ريشه "گرگ باران ديده" از كجا آب ميخورد؟

آشنايي با ريشه ضرب المثل ها؛
ريشه "گرگ باران ديده" از كجا آب ميخورد؟ 9 شهریور-92

اين تركيب وصفي كه اكنون به صورت ضرب المثل درآمده كنايه از افراد مجرب و آزموده است كه گرم و سرد روزگار را چشيده، نشيب و فراز زندگي را در نور ديده، در بوته سختيها و دشواريها آبديده شده باشند. مرحوم دهخدا در مورد اين مثل سائر و مصطلح معتقد است كه: "گرگ بچه از باران مي‌ترسد و در وقت باران از سوراخ خود بيرون نمي‌آيد هرچند گرسنه و تشنه باشد، اما چون گرگي بيرون خانه خود باشد و از اتفاقات، او را باران درگيرد و ببيند از او آفتي و ضرري نمي‌رسد بار ديگر دلير مي‌شود و از باران خائف نمي‌گردد." اگر به همين دليل و علت بسنده كنيم بايد بگوييم گرگ بچه باران ديده ! نه گرگ باران ديده، زيرا واژه گرگ در اين تركيب وصفي ناظر بر گرگهاي بزرگ است كه در صحاري و بيابانها به دنبال طعمه تلاش و دوندگي مي‌كنند. اگر غرض و مقصود گرگ بچه بود اولاً گرگ بچه را به جاي گرگ در مثل بالا به كار مي‌بردند. شادروان دكتر محمد معين هم در فرهنگ جامع و بي‌نظير خود به نقل از ساير فرهنگها ذيل واژه گرگ راجع به ريشه اين ضرب المثل مي‌نويسد: "گويند گرگ از باران مي‌ترسد و در باران از سوراخ خود بيرون نمي‌آيد اما همين كه در صحرا باشد و باران بخورد ديگر ترسش مي‌ريزد." ولي از همه اينها محتمل‌تر "گرگ بالان ديده" ميباشد كه در اينجا معني لغوي "بالان"به معناي دام و تله است. يعني گرگي كه يكبار در تله افتاده باشد و يا از دام و كمين شكارچي رسته باشد تجربه‌اي گرانبها دارد و بقولي ديگر گرفتار نخواهد شد