اضافه وزن و چاقی عامل مهم خطرساز و
تهدید کننده بیماری‌های غیرواگیر از جمله بیماری قلبی – عروقی، سکته قلبی و مغزی،
دیابت نوع 2 و برخی سرطان‌هاست.چاقی افزایش توده چربی بدن در اندازه‌ای است که سلامت
را به خطر اندازد. وزن بدن زمانی افزایش می‌یابد که میزان انرژی ناشی از خوردن غذا
بیشتر از مقدار انرژی که با فعالیت روزمره سوزانده و مصرف می‌شود، باشد. اگر مقدار
افزایش وزن در حدی باشد که مقدار نمایه توده بدنی بین 29.9 – 25 کیلوگرم بر
مترمربع باشد اضافه وزن و اگر 30 و بالاتر باشد چاقی محسوب می‌شود.
علل بروز چاقی
می‌توان علل بروز چاقی در افراد را مصرف غذاهای پرانرژی مثل مواد قندی، چربی‌ها، پرخوری و بی‌علاقگی به میوه و سبزی‌ها، کم تحرکی، افرادی که با افزایش سن، کم تحرک هستند و بیشتر می‌خوابند بالطبع نیاز به انرژی کمتری دارند، اما دریافت انرژی یعنی مصرف مواد غذایی را به مقدار لازم کاهش نمی‌دهند، بیماری‌هایی که سبب کاهش فعالیت می‌شوند از جمله بیماری‌های استخوانی مفصلی مانند آرتروز، اختلال در فعالیت برخی از غدد داخلی بدن مانند کم کاری غده تیرویید و زمینه ارثی چاقی عنوان کرد.
همه عوارض چاقی
هرچه وزن بیشتر باشد قلب مجبور است سخت‌تر کار کند. چاقی سبب بروز بسیاری از بیماری‌هایی مثل بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته قلبی، سکته مغزی و فشار خون بالا، عوارض ریوی، دیابت، بیماری کبد و مجاری صفراوی مانند سنگ کیسه صفرا و مجاری صفراوی، سیروز کبدی و ...، نقرس، آرتروز و درد مفاصل، برخی سرطان‌ها مثل سرطان رحم، فتق و ایجاد واریس می‌شود.
اما اگر بتوان وزن را کم کرد و به وزن مناسب رسید می‌توان از بروز همه این مشکلات تا حد زیادی جلوگیری کرد. پایین آوردن وزن تا رسیدن به حد مطلوب باید تدریجی و مداوم باشد و این بسیار بهتر و سالم تر از کم کردن سریع وزن است. بهترین راه برای این کار، افزایش فعالیت بدنی، اصلاح رژیم و عادت‌های غذایی یعنی کاهش مصرف غذاهای پرانرژی مانند غذاهای چرب و شیرین و کاهش مصرف انرژی است.
چگونه چاق نشویم؟
رژیم غذایی، رعایت برنامه غذایی و تغذیه صحیح سبب می‌شود که ضمن تامین نیازمندی‌های اصلی مواد غذایی از زیاده‌روی در مصرف غذا خودداری کرده و سلامتی را تضمین کنید. بنابراین باید نکاتی را مانند به حداقل رساندن مصرف غذاهای چرب یعنی مصرف لبنیات پرچرب، روغن، کره، گوشت قرمز پرچرب، کله و پاچه، سیرابی و شیردان، جگر، مغز، قلوه، دل، سس سالاد و ... در نظر داشت. همچنین تهیه غذا بیشتر به صورت آب پز، بخارپز یا کبابی، استفاده بیشتر از مواد غذایی فیبردار مانند سبزیجات مختلف، میوه‌ها، نان سبوس‌دار، حبوبات (لوبیا، عدس، نخود، ماش، لپه و باقلا) و غلات (برنج، گندم سبوس دار و جو با پوست)، مصرف حداکثر دو عدد تخم مرغ به خصوص زرده آن به صورت هفتگی،استفاده از روغن مایع برای پخت و پز، کاهش مصرف غذاهای پر انرژی نشاسته‌دار و دارای قند زیاد مانند انواع ماکارونی، سیب زمینی، نان و برنج بخصوص مصرف قند و شکر (قند خالص)، نوشابه‌های شیرین، شیرینی‌ها و شکلات، پرهیز از مصرف غذاهای آماده پرانرژی (غذاهای فوری یا میان وعده) مثل چیپس، پیراشکی، سمبوسه، سوسیس و کالباس و افزایش وعده‌های غذا خوردن و در عین حال کاهش میزان غذای مصرف شده در هر وعده را رعایت کنید. نوع غذا خیلی مهم‌تر از مقدار آن است. در ساعات منظم غذا بخورید.
ورزش؛ سمت دیگر ترازوی تعادل وزن
بنابراعلام اداره بیماری‌های قلب و عروق وزارت بهداشت، قرار دادن ورزش در برنامه زندگی روزمره همچون خواب و غذا امری ضروری است. بهترین، آسان‌ترین و مناسب‌ترین ورزش پیادهروی است که باید با سرعت متوسط (حدی که در حین فعالیت قادر به صحبت باشید) انجام شود. اگر بالای 40 سال هستید، حتی اگر بیماری خاصی ندارید قبل از شروع ورزش یا افزایش فعالیت بدنی با پزشک مشورت کنید. ضمنا باید توجه داشت افراد مسن، بیماران قلبی،افراد مبتلا به بیماری‌های مفصلی و مبتلایان به آسم باید قبل از اقدام به ورزش مورد معاینه پزشک قرار گیرند. اگر فقط فعالیت بدنی افزایش یابد در حد محدودی باعث کاهش وزن می‌شود، لذا باید حتما با مصرف کمتر موادغذایی همراه باشد.کارشناسان توصیه می‌کنند حداقل هفته‌ای سه مرتبه و ترجیحا هر روز هر دفعه به مدت نیم ساعت تمرینات ورزشی با شدت متوسط انجام دهید. می‌توانید این مدت را به مدت‌های کوتاه‌تر حداقل 10 یا 15 دقیقه‌ای تقسیم کنید و در روز 2 یا 3 مرتبه ورزش کنید. در کارهای روزمره، فعالیت خودتان را زیاد کنید. چاقی فقط یک مشکل زیبایی نیست همان طور که گفته شد وزن اضافی سلامت افراد را به خطر می‌اندازد. پس به محض اینکه به وزن مناسب رسیدید برای نگهداری آن باید به ورزش و خوردن غذای متعادل و مناسب ادامه دهید.
علل بروز چاقی
می‌توان علل بروز چاقی در افراد را مصرف غذاهای پرانرژی مثل مواد قندی، چربی‌ها، پرخوری و بی‌علاقگی به میوه و سبزی‌ها، کم تحرکی، افرادی که با افزایش سن، کم تحرک هستند و بیشتر می‌خوابند بالطبع نیاز به انرژی کمتری دارند، اما دریافت انرژی یعنی مصرف مواد غذایی را به مقدار لازم کاهش نمی‌دهند، بیماری‌هایی که سبب کاهش فعالیت می‌شوند از جمله بیماری‌های استخوانی مفصلی مانند آرتروز، اختلال در فعالیت برخی از غدد داخلی بدن مانند کم کاری غده تیرویید و زمینه ارثی چاقی عنوان کرد.
همه عوارض چاقی
هرچه وزن بیشتر باشد قلب مجبور است سخت‌تر کار کند. چاقی سبب بروز بسیاری از بیماری‌هایی مثل بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته قلبی، سکته مغزی و فشار خون بالا، عوارض ریوی، دیابت، بیماری کبد و مجاری صفراوی مانند سنگ کیسه صفرا و مجاری صفراوی، سیروز کبدی و ...، نقرس، آرتروز و درد مفاصل، برخی سرطان‌ها مثل سرطان رحم، فتق و ایجاد واریس می‌شود.
اما اگر بتوان وزن را کم کرد و به وزن مناسب رسید می‌توان از بروز همه این مشکلات تا حد زیادی جلوگیری کرد. پایین آوردن وزن تا رسیدن به حد مطلوب باید تدریجی و مداوم باشد و این بسیار بهتر و سالم تر از کم کردن سریع وزن است. بهترین راه برای این کار، افزایش فعالیت بدنی، اصلاح رژیم و عادت‌های غذایی یعنی کاهش مصرف غذاهای پرانرژی مانند غذاهای چرب و شیرین و کاهش مصرف انرژی است.
چگونه چاق نشویم؟
رژیم غذایی، رعایت برنامه غذایی و تغذیه صحیح سبب می‌شود که ضمن تامین نیازمندی‌های اصلی مواد غذایی از زیاده‌روی در مصرف غذا خودداری کرده و سلامتی را تضمین کنید. بنابراین باید نکاتی را مانند به حداقل رساندن مصرف غذاهای چرب یعنی مصرف لبنیات پرچرب، روغن، کره، گوشت قرمز پرچرب، کله و پاچه، سیرابی و شیردان، جگر، مغز، قلوه، دل، سس سالاد و ... در نظر داشت. همچنین تهیه غذا بیشتر به صورت آب پز، بخارپز یا کبابی، استفاده بیشتر از مواد غذایی فیبردار مانند سبزیجات مختلف، میوه‌ها، نان سبوس‌دار، حبوبات (لوبیا، عدس، نخود، ماش، لپه و باقلا) و غلات (برنج، گندم سبوس دار و جو با پوست)، مصرف حداکثر دو عدد تخم مرغ به خصوص زرده آن به صورت هفتگی،استفاده از روغن مایع برای پخت و پز، کاهش مصرف غذاهای پر انرژی نشاسته‌دار و دارای قند زیاد مانند انواع ماکارونی، سیب زمینی، نان و برنج بخصوص مصرف قند و شکر (قند خالص)، نوشابه‌های شیرین، شیرینی‌ها و شکلات، پرهیز از مصرف غذاهای آماده پرانرژی (غذاهای فوری یا میان وعده) مثل چیپس، پیراشکی، سمبوسه، سوسیس و کالباس و افزایش وعده‌های غذا خوردن و در عین حال کاهش میزان غذای مصرف شده در هر وعده را رعایت کنید. نوع غذا خیلی مهم‌تر از مقدار آن است. در ساعات منظم غذا بخورید.
ورزش؛ سمت دیگر ترازوی تعادل وزن
بنابراعلام اداره بیماری‌های قلب و عروق وزارت بهداشت، قرار دادن ورزش در برنامه زندگی روزمره همچون خواب و غذا امری ضروری است. بهترین، آسان‌ترین و مناسب‌ترین ورزش پیادهروی است که باید با سرعت متوسط (حدی که در حین فعالیت قادر به صحبت باشید) انجام شود. اگر بالای 40 سال هستید، حتی اگر بیماری خاصی ندارید قبل از شروع ورزش یا افزایش فعالیت بدنی با پزشک مشورت کنید. ضمنا باید توجه داشت افراد مسن، بیماران قلبی،افراد مبتلا به بیماری‌های مفصلی و مبتلایان به آسم باید قبل از اقدام به ورزش مورد معاینه پزشک قرار گیرند. اگر فقط فعالیت بدنی افزایش یابد در حد محدودی باعث کاهش وزن می‌شود، لذا باید حتما با مصرف کمتر موادغذایی همراه باشد.کارشناسان توصیه می‌کنند حداقل هفته‌ای سه مرتبه و ترجیحا هر روز هر دفعه به مدت نیم ساعت تمرینات ورزشی با شدت متوسط انجام دهید. می‌توانید این مدت را به مدت‌های کوتاه‌تر حداقل 10 یا 15 دقیقه‌ای تقسیم کنید و در روز 2 یا 3 مرتبه ورزش کنید. در کارهای روزمره، فعالیت خودتان را زیاد کنید. چاقی فقط یک مشکل زیبایی نیست همان طور که گفته شد وزن اضافی سلامت افراد را به خطر می‌اندازد. پس به محض اینکه به وزن مناسب رسیدید برای نگهداری آن باید به ورزش و خوردن غذای متعادل و مناسب ادامه دهید.
