سیاست دلالی یا
واسطه گری که در همه زمینه هافراگیرشده است شعبه ای از سیاست 40 ساله خودی وغیر
نودی وباندبازی رژیم ولایت فقیه غرق درفساد است.
تهران- ایرنا- کارشناسان اقتصادی و
جامعه شناسان رفتاری معتقدند وقتی تقاضا در بازار کالاهای مصرفی افزایش یابد و از
طرفی عرضه نیز کم شود، فرصت خوبی به دست واسطه گران می‌افتد و آنها می‌توانند به
راحتی محصولات مورد نیاز مردم را با قیمت بالایی به فروش برسانند. در واقع هر زمان
یک کالا برای عرضه با محدودیت روبه‌رو می‌شود، دلالان نیز نقش پررنگ‌تری در
معاملات پیدا می‌کنند.
به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا،
نوسانات در بازارهای ارز و سکه سبب شد تا نگرانی‌ها در سطح جامعه روز به روز
افزایش پیدا کند و همین مسأله زمینه ساز بحران‌های دیگری شد، معضل‌هایی همچون
کمیاب شدن برخی کالاهای مصرفی که دلواپسی‌های بسیاری را به همراه داشت و بعد از آن
هجوم مردم به فروشگاه‌ها نیز آغاز شد. به طوری که فضای هیجانی خرید محصولات مصرفی
در ماه‌های گذشته در بازار به اوج خود رسید و شهروندان از بیم آنکه در آینده با
کمبود کالایی روبرو نشوند تا ساعت‌های زیادی در صف‌های طولانی منتظر می‌مانند بلکه
بتوانند مقداری از اقلام خود را تأمین کنند.
به نظر می‌رسد با کاهش نرخ دلار این
فضای هیجانی کمی آرام گرفته و خریدهای مردم کمتر شده است اما برخی کارشناسان این
موضوع را ناشی از تکمیل ظرفیت خرید افرادی که دچار نگرانی قحطی شده بودند، می‌دانند.
به طوری‌که این دست از افراد دیگر نیاز یکساله خود، بلکه بیشتر را نیز خریداری
کرده‌اند. به هر حال این روزها آن دسته از افراد جامعه که در مقابل این فضای
هیجانی مقاومت کرده و خریدی بیش از حد نیاز نکرده بودند، دیگر نگرانی مبنی بر
جاماندن از این قافله ندارند و نیازهای روزمره خود را تأمین می‌کنند.
هر چند قیمت‌ها هنوز پایین نیامده و
نیاز است تا تولیدکنندگانی که به بهانه نرخ ارز، قیمت نهایی کالا را بالا برده
بودند، حالا نسبت به کاهش نرخ‌ها نیز اقدام کنند. البته در اینجا سوال مهم این است
که چرا جامعه در این شرایط واکنش این چنینی از خود بروز می‌دهد تا برخی از
شهروندان در این روزها بیش از میزان نیاز خریداری کنند و شماری دیگر ترجیح می‌دهند،
کالاها را در انبارهای خود احتکار کنند؟ اهمیت این موضوع را در گفت وگو با «جعفر
بای» جامعه‌شناس و آسیبشناس اجتماعی بررسی کرده ایم.
- متن این گفت وگو را در ادامه می‌خوانیم:
** ایرنا: برخی خانواده‌ها این روزها
بیش از میزان مورد نیاز خود می خرند و شماری دیگر ترجیح می‌دهند، کالاها را در
انبارها احتکار کنند، چه عواملی سبب می‌شود تا شهروندان در این شرایط این گونه
واکنش از خود بروز دهند؟
*** بای: بیشتر خانواده‌های ایرانی به
هنگام خرید از اولویت بندی نیازهای خود اطلاعی ندارند و تنها با شنیدن یک شایعه
درباره کمبود کالایی به سمت خرید آن اقلام به بازار یا فروشگاه‌ها هجوم می‌برند.
در واقع جنون خرید در ذهن شهروندان به وجود می‌آید، یعنی این خریدها به هیچ وجه
مبتنی بر عقلانیت نیست و تنها بر احساسات و عواطف شناور است و فرد نمی‌تواند تصمیم
خردمندانه‌ای برای تهیه کالای مورد نظر خود بگیرد و به شکل شتابان و سیری ناپذیر
به خرید می‌پردازد. در واقع جنون خرید تنها هدر دادن پول را نشانه می‌رود و بدون
هیچ گونه رفع نیاز صورت می‌گیرد. در نهایت، جنون خرید کار خویش را آنگونه که می‌خواهد
پیش می‌برد، بدون اینکه خود را با درآمد خانواده متناسب سازد.
خرید هیجانی یکی از مشکلاتی است که
امروز در کشور به وفور دیده می‌شود. باید گفت که تولیدات و واردات تحت تأثیر عناصر
خاصی به شکلی نابرابر مدیریت می‌شود و هارمونی لازم برای نیاز جامعه وجود ندارد.
هزینه بسیار بالای مصرف زدگی که از جنون خرید نشأت می‌گیرد در اقتصاد جامعه نیز
تأثیر بسیار منفی خواهد گذاشت و مصرف بیش از نیاز که از خریدهای بدون برنامه‌ریزی
انجام می‌شود اقتصاد خانواده را نیز دستخوش تغییر می‌کند. جامعه ایران به لحاظ
افکار عمومی دچار یک آسیب پذیری خیلی جدی شده است به طوری که با یک شایعه کوچک و
غیرمستند تحت تأثیر قرار می‌گیرد. همین عامل باعث می‌شود تا سیستم اقتصادی در مسیر
درست و سالم خود حرکت نکند و تنها با یک شایعه در سطح جامعه این گونه واکنش‌های
غیرمتعارف در میان مردم بروز یابد. سخنانی همچون به اندازه خرید کن، دیگران را بر
خود مقدم بدان و… در جامعه کنونی به شعارهای لوکس و فانتزی تبدیل شده اند و مردم
دیگر در عمل آنها را اجرا نمی‌کنند.
این گونه سخنان تنها در فرهنگ کتبی
ایرانیان باقی مانده و میان فرهنگ کتبی و شفاهی کف خیابان فرسنگ‌ها فاصله افتاده و
در واقع نظام تربیتی به دلیل شکاف نسلی، فرهنگ‌های غنی را به بایگانی حافظه‌ها
سپرده و پذیرش فرهنگ وارداتی غرب، مقبولیت هنجارهای بیگانگان و تبعیت بی‌چون و
چرای عناصر حاکم بر نظام اجتماعی موجب وابستگی‌های اقتصادی شدید شده است و همچنین
تمایل بی‌امان برای خرید انواع کالاها موجب استیلای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی می‌شود.
** ایرنا: مسؤولان نظام در زمینه اعتماد
بخشی به جامعه چه مسأله ای را باید مدنظر بگیرند؟
*** بای: عدم نظارت بر بازار به عنوان
بزرگترین معضل جامعه شناخته می‌شود که سبب شده تا ضمن بهم ریختن شبکه توزیع در بخش
کالا مردم نیز دچار بحران اعتماد شوند. از طرفی دیگر شایعه کمبود برخی کالاها که
خبر آن گاهی به درست یا شایعه در جامعه می پیچد، باعث می‌شود تا شهروندان دیگر
اعتماد لازم را به متولیان امر نداشته باشند. در واقع پدید آمدن این گونه موارد در
جامعه زنگ خطری برای مسؤولان و همچنین بروز دوباره رفتارهای هیجانی مردم در خرید
کالا است. همه این اقدام‌ها موجب بی اعتمادی شده و مسائل مدیریتی را دچار چالش می‌کند
و خریدهای غیرمعقول و هیجانی باعث می‌شود که مسؤولان نتوانند پیش بینی لازم برای
هجمه تقاضا به کالایی را داشته باشند.
** ایرنا: نقش سودجویان و دلالان در این
امر تا چه اندازه تأثیرگذار است؟
*** بای: امروز در عرصه اقتصاد معضل
بزرگی به نام دلالان یا واسطه گران وجود دارند که به طور فزاینده ای سیستم اقتصادی
کشور را در دستان خود گرفته اند. واسطه گران تنها باید نقش تسهیل گری در بازار
داشته باشند، به مفهوم اینکه کالا را از مبدأ به مقصد با کمترین سود برسانند که
این کار اگر به شکل صحیح و اصولی و مطابق قانون انجام شود، می‌تواند به نقل و
انتقال و یک معامله صحیح و سالم، بیانجامد اما نه تنها این کار را انجام نمی‌دهند
بلکه عنان اختیار را چنان در دستان خود گرفته اند که این مدیریت با اهداف دولت و
منافع مردم سازگاری ندارد.
** ایرنا: شما به عنوان یک جامعه شناس و
رفتار شناس چه راهکارهایی را برای پرهیز از وقوع چنین رفتارهایی در این گونه مواقع
پیشنهاد می‌دهید؟
*** بای: در دنیای امروز با گسترش شبکه‌های
مجازی دیگر نمی‌شود، خبری را پنهان کرد و قبل از اینکه خبری رسانه‌ای شود، مردم از
آن موضوع مطلع می‌شوند و به تجزیه و تحلیل آن می‌پردازند. در واقع فناوری ارتباطی
به طور گسترده شرایطی را در جهان شیشه‌ای فراهم ساخته که دیگر خبری در خفا و سکوت
باقی نمی‌ماند. یکی از عوامل مؤثر در ایجاد عطش خرید تبلیغات بازرگانی کالاها یا
خبرهای مربوط به واردات کالاها از رسانه‌ها است و این امر موجب ایجاد نیاز کاذب
برای خرید را فراهم می‌کند و برپایه جامعه شناسی خرید این کنش اجتماعی باید افزون
بر رفع نیاز مادی به آن کالا، ارضای روانی خریدار را نیز به همراه داشته باشد.
مسؤولان باید قیمت کالا را در حد متعارف پایین بیاورند تا مردم نگران و دغدغه تهیه
آن را نداشته باشند. شفافیت مسؤولان با مردم باعث می‌شود تا آنها همواره نظام و
دولت را مورد حمایت خود قرار دهند. دیده می‌شود که در زمان بحران‌ها مردم با اتحاد
و انسجام خود سخت‌ترین پیچ‌های تاریخی را سپری کرده و در عرصه‌های مختلف با نظام
همراه بوده اند. امید بخشی به سرمایه‌های اجتماعی سبب می‌شود تا آنها در برهه‌های
مختلف به حمایت از دولت و نظام بپردازند تا ارزش‌های گرانسگ ایرانی احیا شود.
در ادامه بحث نظرات «سعید درخشانی» رئیس
اتحادیه سوپرمارکت داران را جویا می‌شویم.
** ایرنا: به نظر شما چرا برخی
فروشندگان و دلالان قیمت برخی از کالاها را بالاتر از قیمت مندرج روی کالا عرضه می‌کنند؟
*** درخشانی: فروش بالاتر از قیمت مندرج
روی کالا، گران فروشی و جرم محسوب می‌شود. گاهی دلالان برخی کالاها را به قیمت درج
شده روی آنها به مغازه داران می‌فروشند در حالی که شماری از فروشندگان برای حفظ
مشتریان خود مجبورند محصولات را به همان قیمت به دست مصرف کننده برسانند زیرا اگر
آن را بالاتر از قیمت ثبت شده روی کالا عرضه کنند، گران فروشی به شمار می‌رود.
البته رکود اقتصادی و سایه دلالان بر بازار عرضه کالاهای مصرفی باعث شده مردم از
هزینه مواد غذایی خانوارهای خویش بکاهند و به نوعی تقاضا برای خرید و تهیه مواد
غذایی کاهش یافته و این موضوع باعث احساس رکود شدید از طرف سوپر مارکت داران شده
است. دلالی و واسطه گری موجب می‌شود تا قیمت‌ها افزایش بی رویه داشته باشند و مصرف
کننده نهایی هزینه بیشتری پرداخت کند که حاصل این فرآیند برهم خوردن تعادل بازار
خواهد بود.
** ایرنا: به نظر شما چسباندن برچسب
غیرقانونی نوعی ضایع شدن حقوق مصرف کننده نیست؟
*** درخشانی: اگرمغازه داری بتواند
اجناسی را که عرضه آنها کم شده است، خریداری کند با مقداری سود آن را می‌فروشد.
عده‌ای از مغازه‌داران اجناس جدید نمی‌خرند اما افرادی که کالای جدید می‌خرند، مجبورند
آن را گران‌تر بفروشند. برپایه قانون اتحادیه درج قیمت جدید روی محصولات تخلف به
شمار می‌رود و در دادگاه قابل پیگیری است اما برخی مغازه‌داران، برچسب جدید قیمت
روی اجناس می‌چسبانند تا این سود صفر شده را به نوعی جبران کنند در صورتی که این
موضوع تخلف و ضایع کردن حقوق مصرف‌کنندگان است. این گونه مسائل باید به سامانه ۱۲۴
اطلاع داده تا بسته به میزان تخلف در دادگاه رسیدگی شود.
** ایرنا: آیا این روزها در زمینه عرضه
کالاهای مصرفی مردم چگونه از تأمین کالاهای اساسی اطمینان داشته باشند؟
*** درخشانی: شهروندان هیچ گونه نگرانی
در خصوص کالاهای اساسی نداشته و اطمینان داشته باشند که تدابیر لازم برای تأمین
کالاهای اساسی مورد نیاز آنها از پیش اندیشیده شده و مسؤولان دولت تمامی امکانات
لازم را برای این گونه امور از قبل فراهم آورده اند.
