راز بقای راز بقا 8آبان-99
چرا «راز بقا» تا این اندازه طرفدار دارد و دلایل رضایتمندی مخاطبان از این مجموعه که یکی از دلایل قرار گرفتن شبکه مستند در میان شبکه‌های نشان‌دار سیماست، چیست؟
به گزارش ایسنا، روزنامه وطن امروز نوشت: «نظرسنجی تازه‌ای که درباره میزان مخاطبان و رضایت آنها از برنامه‌های تلویزیونی منتشر شد، در عین حال که نشان داد عمده برنامه‌های تلویزیونی کاهش مخاطب داشتند، حاوی نکته قابل تاملی بود؛ «راز بقا» که همواره در نظرسنجی‌های مخاطب‌محور تلویزیون در رده‌های بالا قرار داشته این بار نیز به عنوان سومین برنامه پرمخاطب و نخستین برنامه از منظر رضایتمندی مطرح شده است.
این سوال البته همواره مطرح می‌شود که چرا «راز بقا» تا این اندازه طرفدار دارد و دلایل رضایتمندی مخاطبان از این مجموعه که یکی از دلایل قرار گرفتن شبکه مستند در میان شبکه‌های نشان‌دار سیماست، چیست!
در نظرسنجی اخیر صداوسیما مجموعه مستندهای «راز بقا» با بیش از ۹۶ درصد رضایتمندی در رتبه نخست قرار دارد. در نظرسنجی پیشین یعنی اول شهریور ۹۹ نیز مجموعه مستندهای راز بقا در حضور برنامه‌های گران‌قیمت و مطرحی چون دورهمی، عصر جدید ۲، تکرار خندوانه و کودک‌شو، با 26.5 درصد مخاطب در رتبه پنجم برنامه‌های پرمخاطب و با 92.5 درصد رضایتمندی در میان برنامه‌هایی قرار گرفته بود که بیشترین رضایت مخاطبان را به همراه داشته است.
مستند «راز بقا» یکی از معروف‌ترین مجموعه‌هایی است که زندگی انواع موجودات روی کره زمین را به تصویر می‌کشد و حیات آنها را به صورت موشکافانه و دقیق بررسی می‌کند. در این مجموعه تلاش جانداران حیات وحش برای همزیستی در کنار هم یا مبارزه آنها با طبیعت و یکدیگر برای زنده ماندن به تصویر کشیده شده است و تصویربرداران ماه‌ها برای شکار تصاویر سوژه‌هایشان به دنبال شکارچی‌های طبیعت به این و آن سو سفر کرده‌اند تا تلاش حیوانات برای بقا در حیات وحش مناطق شگفت‌انگیز جهان همچون طبیعت زیبای آفریقا و آمریکای لاتین را در حساس‌ترین لحظه‌ها به تصویر بکشند.
جملات بالا توضیحی است که در سایت شبکه مستند درباره مستندهای حیات وحش و برای معرفی آنها آمده است. واقعیت هم آن است که اگر بخواهیم یکی از شبکه‌ها را به عنوان متولی مستندهای حیات وحش و راز بقا معرفی کنیم، آن شبکه شبکه مستند است. پخش منظم برنامه‌های حیات وحش و تدبیر شبکه مستند برای استفاده از کنداکتوری ثابت برای پخش این مجموعه مستندها، در کنار انتخاب مجموعه‌هایی که جذابیت‌های بالایی دارند، باعث شده مخاطبان خیلی جدی این مجموعه مستندها را دنبال کنند. «داوود نماینده» یکی از دوبلورهای مطرح و از مشهورترین نریتورهای مجموعه مستندهای «راز بقا» درباره دلایل پربیننده شدن مستندهای راز بقا گفته است: «راز بقا» یا حیات وحش به این دلیل جذاب است که انسان خودش را در برابر طبیعت کم می‌بیند. من دیده‌ام گاه مخاطب با تماشای صحنه‌هایی می‌گوید الله اکبر. جالب است که سازنده مستند «سیاره زمین» اصلا فردی مذهبی نیست اما ۶۵ سال است با ساختن این مجموعه مستند کاری می‌کند که همه متوجه خدا شوند. دلیل این که این مستندها مورد توجه بیننده قرار می‌گیرد، این است که انسان می‌بیند چقدر از طبیعت دور است اما دوست دارد به آن نزدیک شود. مخاطب می‌بیند در این برنامه‌ها عشق، حیات و زندگی است.
داوود نماینده در گفت‌وگویی که با ایسنا داشته، با یادآوری صحنه‌های جذابی از مستند حیات وحش افزود: چند وقت پیش کاری را دوبله کردم که یک شیر ماده گوساله‌ای که از شکم مادرش افتاد را می‌گیرد و مادر گوساله فرار می‌کند. شیر گوساله را لیس می‌زند و فیلمبرداری تا جایی ادامه دارد که شیر گوساله را بزرگ کرده و می‌خواهد راهی‌اش کند تا برود اما گوساله می‌خواهد بماند. شیر لذیذترین طعمه‌اش را رها می‌کند. این ویژگی‌هاست که انسان را متعجب می‌کند.
او ادامه داد: اختاپوس ۶ ماه روی تخم‌هایش می‌خوابد و غذا نمی‌خورد تا بچه‌هایش متولد شوند و دانشمندان کشف کردند دلیل تکان دادن بازوهایش هم رسیدن اکسیژن بیشتر به بچه‌هایش است. وقتی بچه‌ها متولد می‌شوند، مادر می‌میرد. طبیعت دارد تدریس می‌کند که چگونه مادر فدای آمدن نسل آینده می‌شود؛ این یعنی بقا و چگونه زیستن.
یکی از اشاره‌های «نماینده» درباره پرمخاطب شدن مستندهای راز بقا، دوری انسان از طبیعت و علاقه‌مندی برای نزدیک شدن به آن است؛ واقعیت هم همین است. زندگی شهری میان انسان و طبیعت بکر فاصله انداخته و مستندهای حیات وحش فضایی را در اختیار او قرار می‌دهند که دستیابی به آن راحت نیست. با مستندهای راز بقا سفری تصویری میان مخاطب و حیات وحش صورت می‌گیرد و انسان با شگفتی‌های خلقت آشنا می‌شود. به تعبیر نماینده، این مجموعه مستند کاری می‌کند که همه متوجه خدا شوند.
یکی دیگر از دلایل دیده شدن و پرمخاطب شدن برنامه‌های مستند، استمرار درست و منطقی، نبود تکرارهای زائد و ضد مخاطب و قرار دادن این مستندها در کنداکتور درست و پرمخاطب (مثلا ساعت ۲۳ شبکه مستند) است. این برنامه اگر چه غیر تولیدی و در ردیف برنامه‌های خارجی تلویزیون است ولی هنوز مخاطبان خود را دارد؛ مخاطبانی راضی که شاید برنامه‌های سنگین برخی از شبکه‌ها نمی‌توانند آنها را سمت خود بکشانند. فرصت برنامه‌های راز بقا و حیات وحش می‌تواند کلاسی آموزشی برای مستندسازان طبیعت در ایران هم باشد. اگر چه امکانات تولید مستند از حیوانات در ایران آن گونه که در غرب توسعه یافته، وجود ندارد اما تنوع زیستی و جغرافیایی در کشور ما به نحوی است که در هر منطقه می‌توان مستندی خاص آن منطقه تولید کرد. نه این که کارهایی در این راستا صورت نگرفته باشد اما به دلایل فنی و کیفی پرمخاطب نشده‌اند.
پیش‌تر در «وطن امروز» در گفت‌وگو با یکی از مستندسازان حوزه طبیعت و بوم‌گردی در این باره حرف زدیم و این بحث مطرح شد که در کشور ما به نحوی که به زندگی حیوانات در مستندهای خارجی پرداخته می‌شود، نمی‌شود ورود کرد. آرش جعفریان، طراح مستند «البرزیست» در این باره گفته بود: این که در یک مستند به طور مستقیم و خاص به گونه‌های مختلف جانوری پرداخته شود مختص برنامه‌های شبیه «راز بقا» است که البته این گونه مستندها هم طرفدارهای پروپاقرص خود را دارد اما ما در مستندهای خود به دنبال این موضوع نبودیم؛ مگر آن که به گونه خاصی از یک حیوان در قسمتی از مستند اشاره شود که به این موضوع هم با نگاه تعامل انسان‌ها با آن حیوان پرداخته می‌شد، زیرا در مستندهای گروه البرزیست حلقه اصلی چالش‌ها و جاذبه‌ها «سفر و طبیعت‌گردی» است.
به هر ترتیب باید تلاش شود از فرصت مستندهای حیات وحش بیشتر استفاده کرد. قرار گرفتن برنامه‌های مستند حیات وحش در میان ۵ برنامه پرمخاطب تلویزیون طی ماه‌های متمادی و رشد شبکه مستند از جهت تعداد مخاطب که بیشتر متاثر از پخش مستندهای طبیعت و حیات وحش است، اهمیت و جایگاه برنامه‌های اینچنینی در نظر مخاطبان را یادآوری می‌کند.»
