تهران- ایرناپلاس- بخش سوم و پایانی گفت‌وگوی ایرناپلاس با موضوع بازخوانی مفهوم مقاومت، به بررسی و تبیین ارتباط برجام با این مفهوم می‌پردازد. حسین الله‌کرم، دکترای علوم سیاسی و رئیس کنونی شورای هماهنگی حزب‌الله است.
نسبت برجام و مفهوم مقاومت
ایرناپلاس: از نظر شما برجام چه نسبتی با مفهوم مقاومت و آنچه شما تحت عنوان دیپلماسی انقلابی از آن سخن می‌گویید، پیدا می‌کند؟
الله‌کرم: برجام تحت چارچوب دیدگاه کلان ساختار دیپلماسی و سیاست خارجی کشورهای لیبرال قابل تعریف است؛ چراکه آنجا ما با دو گزینه روبه‌رو هستیم: جنگ یا تسلیم. در این شرایط در دیپلماسی مذاکره می‌خواهید از ترس جنگ به تسلیم و سازش فروکاهید و ما دیدیم که در برجام به این وضعیت رسیدیم.
ایرناپلاس: یعنی شما برجام را ترجمه‌ای از تسلیم می‌دانید؟!
الله‌کرم: وقتی دوگانه جنگ یا تسلیم باشد، برای اینکه شما نجنگید کاری می‌کنید تا آنها به شما حمله نکنند و جنگی اتفاق نیفتد. شما از ترس جنگ به دیپلماسی مذاکره، فرو می‌روید و در این دیپلماسی چنین وضعیتی برای شما ایجاد می‌شود.
ایرناپلاس: یعنی از منظر شما تصمیمی که تحت عنوان برجام در نظام اتفاق افتاد، توسط جریانی لیبرال یا سازش‌کار صورت گرفت؟ بسیاری عقیده دارند برجام محصول تصمیم کل نظام بود. تحلیل شما از این موضوع چیست؟
الله‌کرم: غرب با جنگ روانی که ایجاد می‌کند، بحث دیپلماسی مذاکره و اجبار شما به مذاکره و تن دادن به خواسته‌های او را تبدیل به مطالبه ملی می‌کند. او با امکاناتی که در اختیار دارد می‌تواند این کار را به شما تحمیل کند و این اتفاق افتاد و مردم نیز خواستار این موضوع شدند و دولت که وارد جامعه جهانی می‌شد، می‌خواست هدف خود را از طریق مذاکره دنبال کند. و این مسئله مطرح می‌شد که اگر می‌خواهید جنگ نشود به جریانی رأی دهید که به دنبال دیپلماسی و مذاکره برای حل مشکلات است و مردم نیز تن دادند.
ایرناپلاس: از نظر شما اگر جنگ اتفاق بیفتد، در وهله اول به نفع چه جریانی در منطقه است؟
الله‌کرم: در منطقه به نفع اسرائیل و عربستان است و تردیدی در آن نیست ولی مقاومت به نفع ماست.
مقاومت؛ تاکتیک یا استراتژی؟
ایرناپلاس: باز به همان بحث برمی‌گردیم. مقاومت تا کجا؟ مقاومت یک راهبرد است یا یک تاکتیک؟ آیا می‌توانیم مقاومت را به‌مثابه یک راهبرد ادامه دهیم؟ و اگر ادامه بدهیم با چه ابزاری و به چه شکلی؟ چون این امکان وجود دارد که آمریکا و متحدانش ما را مورد هجوم موشکی قرار دهند. این مسئله کجای موضوع مقاومت می‌گنجد و آیا این به معنای جنگ است؟ اساساً تعبیر ما از جنگ چیست و برجام در این موضوع چه نقشی ایفا کرد؟ آیا برجام سایه جنگ را از روی کشور برنداشت؟ یا اینکه به‌عنوان یک راه‌حل چاره‌ای جز پذیرفتن آن نبود؟
الله‌کرم: من عقیده دارم که هدف مقاومت، دستیابی به بازدارندگی در اهداف مختلف است. هر زمان به آن دست پیدا کردیم، عبور از مقاومت به سمت مقاومت فعال یا جنگ انقلابی است که نیازمند دیپلماسی انقلابی هست. در مورد برجام، کسانی اعتقاد دارند ما شش قطعنامه در شورای امنیت ملی داشتیم و در فصل هفت بودیم و این همان سایه جنگ است. در حالی که این در ماده ۳۹ - ۴۰ - ۴۱ نیست. اگر در این سه ماده بودیم، من وجود سایه جنگ بر سر کشور را می‌پذیرفتم. به نظر من توهم سایه جنگ بود. چون این ۶ قطعنامه عمدتاً در فصل هفت وجود داشت، و در مواد قبل از ۳۹ بود که به ما می‌گوید ایران می‌تواند صلح جهانی را به خطر بیندازد. با آن چه بکنیم؟ آیا ایران را محاصره اقتصادی کنیم؟ آیا به ایران حمله نظامی کنیم؟ این موارد در ماده ۳۹ و ۴۰ دیده می‌شود.
ایرناپلاس: آنچه مشخص است حضور و عدم حضور آمریکا در برجام، تفاوت مشخصی دارد. یک تفاوت آن در فروش دو و نیم میلیون بشکه نفت و ششصد هزار بشکه است. آیا از این منظر برجام را ناکارآمد می‌دانستید؟
الله‌کرم: به نظر من خود آمریکایی‌ها نیز عقیده دارند ناکارآمد است. بخشی در ایران هم به ناکارآمدی آن پی برده‌اند. وقتی اروپاییان قادر به برقراری اینستکس نیستند، نشان‌دهنده ناکارآمدی است. من عقیده دارم برجام توهم سایه جنگ را برداشته است، ولی هزینه‌ای که در قبال آن دادیم، زیاد است، چون جنگی صورت نگرفته بود. وقتی موشک‌های ما بخشی در سوریه را مورد هدف نقطه‌ای و بالستیک قرار داد، به نظر من ما به بازدارندگی منطقه‌ای دست پیدا کرده بودیم و حمله به ما امکان‌پذیر نبود. چون وقتی حمله می‌کردند، ضربات بیشتری می‌دیدند.
چرا تمام تخم‌مرغ‌ها را در سبد برجام قرار دادید؟
ایرناپلاس: برخی این پرسش را مطرح می‌کنند که ما خارج از مرز می‌جنگیم تا تهدید به سمت مرزهای ما نیاید. اما امروز تهدید به مرزهای ما خیلی نزدیک است. منطقه خلیج فارس به منطقه‌ای پرتنش تبدیل شده است. مسئله‌ای که تا پیش از خروج آمریکا از برجام اتفاق نیفتاده بود. اگر از این منظر به آن نگاه کنید، به این نتیجه می‌رسید که برجام توانسته بود چتر امنیتی برای ایران به‌وجود بیاورد، که امروز به‌واسطه خروج آمریکا از برجام دیگر شاهد آن نیستیم. بالا رفتن سطح تنش‌ها در منطقه و نزدیک شدن تهدید به مرزهای خاکی و آبی ما نشان می‌دهد برجام کارکرد خود را داشت.
الله‌کرم: اگر برجام به دنبال برداشتن تحریم‌ها بود، وقتی تحریم مالی و بانکی ما همچنان باقی ماند و بقیه تحریم‌ها در سایه این تحریم اصلی نتوانست لغو شود، باید متوجه می‌شدیم که برجام به هیچ‌یک از اهداف خود نرسید. چرا که همه تحریم‌ها ذیل تحریم بانکی تعریف می‌شود. حتی وقتی آمریکایی‌ها می‌خواستند برای «جیسون رضاییان» پول بپردازند، با هواپیما پول را آوردند. در واقع خود آنها حتی بعد از برجام نتوانستند در آن چارچوب، پولی پرداخت کنند.
ایرناپلاس: بسیاری کارشناسان عقیده دارند این مسئله به‌واسطه ناکارآمدی نظام بانکی بود و به بحث سیاست خارجی مربوط نمی‌شد. درواقع به‌دلیل نارسایی‌هایی بود که ما در سیستم داشتیم. یا به‌واسطه اتفاقات و تحریم‌های دیگری بود که لزوماً به مسئله برجام مربوط نمی‌شد.
الله‌کرم: به هر حال باید قبل از برجام، این کارها را انجام می‌دادند، نه اینکه به بعد از برجام موکول کنند. مسئله بعدی سایه جنگ بود که عرض کردم شش قطعنامه در فصل هفت قرار دارد، ولی در ماده ۳۹ و ۴۰ اتفاق نیفتاده است که تبدیل به سایه جنگ شود. ولی در مورد حداقل‌هایی که مورد حمایت من و شماست، مسئله دو و نیم میلیون بشکه نفت است که در مدت کوتاهی صورت گرفت و اگر ترامپ ادامه می‌داد و این وضعیت برای ما ادامه داشت، می‌توانستیم امروز کشور را بهتر اداره کنیم. در حالی که دشمن فکر می‌کرد با خروج از برجام، تابستان داغ صورت بگیرد، و انقلاب چهلمین سال خود را نمی‌بیند. چرا این اتفاق نیفتاد؟ آیا ایران قدرتی در فروش پنهان نفت دارد و می‌تواند کشور را اداره کند؟ آیا مردم آنقدر نظام را می‌خواهند که حاضر نیستند تابستان داغی برای آن ایجاد کنند؟ یا برعکس در ۲۲ بهمن ۹۷ به شکل بیشتری حضور پیدا می‌کنند و اهداف آمریکا را ناکام می‌گذارند؟ می‌خواهم عرض کنم برجام به هدف خود که عبارت بود از برداشتن تحریم‌ها، دست پیدا نکرد، به‌خصوص تحریم بانکی. اگر اعتراض دارید می‌توانستید قبلاً این کار را انجام دهید. اعتراض اساسی امثال من این است که چرا شما همه امکانت را در برجام قرار دادی؟ چرا تمام تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد قرار دادید؟ فرض کنید به بار نشسته است، وقتی آمریکایی‌ها خارج شدند، شما در این میانه تهی‌دست باقی مانده‌اید. حتی اروپاییان نمی‌توانند برای غذا و دارو یک اینستکس راه‌اندازی کنند.
گفت‌وگو از سید عمادالدین محمودی
