له مناسبت
سالگرد درگذشت بانوی شاعر؛
سیمین
بهبهانی و ترانه‌هایی که سرود 28مرداد-96
تهران- ایرنا- شنیدنِ نامِ «سیمین
بهبهانی» پیش از هر چیز «غزل» را به یاد می‌آورد؛ اما برخی سروده‌های وی موجب شده
آهنگ‌هایی پدید بیاید که نام وی را در «ترانه» نیز ثبت و برجسته کند، هرچند او هیچ‌گاه
ترانه را جدّی نمی‌نگریست.
امروز، بیست و هشتم مرداد ماه، افزون بر
آنکه یادآور سالگرد کودتای 28 مرداد 1332 است، یادآور 28 مرداد 93، سومین سالگرد
درگذشت یکی از بانوان شاعرِ تاریخ زبان و ادبیات فارسی، روانشاد سیمین بهبهانی است.
سیمین خلیلی، فرزند عباس خلیلی (شاعر و نویسنده) و نواده ملّاعلی رازی خلیلی تهرانی پس از آنکه در سال 1325 با حسن بهبهانی ازدواج کرد، شهرتِ «بهبهانی» را برای خود برگزید و حتی جدایی از شوهر نخست و ازدواج با منوچهر کوشیار نیز سبب نشد که شهرتِ «بهبهانی» از او جدا شود.
سیمین بهبهانی از شاعرانِ پُرکارِ معاصر است و همین سبب شده دیوان شعر او در شمار پرصفحه‌ترین دواوین شعریِ معاصران برشمرده شود. وی که عمر شعری خود را به غزل‌سازی و غزل‌سرایی گذراند، از جمله شاعرانی است که غزلِ فارسی را در وزن‌های عروضی مختلف و بسیار گوناگون سروده است و از این دید که در بحور و اوزان عروضیِ مختلف و گاه نامأنوس طبع آزمایی کرده، شاید بتوان این کار او را با حکیم ناصر خسرو قبادیانی که به سرودن شعر در بحرها و وزن‌های گوناگون و غریب شهره بوده، مقایسه کرد.
سه‌تار شکسته، چلچراغ، رستاخیز، دشت ارژن، کاغذین جامه، عاشق‌تر از همیشه بخوان، یک دریچه آزادی و یکی مثلاً اینکه، از جمله آثار او است.
دیوان کامل شعرهای او را انتشارات آگاه منتشر کرده است.
** سیمین بهبهانی و ترانه‌هایی که سرود
زندگی سیمین بهبهانی با سه موضوع آمیخته است؛ دو موضوع و دو جنبه که بیشتر شناخته شده، یکی «غزل و غزل سرایی» است و دیگری «سیاست و نگاه سیاسی». اما جدای از این دو جنبه، زندگی سیمین بهبهانی با «ترانه وترانه‌سرایی» نیز آمیخته است.
بنابه آنچه در کتابِ «پرده پنهان – آشکار» (دربردارنده مجموعه ترانههای بهبهانی) درباره ترانه‌سرایی وی گفته شده، سیمین بهبهانی حدود 350 ترانه سروده است. وی خود درباره ترانه‌سرایی‌اش گفته است: «من، هیچ‌گاه، به صورت یک هنر جدّی به ترانه‌سرایی نگاه نکرده‌ام. تأثیر این کار را، اما در حدّ یک ورزش ذهنی، برای واژه‌یابی انکار نمی‌کنم... شعر را به تمهید الهام و بی‌بهانه می سرایم، اما ترانه را به سفارش آهنگ‌ساز و همخوان با آهنگ و خواست او می سازم».
با وجود این نگاهِ «تفنّنیِ» بهبهانی به ترانه‌سازی، نمی‌توان از کنار تصنیف‌ها و ترانه‌هایی که براساس شعرها و ترانههای او پدید آمده، به آسانی گذشت.
در سال‌های اخیر شاید بسیاری از مخاطبانِ اغلب جوان موسیقی، ترانههای سیمین بهبهانی را با ترانه‌ی معروف شده‌ی «چرا رفتی؟ چرا؟ من بی‌قرارمِ» همایون شجریان به یاد آورند؛ اما این درحالی است که سال‌ها پیش‌تر از «چرا رفتی...»، ترانههای وی با صدای خوانندگان گوناگون به گوش مردم رسیده بود.
بهبهانی از سال 1345 تا 1357 با رادیو همکاری می‌کرد که حاصل آن ساختن آهنگ برای بسیاری از آهنگسازان و خوانندگانِ رادیو در پیش از انقلاب است. پس از انقلاب نیز تصنیف‌ها و ترانههای زیبایی بر اساس سروده‌های وی ساخته شده و به یادگار مانده است.
در ادامه شماری از ترانه‌هایی که بر اساس شعر سیمین بهبهانی ساخته شده و با همکاری تعدادی از خوانندگانِ مردِ موسیقی ایران در سال‌های پیش و پس از انقلاب به گوش مخاطبان رسیده، مرور و معرفی می‌شود.
** اکبر گلپایگانی
استاد اکبر گلپایگانی، خواننده و آوازخوان نامدار موسیقی ایران، سال‌های پیش از انقلاب در برنامه «گل‌های تازه» شماره‌ی 56، آوازی را در مایه افشاری با همراهی ویلون استاد روانشاد پرویز یاحقی، تار مرحوم استاد جلیل شهناز و تنبک زنده‌یاد استاد امیرناصر افتتاح اجرا کرده که شعر آن را سیمین بهبهانی سروده است؛ مطلع غزلِ این آواز چنین است:
ز چه جوهر آفریدی دل داغدار ما را / که هزار لاله پُر شد پس از این مزارِ ما را...
** حسین خواجه امیری (ایرج)
استاد حسین خواجه امیری نیز شماری از ترانههای سیمین بهبهانی را اجرا کرده است. از جمله این ترانه‌ها می‌توان به دو برنامه «یک شاخه گل» 384 و 387 اشاره کرد.
در برنامه 384 استاد ایرج آهنگی را از روانشاد استاد محمد میرنقیبی و شعر سیمین بهبهانی در دستگاه چهارگاه اجرا کرده که این‌گونه آغاز می‌شود:
چون سایه با افتادگی‌ها / در گوشه‌ی آزادگی‌ها
از عالمی وارسته‌ام / با عشق تو پیوسته‌ام... .
تصنیف دیگری که استاد ایرج بر اساس ترانه سیمین بهبهانی در برنامه «یک شاخه گل» 387 خوانده، باز هم بر اساس آهنگی است که مرحوم میرنقیبی آن را ساخته؛ تصنیفی در دستگاه سه‌گاه و با شعری عاشقانه:
شوری کرده به پا، هر غزل نگاه او
دارد نور صفا، دیده‌ی بی‌گناه او
چه بگویم، چه بگویم، ز نگاه گرم او
که به جانم چه شررها، زده ناز و شرم او... .
ترانه «آشفته‌گیسو» به آهنگسازی مرحوم استاد جواد بدیع زاده نیز دیگر اثری است که ایرج با شعری از سیمین بهبهانی اجرا کرده است.
** علیرضا افتخاری
یکی از بهترین اجراهای شعرهای سیمین بهبهانی را علیرضا افتخاری در آلبوم «تنها تو می‌مانی» به گوش مخاطبان موسیقی ایرانی رسانده است. این خواننده خاطره‌ساز موسیقی ایران در این آلبوم سه شعر از سیمین بهبهانی را با آهنگ‌هایی ساخته مشترک امیر رحیمی‌آذر و علی خشتی‌نژاد و تنظیم کاوه سروریان اجرا کرده است.
«پنهان» (دوستت می‌دارم و بیهوده پنهان می‌کنم / خلق می‌دانند و من انکار ایشان می‌کنم...)، «نیاز» (بی تو ای روشنگر شب‌های من / بوسه می‌زد ناله بر لب‌های من...) و «طوفان» (امشب اگر یاری کنی، ای دیده طوفان می‌کنم / آتش به دل می‌افکنم، دریا به دامان می‌کنم...)، نام این سه تصنیف است.
در تصنیف «طوفان» که در آواز بیات اصفهان اجرا شده، در پایانِ تصنیف، علیرضا افتخاری بیتِ «یا عقلِ تقواپیشه را از عشق می‌دوزم کفن / یا شاهد اندیشه را از عقل عریان می‌کنم» را به زیبایی به شکل آواز خوانده که این بخش، از زیباترین تلفیق‌های شعرِ سیمین با موسیقی ایرانی است.
علیرضا افتخاری در آلبوم «عشق گمشده» نیز شعرِ سیمین بهبهانی را با عنوان «دولت مستی» به آهنگسازی روانشاد استاد جواد لشکری بازاجرا کرده است.
** ایرج بسطامی
تصنیفِ زیبای «سکوت گویا» با صدای سوخته روانشاد ایرج بسطامی، یکی دیگر از اجراهای ماندگار شعرهای سیمین بهبهانی است. کوروش متین در آلبوم «سکوت» تصنیفِ «سکوتِ گویا» را که از ساخته‌های استاد محمد میرنقیبی است، برای صدای ایرج بسطامی بازتنظیم کرد تا شمعِ زود خاموش‌شده موسیقی ایران این شعر از سیمین بهبهانی را با صدای خود ماندگار کند:
سکوت اگر نشانه‌ی رضا بُوَد،
چگونه باور نکنم، سکوت گویای تو را؟
نگاه اگر پیام آشنا بُوَد،
چرا تمنا نکنم؛ نگاه گیرای تو را
به دلم نقش وفا، خطوط مژگان تو زد
به شبم رنگِ سحر، فروغ چشمان تو زد
به چشم مَستی بخشت، ز عشق اثر می‌بینم
ز جلوه فروردین، شکفته‌تر می‌بینم
سکوت گویای تو را
نگاه گیرای تو را... .
** کوروس سرهنگ زاده
یارب این مستی شبانه
این تب و تاب عاشقانه
این همه اشک بی بهانه
در وجودم شعله ها می‌کند به پا، می‌کشد زبانه
عاشقی بوده سرنوشتم
غم نهان گشته در سرشتم
رنج ناسازیِ زمانه
در دل شب، سیل غم از دو دیده‌ام، می‌کند روانه...
این، بخشی است از ترانه «افسانه خوشبختی»، که شاید بسیاری از مخاطبان موسیقی، به ویژه آنان که امروز سال‌های بیشتری از عمر خود را تجربه کرده‌اند، این ترانه معروف را با صدای پُرسوزِ کوروس سرهنگ زاده شنیده باشند. آهنگ این اثر را اصغر زارع ساخته و شعرش را روانشاد سیمین بهبهانی سروده است.
استاد سرهنگ زاده از خوانندگان معروف موسیقی ایرانی است که ترانه «به سوی تو» با صدای او برای بسیاری از علاقه‌مندان موسیقی آشنا است. او با آهنگسازیِ منوچهر لشکری چند شعر دیگر نیز از سیمین بهبهانی خوانده است. تصنیف‌ها و ترانههای «به یادت بودم»، «از یاد رفته» و «فال حافظ»، تعدادی دیگر از آثاری است که از همکاری مثلث هنری منوچهر لشکری، سیمین بهبهانی و کوروس سرهنگ‌زاده پدید آمده است.
به جز این‌ها، کوروس سرهنگ‌زاده چند آهنگ دیگر نیز از ساخته‌های آهنگسازان دیگر خوانده که ترانه آن‌ها نیز از سیمین بهبهانی است. از جمله این آهنگ‌ها می‌توان از «تویی با بخت من» و «دل شیدا» به آهنگسازی مرحوم استاد محمد میرنقیبی ؛ «آشفتگی» ساخته مرحوم استاد حبیب‌الله بدیعی؛ و «قصه آشنایی» و «تو را کم دارم» به آهنگسازی روانشاد استاد همایون خرّم نام برد.
** محمدرضا شجریان
یکی از تصنیف‌هایی که استاد محمدرضا شجریان با شعری از سیمین بهبهانی اجرا کرده، «به کنارم تو بمان» نام دارد. حبیب الله صالحی این آهنگ را در مایه بیات اصفهان بر روی این شعر از سیمین بهبهانی ساخته است:
چه محفل آرایی، چه شیرین سخنی
نمی‌کنم باور که مهمان منی
نمی‌کنم باور که با خنده خود
سکوت سنگین را چنین سنگین می‌شکنی
قدم نهادی در خانه من
شد از تو روشن کاشانه من
سبو بیافکن، پیاله بشکن، که باده مستی ندهد
خوشا به حالی، که خود مجالی، به مِی‌پرستی ندهد... .
** علی رستمیان
استاد علی رستمیان، خواننده و مدرس آواز موسیقی ایران، نیز در آلبوم «از بودن و سرودن»، تصنیفِ «هزار امید» را با شعری از سیمین بهبهانی و آهنگسازی نوید قزوینه خوانده و اجرا کرده است. این تصنیف، این‌گونه آغاز می‌شود:
مرا هزار امید است و هر هزار توای
شروع شادی و پایانِ انتظار توای
دلم ز هرچه به غیر از تو بود خالی ماند
در این سرا تو بمان که ماندگار توای...
** ناصر مسعودی
در یکی دیگر از برنامه‌های «یک شاخه گل» رادیو، یکی دیگر از خوانندگان نامدار موسیقی ایران، تصنیفی را اجرا کرده که شعر آن را زنده‌یاد سیمین بهبهانی سروده است.
استاد ناصر مسعودی، معروف به «بلبل گیلان» در برنامه یک شاخه گل 364 تصنیفی از ساخته‌های مرحوم استاد محمد میرنقیبی را با شعری از سیمین بهبهانی خوانده است:
می‌سوزم، می‌سازم، که پروانه‌ی توام
کی با خود، پردازم، که دیوانه‌ی توام
می‌خندی، بی‌پروا، به این سوز و ساز من
کی سوزد، جانت را، غم جانگداز من... .
** همایون شجریان
همایون شجریان نخستین کارهای مستقل خود را از پدر، به آهنگسازی استاد محمدجواد ضرابیان خواند و منتشر کرد. نخستین آلبوم این خواننده جوان «نسیم وصل» است که در سال 1382 منتشر شد.
در این آلبوم شعری نیز از سیمین بهبهانی کار شده که تلفیق بجا و هماهنگ آن با آهنگ استاد ضرابیان و صدای تازه و جوانِ همایون شجریان، موجب شد این تصنیف بسیار به دل مخاطبان بیافتد و برخی زیر لب زمزمه کنند:
«نه بسته‌ام به کس دل
نه بسته کس به من دل
چو تخته پاره بر موج
رها، رها، رها من...».
همایون شجریان در آلبوم «با ستاره‌ها» نیز دوباره با آهنگی از محمدجواد ضرابیان شعری از سیمین بهبهانی را با نامِ «فریادِ غم» خواند اما آنچه دوباره موجب شد صدای او شعر سیمین بهبهانی یک جا و همراهِ هم به گوش همگان برسد، آلبومی بود به نامِ «نه فرشته‌ام، نه شیطان»؛ اثری به آهنگسازی طهمورث پورناظری. در این آلبوم دو قطعه از شعرهای سیمین بهبهانی نیز اجرا شده که یکی «چرا رفتی» نام دارد و دیگری «کولی».
ترانه «چرا رفتی...» با اجرای همایون شجریان بسیار شهره شد و همین شهرت سبب شد که تعداد زیادی از علاقه‌مندانِ این خواننده، این سروده‌ی بهبهانی را حفظ کنند:
چرا رفتی؟ چرا؟ من بی‌قرارم
به سر سودای آغوش تو دارم
نگفتی ماهتاب امشب چه زیباست؟
ندیدی جانم از غم ناشکیباست؟
خیالت گرچه عمری یار من بود
امیدت گرچه در پندار من بود
بیا امشب شرابی دیگرم دِه
ز مینای حقیقت ساغرم دِه
دل دیوانه را دیوانه‌تر کن
مرا از هر دو عالم بی‌خبر کن
** دیگران
صدیق تعریف، خواننده قدیمی موسیقی ایران، نیز در آلبوم‌های «شور دشت» و «شیدایی» بیت و شعری از سیمین بهبهانی را به تصنیف و آواز اجرا کرده است.
اشکان کمانگری، از جوانان موسیقی ایران نیز در آلبوم «بادآباد» به آهنگسازی مدیا فرج نژاد غزلی از بهبهانی را خوانده است.
گروه «دنگ شو» نیز در آلبوم «اتاق گوشواره» شعری از سیمین بهبهانی را اجرا کرده است.
میزگرد و گزارش**3067*1436*گزارش: امیرحسین دولتشاهی*انتشار: داود پورصحت*
سیمین خلیلی، فرزند عباس خلیلی (شاعر و نویسنده) و نواده ملّاعلی رازی خلیلی تهرانی پس از آنکه در سال 1325 با حسن بهبهانی ازدواج کرد، شهرتِ «بهبهانی» را برای خود برگزید و حتی جدایی از شوهر نخست و ازدواج با منوچهر کوشیار نیز سبب نشد که شهرتِ «بهبهانی» از او جدا شود.
سیمین بهبهانی از شاعرانِ پُرکارِ معاصر است و همین سبب شده دیوان شعر او در شمار پرصفحه‌ترین دواوین شعریِ معاصران برشمرده شود. وی که عمر شعری خود را به غزل‌سازی و غزل‌سرایی گذراند، از جمله شاعرانی است که غزلِ فارسی را در وزن‌های عروضی مختلف و بسیار گوناگون سروده است و از این دید که در بحور و اوزان عروضیِ مختلف و گاه نامأنوس طبع آزمایی کرده، شاید بتوان این کار او را با حکیم ناصر خسرو قبادیانی که به سرودن شعر در بحرها و وزن‌های گوناگون و غریب شهره بوده، مقایسه کرد.
سه‌تار شکسته، چلچراغ، رستاخیز، دشت ارژن، کاغذین جامه، عاشق‌تر از همیشه بخوان، یک دریچه آزادی و یکی مثلاً اینکه، از جمله آثار او است.
دیوان کامل شعرهای او را انتشارات آگاه منتشر کرده است.
** سیمین بهبهانی و ترانه‌هایی که سرود
زندگی سیمین بهبهانی با سه موضوع آمیخته است؛ دو موضوع و دو جنبه که بیشتر شناخته شده، یکی «غزل و غزل سرایی» است و دیگری «سیاست و نگاه سیاسی». اما جدای از این دو جنبه، زندگی سیمین بهبهانی با «ترانه وترانه‌سرایی» نیز آمیخته است.
بنابه آنچه در کتابِ «پرده پنهان – آشکار» (دربردارنده مجموعه ترانههای بهبهانی) درباره ترانه‌سرایی وی گفته شده، سیمین بهبهانی حدود 350 ترانه سروده است. وی خود درباره ترانه‌سرایی‌اش گفته است: «من، هیچ‌گاه، به صورت یک هنر جدّی به ترانه‌سرایی نگاه نکرده‌ام. تأثیر این کار را، اما در حدّ یک ورزش ذهنی، برای واژه‌یابی انکار نمی‌کنم... شعر را به تمهید الهام و بی‌بهانه می سرایم، اما ترانه را به سفارش آهنگ‌ساز و همخوان با آهنگ و خواست او می سازم».
با وجود این نگاهِ «تفنّنیِ» بهبهانی به ترانه‌سازی، نمی‌توان از کنار تصنیف‌ها و ترانه‌هایی که براساس شعرها و ترانههای او پدید آمده، به آسانی گذشت.
در سال‌های اخیر شاید بسیاری از مخاطبانِ اغلب جوان موسیقی، ترانههای سیمین بهبهانی را با ترانه‌ی معروف شده‌ی «چرا رفتی؟ چرا؟ من بی‌قرارمِ» همایون شجریان به یاد آورند؛ اما این درحالی است که سال‌ها پیش‌تر از «چرا رفتی...»، ترانههای وی با صدای خوانندگان گوناگون به گوش مردم رسیده بود.
بهبهانی از سال 1345 تا 1357 با رادیو همکاری می‌کرد که حاصل آن ساختن آهنگ برای بسیاری از آهنگسازان و خوانندگانِ رادیو در پیش از انقلاب است. پس از انقلاب نیز تصنیف‌ها و ترانههای زیبایی بر اساس سروده‌های وی ساخته شده و به یادگار مانده است.
در ادامه شماری از ترانه‌هایی که بر اساس شعر سیمین بهبهانی ساخته شده و با همکاری تعدادی از خوانندگانِ مردِ موسیقی ایران در سال‌های پیش و پس از انقلاب به گوش مخاطبان رسیده، مرور و معرفی می‌شود.
** اکبر گلپایگانی
استاد اکبر گلپایگانی، خواننده و آوازخوان نامدار موسیقی ایران، سال‌های پیش از انقلاب در برنامه «گل‌های تازه» شماره‌ی 56، آوازی را در مایه افشاری با همراهی ویلون استاد روانشاد پرویز یاحقی، تار مرحوم استاد جلیل شهناز و تنبک زنده‌یاد استاد امیرناصر افتتاح اجرا کرده که شعر آن را سیمین بهبهانی سروده است؛ مطلع غزلِ این آواز چنین است:
ز چه جوهر آفریدی دل داغدار ما را / که هزار لاله پُر شد پس از این مزارِ ما را...
** حسین خواجه امیری (ایرج)
استاد حسین خواجه امیری نیز شماری از ترانههای سیمین بهبهانی را اجرا کرده است. از جمله این ترانه‌ها می‌توان به دو برنامه «یک شاخه گل» 384 و 387 اشاره کرد.
در برنامه 384 استاد ایرج آهنگی را از روانشاد استاد محمد میرنقیبی و شعر سیمین بهبهانی در دستگاه چهارگاه اجرا کرده که این‌گونه آغاز می‌شود:
چون سایه با افتادگی‌ها / در گوشه‌ی آزادگی‌ها
از عالمی وارسته‌ام / با عشق تو پیوسته‌ام... .
تصنیف دیگری که استاد ایرج بر اساس ترانه سیمین بهبهانی در برنامه «یک شاخه گل» 387 خوانده، باز هم بر اساس آهنگی است که مرحوم میرنقیبی آن را ساخته؛ تصنیفی در دستگاه سه‌گاه و با شعری عاشقانه:
شوری کرده به پا، هر غزل نگاه او
دارد نور صفا، دیده‌ی بی‌گناه او
چه بگویم، چه بگویم، ز نگاه گرم او
که به جانم چه شررها، زده ناز و شرم او... .
ترانه «آشفته‌گیسو» به آهنگسازی مرحوم استاد جواد بدیع زاده نیز دیگر اثری است که ایرج با شعری از سیمین بهبهانی اجرا کرده است.
** علیرضا افتخاری
یکی از بهترین اجراهای شعرهای سیمین بهبهانی را علیرضا افتخاری در آلبوم «تنها تو می‌مانی» به گوش مخاطبان موسیقی ایرانی رسانده است. این خواننده خاطره‌ساز موسیقی ایران در این آلبوم سه شعر از سیمین بهبهانی را با آهنگ‌هایی ساخته مشترک امیر رحیمی‌آذر و علی خشتی‌نژاد و تنظیم کاوه سروریان اجرا کرده است.
«پنهان» (دوستت می‌دارم و بیهوده پنهان می‌کنم / خلق می‌دانند و من انکار ایشان می‌کنم...)، «نیاز» (بی تو ای روشنگر شب‌های من / بوسه می‌زد ناله بر لب‌های من...) و «طوفان» (امشب اگر یاری کنی، ای دیده طوفان می‌کنم / آتش به دل می‌افکنم، دریا به دامان می‌کنم...)، نام این سه تصنیف است.
در تصنیف «طوفان» که در آواز بیات اصفهان اجرا شده، در پایانِ تصنیف، علیرضا افتخاری بیتِ «یا عقلِ تقواپیشه را از عشق می‌دوزم کفن / یا شاهد اندیشه را از عقل عریان می‌کنم» را به زیبایی به شکل آواز خوانده که این بخش، از زیباترین تلفیق‌های شعرِ سیمین با موسیقی ایرانی است.
علیرضا افتخاری در آلبوم «عشق گمشده» نیز شعرِ سیمین بهبهانی را با عنوان «دولت مستی» به آهنگسازی روانشاد استاد جواد لشکری بازاجرا کرده است.
** ایرج بسطامی
تصنیفِ زیبای «سکوت گویا» با صدای سوخته روانشاد ایرج بسطامی، یکی دیگر از اجراهای ماندگار شعرهای سیمین بهبهانی است. کوروش متین در آلبوم «سکوت» تصنیفِ «سکوتِ گویا» را که از ساخته‌های استاد محمد میرنقیبی است، برای صدای ایرج بسطامی بازتنظیم کرد تا شمعِ زود خاموش‌شده موسیقی ایران این شعر از سیمین بهبهانی را با صدای خود ماندگار کند:
سکوت اگر نشانه‌ی رضا بُوَد،
چگونه باور نکنم، سکوت گویای تو را؟
نگاه اگر پیام آشنا بُوَد،
چرا تمنا نکنم؛ نگاه گیرای تو را
به دلم نقش وفا، خطوط مژگان تو زد
به شبم رنگِ سحر، فروغ چشمان تو زد
به چشم مَستی بخشت، ز عشق اثر می‌بینم
ز جلوه فروردین، شکفته‌تر می‌بینم
سکوت گویای تو را
نگاه گیرای تو را... .
** کوروس سرهنگ زاده
یارب این مستی شبانه
این تب و تاب عاشقانه
این همه اشک بی بهانه
در وجودم شعله ها می‌کند به پا، می‌کشد زبانه
عاشقی بوده سرنوشتم
غم نهان گشته در سرشتم
رنج ناسازیِ زمانه
در دل شب، سیل غم از دو دیده‌ام، می‌کند روانه...
این، بخشی است از ترانه «افسانه خوشبختی»، که شاید بسیاری از مخاطبان موسیقی، به ویژه آنان که امروز سال‌های بیشتری از عمر خود را تجربه کرده‌اند، این ترانه معروف را با صدای پُرسوزِ کوروس سرهنگ زاده شنیده باشند. آهنگ این اثر را اصغر زارع ساخته و شعرش را روانشاد سیمین بهبهانی سروده است.
استاد سرهنگ زاده از خوانندگان معروف موسیقی ایرانی است که ترانه «به سوی تو» با صدای او برای بسیاری از علاقه‌مندان موسیقی آشنا است. او با آهنگسازیِ منوچهر لشکری چند شعر دیگر نیز از سیمین بهبهانی خوانده است. تصنیف‌ها و ترانههای «به یادت بودم»، «از یاد رفته» و «فال حافظ»، تعدادی دیگر از آثاری است که از همکاری مثلث هنری منوچهر لشکری، سیمین بهبهانی و کوروس سرهنگ‌زاده پدید آمده است.
به جز این‌ها، کوروس سرهنگ‌زاده چند آهنگ دیگر نیز از ساخته‌های آهنگسازان دیگر خوانده که ترانه آن‌ها نیز از سیمین بهبهانی است. از جمله این آهنگ‌ها می‌توان از «تویی با بخت من» و «دل شیدا» به آهنگسازی مرحوم استاد محمد میرنقیبی ؛ «آشفتگی» ساخته مرحوم استاد حبیب‌الله بدیعی؛ و «قصه آشنایی» و «تو را کم دارم» به آهنگسازی روانشاد استاد همایون خرّم نام برد.
** محمدرضا شجریان
یکی از تصنیف‌هایی که استاد محمدرضا شجریان با شعری از سیمین بهبهانی اجرا کرده، «به کنارم تو بمان» نام دارد. حبیب الله صالحی این آهنگ را در مایه بیات اصفهان بر روی این شعر از سیمین بهبهانی ساخته است:
چه محفل آرایی، چه شیرین سخنی
نمی‌کنم باور که مهمان منی
نمی‌کنم باور که با خنده خود
سکوت سنگین را چنین سنگین می‌شکنی
قدم نهادی در خانه من
شد از تو روشن کاشانه من
سبو بیافکن، پیاله بشکن، که باده مستی ندهد
خوشا به حالی، که خود مجالی، به مِی‌پرستی ندهد... .
** علی رستمیان
استاد علی رستمیان، خواننده و مدرس آواز موسیقی ایران، نیز در آلبوم «از بودن و سرودن»، تصنیفِ «هزار امید» را با شعری از سیمین بهبهانی و آهنگسازی نوید قزوینه خوانده و اجرا کرده است. این تصنیف، این‌گونه آغاز می‌شود:
مرا هزار امید است و هر هزار توای
شروع شادی و پایانِ انتظار توای
دلم ز هرچه به غیر از تو بود خالی ماند
در این سرا تو بمان که ماندگار توای...
** ناصر مسعودی
در یکی دیگر از برنامه‌های «یک شاخه گل» رادیو، یکی دیگر از خوانندگان نامدار موسیقی ایران، تصنیفی را اجرا کرده که شعر آن را زنده‌یاد سیمین بهبهانی سروده است.
استاد ناصر مسعودی، معروف به «بلبل گیلان» در برنامه یک شاخه گل 364 تصنیفی از ساخته‌های مرحوم استاد محمد میرنقیبی را با شعری از سیمین بهبهانی خوانده است:
می‌سوزم، می‌سازم، که پروانه‌ی توام
کی با خود، پردازم، که دیوانه‌ی توام
می‌خندی، بی‌پروا، به این سوز و ساز من
کی سوزد، جانت را، غم جانگداز من... .
** همایون شجریان
همایون شجریان نخستین کارهای مستقل خود را از پدر، به آهنگسازی استاد محمدجواد ضرابیان خواند و منتشر کرد. نخستین آلبوم این خواننده جوان «نسیم وصل» است که در سال 1382 منتشر شد.
در این آلبوم شعری نیز از سیمین بهبهانی کار شده که تلفیق بجا و هماهنگ آن با آهنگ استاد ضرابیان و صدای تازه و جوانِ همایون شجریان، موجب شد این تصنیف بسیار به دل مخاطبان بیافتد و برخی زیر لب زمزمه کنند:
«نه بسته‌ام به کس دل
نه بسته کس به من دل
چو تخته پاره بر موج
رها، رها، رها من...».
همایون شجریان در آلبوم «با ستاره‌ها» نیز دوباره با آهنگی از محمدجواد ضرابیان شعری از سیمین بهبهانی را با نامِ «فریادِ غم» خواند اما آنچه دوباره موجب شد صدای او شعر سیمین بهبهانی یک جا و همراهِ هم به گوش همگان برسد، آلبومی بود به نامِ «نه فرشته‌ام، نه شیطان»؛ اثری به آهنگسازی طهمورث پورناظری. در این آلبوم دو قطعه از شعرهای سیمین بهبهانی نیز اجرا شده که یکی «چرا رفتی» نام دارد و دیگری «کولی».
ترانه «چرا رفتی...» با اجرای همایون شجریان بسیار شهره شد و همین شهرت سبب شد که تعداد زیادی از علاقه‌مندانِ این خواننده، این سروده‌ی بهبهانی را حفظ کنند:
چرا رفتی؟ چرا؟ من بی‌قرارم
به سر سودای آغوش تو دارم
نگفتی ماهتاب امشب چه زیباست؟
ندیدی جانم از غم ناشکیباست؟
خیالت گرچه عمری یار من بود
امیدت گرچه در پندار من بود
بیا امشب شرابی دیگرم دِه
ز مینای حقیقت ساغرم دِه
دل دیوانه را دیوانه‌تر کن
مرا از هر دو عالم بی‌خبر کن
** دیگران
صدیق تعریف، خواننده قدیمی موسیقی ایران، نیز در آلبوم‌های «شور دشت» و «شیدایی» بیت و شعری از سیمین بهبهانی را به تصنیف و آواز اجرا کرده است.
اشکان کمانگری، از جوانان موسیقی ایران نیز در آلبوم «بادآباد» به آهنگسازی مدیا فرج نژاد غزلی از بهبهانی را خوانده است.
گروه «دنگ شو» نیز در آلبوم «اتاق گوشواره» شعری از سیمین بهبهانی را اجرا کرده است.
میزگرد و گزارش**3067*1436*گزارش: امیرحسین دولتشاهی*انتشار: داود پورصحت*
