکتار از وسعت استان چهارمحال و بختیاری را جنگلهای بلوط تشکیل می دهد که بیش از ۲۰هزار هکتار از این وسعت درگیر آفت جوانه خوار بلوط است. اصغر احمدی مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان در فیلم زیر در این باره توضیح داده است:
در استان لرستان ۲ هزار هکتار کانون بحرانی طغیان آفت جوانه خوار و برگ خوار بلوط در استان شناسایی و مبارزه بیولوژیک در این سطح از اسفند پارسال آغاز شده است و آنطور که معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان توضیح داده، آفات جوانه خوار و برگ خوار بلوط به دلیل تغییر آب و هوا، اقلیم، خشکسالی و کاهش بارندگی طی سالیان گذشته در مناطق زاگرس نمود پیدا کرده است.
بهروز دریکوند زیست این آفت را اینگونه بیان کرد: هنگام جوانه زدن درخت بلوط، آفت شروع به تغذیه می کند و درخت بدون برگ باقی می ماند در حالی که خشک به نظر می رسد اما درخت زنده است و در صورت عدم اقدامات لازم، سطح آلودگی افزایش پیدا می کند.
امسال بالغ بر ۱۵ میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی برای مبارزه با کرم آفت جوانه‌خوار بلوط لرستان در نظر گرفته شده است.
در منطقه گیلانغرب استان کرمانشاه نیز مواردی از شیوع آفت پروانه برگ‌خوار در جنگلهای بلوط بهار امسال مشاهده شد که باعث وارد شدن خسارت به بخشی از درختان مناطقی از میاندار، کاسه کران و کله شک این شهرستان شد؛ شهرستان گیلانغرب ۲۰۵ هزار هکتار منابع طبیعی دارد که ۷۵ هزار هکتار آن جنگل است و از این مقدار ۸۰ درصد را گونه بلوط تشکیل می‌دهد.
پروانه جوانه خوار بلوط (Tortrix viridana L) که در چند دهه اخیر، گونه‌های مختلف بلوط را مورد حمله قرار داده آفتی بسیار مخرب است که باعث کاهش رویش چوب، زوال جنگل، تغییر در زادآوری و توالی شده و حتی باعث مرگ و میر درختان می‌شوند.
این آفت با آغاز فصل بهار در سطح جنگلهای بلوط در ناحیه رویشی زاگرس شروع به فعالیت کرده و خسارات زیادی را به عرصه‌های طبیعی وارد می‌کند که این حشره با تغذیه بی‌رویه از جوانه‌ها و برگ‌های درختان، ظاهر درخت را عاری از برگ می‌کند و همین باعث می‌شود بسیاری از مردم با گمان بر خشکیدگی درخت، به قطع آن در عرصه اقدام کنند.
در عرصه کلان و سیاسی نیز صیانت از جنگلهای زاگرس به عنوان یک ثروت ملی و میراث بین نسلی مورد توجه دولتمردان قرار دارد؛ اوایل اردیبهشت ماه بود که محمد مخبر معاون اول رییس جمهور کارگروه جنگلهای زاگرس را تشکیل داد و حل مسائل مرتبط با جنگلهای زاگرس را نیازمند اتخاذ تصمیمات ملی دانست.
به باور مخبر، مجموعه جنگلهای زاگرس، زیست‌بوم جمعیتی بالغ بر ۱۰ میلیون نفر است و نمی‌توان به سادگی از کنار مسائل و مشکلات ساکنین این مناطق عبور کرد؛ از این رو برای حل مسائل و چالش‌های جنگلهای زاگرس باید در کنار اقدامات فوری و عملیاتی، برنامه‌ها و طرح‌هایی را نیز به‌صورت زمان‌بندی شده برای توسعه این منطقه تدوین و با جدیت در دستور کار قرار داد.
یکی از راههای پیشنهادی کارشناسان برای صیانت از این جنگل‌ها استفاده از ظرفیت های مردمی و جوامع محلی است که در این راستان نیازمند آموزش‌های همگانی در زمینه حفظ درختان، جلوگیری از آتش سوزی و پشتیبانی از سوی دستگاههای اجرایی است.
در این زمینه اشاره ای به فعالیت بنیاد مردم نهاد الگن در کهگیلویه و بویراحمد خالی از لطف نیست که در سه سال اخیر به همت اهالی روستای الگن یک هزار هکتار از جنگل های بلوط این منطقه از طریق قرق و حفاظت احیا شده و تلاش های به بار نشسته اهالی پای طبیعت دوستان زیادی را به این روستا باز کرده است.
سعید انصاریان رییس بنیاد الگن به ایرنا می گوید که اینجا از کودکان گرفته تا بزرگسالان و حتی سالخوردگان برای رویش جوانه بلوط، بادام، زالزالک و بنه احیای جنگل های این خطه از زاگرس در تکاپو هستند؛ امکان کاشت درخت به دست طبیعت دوستان یا از طریق قرقبانان و حفاظت آن وجود دارند و علاقه مندان می توانند به نام انتخابی خود از طریق بنیاد الگن برای درختان شناسنامه بگیرند یا با سفر به این منطقه درختان خود را مشاهده کنند.
انصاریان اظهار داشت: بخشی از جنگل های احیا شده به دست کودکان روستای الگن انجام شده تا نسل فردا ضمن یادگیری ارزش گونه های جنگلی پس از تبدیل بذرهای کاشته شده در دل خاک به نهال آنان انگیزه بیشتری برای صیانت درختان جنگلی داشته باشند.
در تصمیم گیری برای زاگرس نباید این نکته فراموش شود که این منطقه ۵۰ درصد کل دام کشور، ۴۰ درصد از نزولات جوی و ۷۰ درصد عشایر را در خود جای داده است و هرگونه اهمال در تصمیم گیری زیست بوم کل ایران را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
