ورود
استانداری هرمزگان به مرمت نادرست قلعه پرتغالی‌ها
(تصاویر) فاجعه در
مرمت قلعه پرتغالی‌ها 11-مرداد-99
بایرامی
به رد روندِ مرمتِ دیواره‌ی قلعه‌ی پرتغالی‌ها توسط متخصصان اهل فن و کارشناسان
میراث فرهنگی و مرمت اشاره می‌کند و این مرمت را از دیدگاهِ ان‌ها یک فاجعه بیان
می‌کند و ادامه می‌دهد: این اقدام یک نوع تخریب فرهنگی است، معتقدم حتی مردم بومی
همان‌طور که ۴۰۰ سال قبل این قلعه را ساختند بهتر از کاری که امروز روی ان انجام شده،
مرمت دیواره را انجام می‌دادند.
نخست تصاویرش در فضای مجازی منتشر شد،
چیزی شبیه به سیل‌بند در جاده‌ای که تنها هدفش انگار دفن تاریخ است! آجر‌های سفید
تازه چیده شده روی همدیگر، قدِ دیواره‌ی قلعه پرتغالی‌ها را خیلی بلندتر از دیواره‌ی
اصلی بالا کشیده‌اند و داربست‌های زنگ زده چسبیده به تن دیوار حرفِ دیگری حالی‌اش
نمی‌شود.
به گزارش ایسنا، همه حرف‌ها از حفاظت،
مرمت و ساماندهی قلعه ۴۰۰ ساله یعنی یکی از برند‌های جزیره برای جذب گردشگر شروع
شد؛ اما به نظر می‌رسد آخر و عاقبتش آن‌طور که باید خوب نیست، حالا که قرار‌ها بر
مرمت قلعه چرخیده گویا راه را اشتباه می‌روند، هر چند نمونه‌های زیادی از این نوع
مرمت‌ها در بنا‌های تاریخی البته در گذشته‌ای - که توقعی از آن‌ها نبوده - وجود
دارد، به خصوص وقتی قرار بر بازسازی و مرمت یک بنای تاریخی اصیل باشد که بعد از
حذف چند لایه دیواره‌ی متفاوت از مصالحِ قدیمی بنا که کاملا نزدیک به مصالح
معمولیِ معاصر است به جداره‌ی تاریخی دست می‌یابند.
معلوم است که به قول معاون میراث
فرهنگیه استان هرمزگان؛ کارِ مرمت و دوخت و دوزِ ترک‌ها و جایگزینی سنگ‌های فرسوده
و آواربرداری قلعه را بیش از یک سال است که آغاز کرده‌اند؛ آن‌طور که عباس نوروزی،۳۱
تیر سال گذشته از آغاز مرمت قلعه پرتغالی‌ها پس از ۲۰ سال خبر داده وقتی که سوله‌ای
که در حریم قلعه پرتغالی‌ها قرار داشت، برداشته شد، گفته است که در این مرحله یک
میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان اعتبار در نظر گرفته شده است.
چند روز بعد یعنی هشتم مرداد رضا
برومند- مدیر کل میراث فرهنگی استان هرمزگان – هم از وضعیت مرمت این قلعه
توضیح می‌دهد که «از نیمه دوم سال ۹۷ به‌طورجدی پیگیر مرمت و ایمن‌سازی قلعه
پرتغالی‌ها در جزیره هرمز بودیم که خوشبختانه در اردیبهشت‌ماه سال جاری، مبلغ یک
میلیارد تومان از اعتبارات ملی برای مرمت قلعه دریافت کردیم و بعد از آن محوطه‌سازی
قلعه پرتغالی‌ها شروع خواهد شد که چشم‌انداز خیلی خوبی را برای قلعه به وجود خواهد
آورد و می‌تواند بخشی از دغدغه‌های علاقه‌مندان به آثار تاریخی و فرهنگی را رفع
کند.
همچنین مرمت اضطراری قلعه را آغاز کردیم
و بخش‌هایی از قلعه مانند سربازخانه و درب ورودی قلعه و بخش‌هایی از قلعه که مشرف
به دریا بوده و احتمال ریزش آن وجود داشت را مرمت کردیم و امیدواریم با مرمتی که
صورت می‌گیرد، فرصتی پیش آید تا بخش دیگری از اعتبارات را جذب کرده و این قلعه را
به‌عنوان مکانی با ویژگی‌های خاص تاریخی و اهمیتی که در جزیره هرمز دارد مکانی
برای ورود گردشگران داخلی و خارجی کنیم.»
با وجود این گفتگو‌ها به نظر می‌رسد، در
حالی که این مسئولان تلاش می‌کردند تا رضایت مردم جزیره را که خود به تنهایی سعی
در ایجاد اشتغال در زمان حضور گردشگر در منطقه داشتند را جلب کنند، راه را به
اشتباه رفتند و در نخستین قدم به جای مرمت دیواره‌ها و برطرف کردن مشکلات زیرساختی
قلعه، سیل‌بندی به عنوان دیواره‌ی مرمتی جلوی قلعه پرتغالی‌ها ساختند!
با خالی شدن زیر قلعه، آب به فرسایش
شدیدتر قلعه کمک می‌کند
اکنون جمشید بایرامی - مشاور گردشگری
استاندار در جزیره هرمز و ایرانگرد - که به واسطه‌ی شیوع کرونا نتوانسته بود در
طول پنج ماه گذشته به جزیره هرمز برود، در اواسط هفته سفری یک روزه به جزیره می‌کند
و با این صحنه در قلعه‌ی پرتغالی‌ها مواجه و همان اتفاق باعث شروع اعتراض‌ها نسبت
به مرمت این بنای تاریخی می‌شود.
او نخست به قدمتِ ۴۰۰ ساله‌ی قلعه اشاره
می‌کند که توسط پرتغالی‌ها ساخته شده و اکنون به یک مکانِ توریستی برای گردشگران
تبدیل شده است و ادامه می‌دهد: قلعه از نظر موقعیت جغرافیایی به گونه‌ای جانمایی
شده که مشرف به بندرعباس است و خورشید از سمتِ راستِ آن طلوع و از سمتِ چپِ آن
غروب می‌کند و برای مصالح قلعه از مرجان، سنگ‌هایِ منطقه و رنگ "گِلَک"
یا رنگ خاک سرخ - به دلیل قرارگیری معدن آن خاک – در منطقه استفاده شده است، در
واقع استفاده از متریال بومی و همزیستی آن با محیط و اقلیمِ منطقه.
وی با بیان این‌که قلعه‌ی پرتغالی‌ها از
نظر معماری بسیار اهمیت دارد، بیان می‌کند: این قلعه از سالن‌ها، رواق‌ها و برج
دیده‌بانی و دیگر عناصر یک قلعه تشکیل شده بود که متاسفانه در طول ۴۰ سال گذشته با
بی‌مهری‌های زیاد، آن اکنون فرسوده شده و در حال ریزش است، حتی تعدادی از لوله‌های
توپِ قلعه در طول چند سال گذشته به سرقت رفته‌اند و باقی مانده‌ها نیاز به مرمت
دارند.
او به وضعیت امروزی قلعه نیز اشاره می‌کند
که با وجود نیاز به ایجاد یک موج‌شکن در مقابل قلعه، این اتفاق رخ نمی‌دهد و با
گذشت زمان بخش‌هایی از آن ریزش می‌کند و به مرور آب زیر قلعه را خالی می‌کند و در
اثر باد‌های فرسایشی و آب شور، احتمالِ ریزشِ این اثر تاریخی هم زیاد می‌شود.
بایرامی با اشاره به حضور مونسان - وزیر
میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی - در اواخر سال گذشته در جزیره هرمز و دستور
برای اختصاص بودجه به این اثر تاریخی با هدف مرمت، به اقداماتی که از زمان انقلاب
اسلامی تا کنون در عرصه و حریم این قلعه انجام شده؛ می‌گوید: در سال‌های شرکتی
خاکِ سرخِ جزیره را برای ساختِ لوازم آرایشی به دیگر کشور‌ها می‌فروخت، از سوی
دیگر چند سال قبل در کنار قلعه سوله‌ای آهنی و بزرگ قرار داده شد و همه‌ی خاک را
از آن جا دپو کرده و منتقل می‌کردند که خوشبختانه سال گذشته آن جمع آوری شد، هر
چند اسیب زیادی به بنا وارد کرد.
قلعه را زیر خروار‌ها سنگ پنهان می‌کنند!
مشاور استاندار در حوزه گردشگری در
جزیره هرمز که نسبت به مرمت‌های در حال انجام روی دیواره‌ی قلعه معترض است، می‌گوید:
به دلیل وضعیت کرونا بعد از حدود ۶ ماه توانستم سفری یک روزه به هرمز داشته باشم
که با این وضعیت مواجه شدم؛ آمده‌اند با سنگ "ملون" و سیمان روی مرجان‌ها
و سنگ‌های قدیمی قلعه و خاکِ قرمز را پوشانده‌اند، از سوی دیگر، چون زیرساختِ
دیواره ساروج است، با مصالح امروزی همخوانی ندارد و دیواره بعد از مدت فرو می‌ریزد.
او با تاکید بر این‌که قرار بوده دیواره
قلعه ایمن سازی شود و نه نو سازی؛ تاکید می‌کند: از سوی دیگر در طرح مرمتی‌شان
دیواره‌ی قلعه را تا ارتفاع بیشتری از دیواره‌ی اصلی بالا برده‌اند، اگر این کار
ادامه پیدا کند همه‌ی قلعه زیر خروار‌ها سنگ پنهان می‌شود و دیگر اثری از آن دیده
نمی‌شود.
انگار جداره‌های تخت جمشید را سنگ می‌کنند!
بایرامی وضعیت امروز قلعه پرتغالی‌ها را
مانند این می‌داند که جداره‌های تخت جمشید را سنگ کنند یا دیواره عالی‌قاپو را
کامپوزیت می‌کنند و اظهار می‌کند: باید همه‌ی جداره‌ی بنا و متریال آن را نگهداشت،
باید این تاریخ و تمدن را نگه داریم و اجازه ندهیم کار مرمت آن‌ها توسط افرادِ غلط
انجام شود.
وی با اشاره به اعتراضی که به میراث
فرهنگی استان هرمزگان در این زمینه داشته است، می‌گوید: آن‌ها در پاسخ اعلام کردند
«این طرح مرمت توسط میراث فرهنگی کل کشور ابلاغ شده است و استان فقط آن را اجرا می‌کند»،
در حالی که معتقدم چنین چیزی صحت ندارد، چون کارشناسان مرمت در کار خود بسیار نخبه
هستند، آن‌ها این نوع خطا را انجام نمی‌دهند.
او با بیان این که تا پیش از این هم به
گردشگران اجازه می‌دادند تا از دیواره‌های قلعه بالا بروند، می‌گوید: مگر دیواره‌های
یک قلعه ۴۰۰ ساله چه قدر می‌تواند وزن تحمل کند که اجازه این کار را می‌دهند؟ اگر
هر نفر ۶۰ کیلو وزن داشته باشد، قطعا چند هزار تن فشار به دیواره‌های بنا آمده
است، اما هیچ تدبیری برای این اتفاق هم ندارند.
مردم بومی بهتر از میراث مرمت می‌کردند
بایرامی به رد ِ روندِ مرمتِ دیواره‌ی
قلعه‌ی پرتغالی‌ها توسط متخصصان اهل فن و کارشناسان میراث فرهنگی و مرمت اشاره می‌کند
و این مرمت را از دیدگاهِ ان‌ها یک فاجعه بیان می‌کند و ادامه می‌دهد: این اقدام
یک نوع تخریب فرهنگی است، معتقدم حتی مردم بومی همان‌طور که ۴۰۰ سال قبل این قلعه
را ساختند بهتر از کاری که امروز روی ان انجام شده، مرمت دیواره را انجام می‌دادند.
او در نهایت به گفت‌وگویش با معاونت
میراث فرهنگی وزارتخانه میراث فرهنگی درباره‌ی این تخلف اشاره می‌کند و خبر می‌دهد:
وی نخست قول پیگیری این اتفاق را داد و یک ساعت بعد اعلام کرد که دستور توقف پروژه
را داده است و همچنین تاکید کرده تا با تشکیلِ کمیته‌ی بازرسی و تحقیق، ان
کارشناسان برای بررسی روند مرمت پروژه به هرمز بروند.
میراث فرهنگی، باید مستندات پیمانکار
پروژه را به استانداری هرمزگان تحویل دهد
او با تاکید بر این‌که بر اساس خواسته‌ی
استانداریِ هرمزگان قرار است مدیر کل میراث فرهنگی استان، شنبه ۱۱ مرداد، همه‌ی
مستندات را با مجوز‌های صادر شده به استانداری ارائه دهد، می‌گوید: شخص استاندار و
معاونت عمرانی استانداری از او خواسته‌اند تا در این زمینه جوابگو باشد.
وی با بیان این‌که به نظر من هر کس
تخلفی درباره‌ی میراث فرهنگی به چشم ببیند و آن را اطلاع‌رسانی کند، «دیده‌بان»
است، می‌افزاید: من خود را دیده‌بان می‌دانم، به همین دلیل به روند مرمت این بنای
تاریخی و ارزشمند جزیره هرمز اعتراض کردم.
مشاور گردشگری استاندار در جزیره هرمز
با اشاره به صحبت‌های مدیر کل میراث فرهنگی استان هرمزگان مبنی بر این‌که طرح مرمت
از سوی وزارتخانه در تهران به آن‌ها داده شده است و خودشان نقشی در این مرمت
ندارند، ادامه می‌دهد: آیا آن‌ها طبقِ ضوابطِ طرح را در سطح استان نیز بررسی نکرده‌اند؟
اگر آن‌ها به اشتباه بودن این مرمت پی‌برده‌اند باید اعلام می‌کردند که اجرای این
طرح از نظر میراث فرهنگی استان قابل قبول نیست، مگر میراث فرهنگیِ استان، پیمانکار
است که نتواند به طرح، اعتراضی وارد کند.
او با اشاره به سکوت مدیر کل میراث
فرهنگی استان هرمزگان در این زمینه، تاکید می‌کند: آن‌ها موظف هستند همه اطلاعاتِ
پیمانکار را به استانداری بدهند، از پروانه دفتر مهندسیِ مشاورِ طرح گرفته تا
کارشناس مرمت و شرکتی که این کار را بر عهده گرفته و رتبه‌ی مرمتی آن شرکت و حتی
میزانِ بودجه و مراحلِ مرمتی کار. در این شرایط به نظر می‌رسد اتفاقاتِ رخ داده،
باعثِ بروز یک تخلف بزرگ در حوزه‌ی معماری و مرمت آثار تاریخی بوده است.
از کارشناسان مرمت پرتغالی برای مرمت
قلعه کمک بگیرید
وی با بیان این‌که قلعه پرتغالی‌ها یک
میراث ملی و متعلق به ۸۰ میلیون ایرانی است، ادامه می‌دهد:معتقدم اگر پرتغالی‌ها
نیز این تصاویر را ببینند متاسف می‌شوند، اکنون در این شرایط پیشنهاد می‌کنم که
کارشناسانِ مرمتِ پرتغالی نیز به این منطقه بیایند و در همفکری با کارشناسان میراث
فرهنگی به بازسازی و مرمت این بنای تاریخی کمک کنند.
او با اشاره به ورود ۸۰۰ هزار نفر
گردشگر به جزیره هرمز تا قبل از شیوع کرونا، اظهار می‌کند: گردشگری که به این
جزیره می‌آید، قطعا برای ساحل هرمز نمی‌اید، چون ساحل همه جا هست، اما دو برند
قابل توجه هر گردشگری که به این منطقه می‌آید کوه‌های رنگی و قلعه‌ی پرتغالی‌هاست.
حالا در این شرایط به چه دلیل هرمز را برای مقصد سفر انتخاب می‌کنند، آن‌هم وقتی
متولیان این حوزه خود به یکی از مهمترین برند‌های جزیره هرمز آسیب وارد می‌کنند.
بایرامی با بیان این‌که اقتصادِ گردشگری
در هرمز به واسطه‌ی حضور گردشگران؛ فقر و بیکاری در جزیره تقریبا از بین برده بود،
ادامه می‌دهد: ۴۲۰ موتورِ سه چرخ توریست را در این منطقه جابجا می‌کردند، اگر هر
کدام، نان‌آور یک خانواده چهار نفره هم باشد، در واقع دوهزار نفر از حمل توریست در
این جزیره تامین می‌شد که با این روندِ کاری، می‌توان گفت چیزی حدود ۵۰۰ خانوار
دچار فقر می‌شود و باز کارشان به دولت می‌افتد، آن هم در شرایطی که تا امروز هیچ
سرمایه‌گذاری برای ایجاد اشتغال و نان‌آوری این مردم انجام نداده بودیم و آن‌ها
خود دست به کار بودند، سفره‌ی آن‌ها را کور کردیم و اگر مرمت قلعه به همین روش
ادامه یابد، دیگر گردشگری وارد نمی‌شود که بخواهد از قلعه دیدن کند.
