مرز هیچ؛ سهم پایتخت از هوای پاک۷-مهر-۱۴۰۰
تهران- ایرنا- سهم شهروندان تهرانی از استنشاق هوای پاک در ۶ ماه نخست سال گذشته ۱۵ روز و در مدت مشابه امسال فقط ۲ روز بود؛ این در حالی است که به دلیل پدیده اینورژن(وارونگی هوا) میزان آلاینده های هوای پایتخت در فصول سرد افزایش می یابد و به صورت معمول باید هوای سالم تری در بهار و تابستان داشته باشیم.
به گزارش ایرنا، ترافیک و آلودگی هوا مهمترین معضلات کلانشهر تهران هستند که در بیشتر نظرسنجی ها پایتخت نشینان هم به این موضوع اذعان و البته از آن گلایه دارند. هوای پاک و سالم نیاز اصلی بشر برای تداوم یک زندگی است و هر نوع خلل در این موضوع منجر به بروز انواع بیماری ها، مرگ و میر زودرس و کاهش شاخص امید به زندگی می شود.
دیر زمانی نیست که پیروز حناچی شهردار اسبق تهران در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا در مورد رنگ تهران گفت که من تهران را خاکستری می بینم. البته که او درست می گفت چراکه رنگ خاکستری مذکور از مه آلودی آلاینده هایی که به ویژه در پاییز و زمستان به سطح زمین نزدیک تر می شوند، نشات می گیرد.
اما کارشناسان در این بین دلیل آلودگی هوای شهر تهران را ناشی از فعالیت منابع متحرک یعنی تردد بیش از چهارمیلیون خودرو تا موتورسیکلت های کاربراتوری و منابع ثابت شامل واحدهای صنعتی، خانگی، اداری و تجاری، خدماتی می دانند و از سوی دیگر گسترش مناطق بیابانی که بروز ریزگرده ها را در می دارد را در آلودگی هوای پایتخت موثر عنوان می کنند.
و صد البته که استفاده بیش از حد سوخت های فسیلی و انتشار ذرات حاصل از مصرف آن برای تهیه انرژی و احتراق ناقص سوخت به ویژه در خودروهای فرسوده هم مزیدی بر علت آلودگی هوای تهران است.
نسخه های بسیاری تاکنون برای علاج یا کاهش آلودگی هوای تهران پیچیده شده از طرح های ترافیکی مثل زوج و فرد گرفته تا ممنوعیت ایجاد کارخانه تا شعاع ۱۲۰ کیلومتری تهران؛ اما هیچ کدام تاکنون چندان مثمرثمر نبوده است.
جالب اینکه برخی از راهکارها برای حل معضل آلودگی هوای پایتخت هم یا اجرا نشده یا نمایشی و به طور ناقص بوده است؛ در این بین می توان اجرا نشدن قانون هوای پاک(نَفَس) و همراهی نکردن سازمان ها و دستگاه های متولی این طرح را به عنوان مثالی بارز یاد کرد.
از سوی دیگر کارشناسان امر، ضعف در زیرساخت‌های قانونی-حقوقی، نبود مدیریت یکپارچه شهری، اختصاص نیافتن منابع مالی و اعتباری ویژه به دستگاه های اجرایی ذی ربط، اجرا نشدن صحیح طرح های جامع کاهش آلودگی هوا، ناهماهنگی بین وزارتخانه ها و سازمان های متولی امر، اجرای برنامه ها و اقدامات انفعالی و روزمره در برخورد با آلودگی هوا، ضعف اطلاع رسانی صحیح آموزش و فرهنگ سازی محیط زیستی، افزایش جمعیت و تراکم و مصرف بی رویه انرژی و سوخت های فسیلی را از عواملی می دانند که راهکارهای مقابله با آلودگی هوا تهران کارایی لازم را نداشته باشد و هر روز ابعاد این معضل گسترده شود.
اُزن شاخص‌ترین آلاینده شهر تهران
سرپرست معاونت محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران در خصوص شاخص کیفیت هوای پایتخت با بیان اینکه از ابتدای سالجاری تا ۳۱ شهریورماه کیفیت هوای تهران ۳۱ روز در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس(سالمندان، زنان باردار و بیماران قلبی) قرار گرفت، گفت: در این ۳۱ روز، ۲۲ روز غلظت آلاینده ازن و ۹ روز غلظت آلاینده ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون بیش از دیگر آلاینده های جوی بوده است،
زهره عبادتی به خبرنگار ایرنا توضیح داد: هوای پایتخت در نیمه اول سالجاری ۲ روز پاک، ۱۵۲ روز قابل قبول(سالم) ویک روز ناسالم را به ثبت رساند این در حالی است که در مدت مشابه سال قبل ۱۵ روز پاک، ۱۲۸ روز قابل قبول، ۴۱ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و ۲روز در شرایط ناسالم داشتیم.
"قانون نفس" همچنان اندرخم یک کوچه
سرپرست معاونت محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران در خصوص اجرای قانون هوای پاک به عنوان نسخه قانونی کاهش آلودگی هوای کلانشهرهایی مانند تهران نیز گفت: مواد ۳۴ گانه قانون هوای پاک که به "قانون نفس" شهرت دارد، چهارسال پس از تصویب همچنان در برخی دستگاه ها به دلیل مشکلات اقتصادی، اعتباری و تحریم ها اجرا نشده و نمی شود.
عبادتی افزود: اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران در راستای اجرای مواد ۳۴ گانه قانون هوای پاک مصوب ۲۵ تیرماه ۱۳۹۶ مجلس شورای اسلامی، ضمن مکاتبات و تشکیل کارگروه های مختلف، پیگیری و نظارت بر تمامی بندها و آیین نامه های اجرایی قانون یاد شده را در دستور کار خود قرار داده است.
وی پایش شبانه روزی واحدهای بزرگ مقیاس در سطح استان را الزام تمامی واحدهای دارای ظرفیت آلودگی هوا به تجهیز سیستم های کاهنده آلودگی و پیگیری استانداردسازی سوخت توزیعی تمامی جایگاه های سطح استان را از اقدامات صورت گرفته از سوی این اداره کل عنوان کرد.
عبادتی افزود: اجرای کامل طرح کهاب و جلوگیری از تردد خودروهای کاربراتوری موضوع ماده هشت قانون هوای پاک از ابتدای سال آینده نیز در دستور کار اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران قرار می گیرد.
کهاب طرحی برای صرفه‌جویی اقتصادی در مصرف سوخت است که با اهداف زیست‌محیطی پایه‌گذاری شد و سرنام عبارت "کاهش، هدایت، انتقال و بازیافت بخار بنزین" و هدف اصلی آن، کاهش از دست رفتن بخار بنزین در مراحل مختلف سوختگیری است که البته هم اینک به دست شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران اجرا می شود.
سرپرست معاونت محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران توضیح داد: وزارتخانه های صنعت، معدن و تجارت، نفت، نیرو، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، کشور، جهاد کشاورزی، راه و شهرسازی، سازمان های محیط زیست، استاندارد، هواشناسی، صدا و سیما، شهرداری ها، دستگاه قضایی و راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی از جمله دستگاه هایی هستند که در اجرای قانون هوای پاک نقش دارند.
عبادتی اضافه کرد: با توجه به اینکه در اجرای کامل مواد قانون هوای پاک، هماهنگی بین چند دستگاه الزامی است، بیشتر مسئولان دستگاه ها با توجه به امکانات خود در حال پیگیری مواد قانونی مربوطه هستند و نمی‌توان تا پایان اجرای کامل مواد قانونی در این مورد اظهار نظر کرد.
وی خاطرنشان کرد: نقش هر کدام از این دستگاه ها در جایگاه قانونی خود حائز اهمیت است بطوری که می توان گفت برای حفظ محیط زیست و برخورداری از هوای پاک همه این دستگاه ها نقش مکمل دارند.
وی توضیح داد: برای مثال نمی توان سوخت را استاندارد کرد در صورتی که خودرو مشکل دارد یا بدون فرهنگ سازی و فقط با استفاده از اقدامات قضایی، نمی‌توان واحدهای صنعتی را ملزم به رعایت استانداردها کرد.
قانون نَفَس چیست
قانون نفس به منابع آلوده‌کننده هوا و ممنوعیت تردد خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده پرداخته است که اکنون بعد از گذشت چندین سال همچنان اجرای آن به کُندی پیش می‌رود.
قانون هوای پاک که به «قانون نَفَس» معروف است پس از تصویب مجلس در ۲۵ تیر ۱۳۹۶ در ۱۱ مرداد ۱۳۹۶ از سوی شورای نگهبان تایید و ۲۳ مرداد همان سال از سوی رئیس‌جمهوری وقت برای اجرا ابلاغ شد که مشتمل بر ۳۴ ماده و ۳۹ تبصره است.
موارد بسیاری در این قانون مورد تأکید قرار گرفته که شامل تولید و عرضه سوخت استاندارد، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، ارتقای استاندارد خودروهای نو، تجدید و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی، تبیین شرایط اضطرار آلودگی هوا، پایش و کنترل آلودگی صنایع، آلایندگی موتورخانه ها و سامانه های احتراق خانگی، بیابان زدایی و مقابله با گرد و غبار، توسعه انرژی های تجدید پذیر و ایجاد شعب تخصصی رسیدگی به تخلفات محیط زیست است.
۱۸ دستگاه مسئول کنترل آلودگی هوا هستند که اگر دستگاه‌های مسئول متناسب با محورها و تکالیف پیش بینی شده در این قانون عمل می‌کردند روزهای پاک بیشتری در تهران وجود داشت.
راهکارهای مقابله با آلودگی هوا
به گفته برخی از کارشناسان محیط زیست، افزایش سهم حمل و نقل عمومی با همکاری دولت، ترویج و توسعه حمل و نقل های پاک، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده ناوگان حمل و نقل عمومی، معاینه فنی خودرو و ساختمان بر اساس استانداردهای روز دنیا، سیستم های هوشمند حمل و نقل، افزایش سهم سفرهای غیرموتوری از کل سفرهای دورن شهری و انسان محور کردن شهر تهران به جای خودرو محوری، مقابله با کانون های تولید ریزگرد در پیرامون شهر تهران با همکاری سازمان های ذی ربط، اجرای برنامه های مناسب برای مقابله با آلودگی هوا در شرایط هشدار، توسعه دولت الکترونیک، مدیریت ترافیک و شناسایی و رفع مشکل گره های ترافیکی، حمایت از کاربرد انرژی های نو در واحدهای مختلف صنعتی، تولیدی و خدماتی آلاینده، نظارت، پایش و کنترل آلودگی های ناشی از فعالیت‌های عمرانی و خدماتی، توسعه فضای سبز و جنگلداری شهری با هدف افزایش کارکرد محیط زیستی فضای سبز شهری، تکمیل و توسعه کمربند حاشیه تهران با هدف تثبیت و مدیریت کانون های ریزگرد اطراف شهر تهران و جلوگیری از تخریب و تغییر کاربری اراضی دامنه های جنوبی البرز و بهینه سازی مصرف انرژی و بهبود کیفیت سوخت از راهکارهای مقابله با آلودگی هوای پایتخت به شمار می‌آید.
