آیا گیلان موش آزمایشگاهی شده است

 از بایوجمی تا پسماندهای پتروشیمی

آیا گیلان موش آزمایشگاهی شده است6 خرداد-98

گیتی بابایی

رشت- ایرنا- گیلان پردیس ایران که سازمان حفاظت محیط زیست همواره از آن به عنوان منطقه ای با طبیعت بسیار حساس و شکننده یاد می کند، در ماه های اخیر با دو پروژه خطیر مواجه شده است.

این پروژه ها شامل کاهش میزان عمق لجن تالاب انزلی به روش بایوجمی و دیگری بازیافت اتیلن دی کلراید از میعانات پتروشیمی است که البته طرح جنجالی احداث سد لاسک را نیز میتوان به این دغدغه ها اضافه کرد.

طرحهایی که  نه تنها کارشناسان و دانشگاهیان بلکه سازمانهای غیردولتی محیط زیستی و مردم را نیز به شدت نگران و ناخرسند ساخته و مایه مناقشه بین سازمان محیط زیست و  صاحب نظران و کنشگران اجتماعی و محیط زیستی و حتی برخی مسئولان و نمایندگان شده است.

مخالفان این طرحها می گویند سازمان حفاظت محیط زیست به جای مراقبت بایسته از  طبیعت گیلان و حل معضلات مهمی چون زباله، آلودگی رودخانه ها و دریای خزر و سایر موارد،   به نظر می رسد با این تصمیمات و اقدامات کمر به تخریب آن بسته است.

*طرحی شبهه برانگیز

حسین آخانی استاد زیست‌شناسی دانشگاه تهران از اولین مخالفان جدی  طرح احیای تالاب انزلی با فناوری نانو ذرات تیتانیوم بود.

وی قاطعانه هشدار داد که ورود حجم بالای نانو ذرات تیتانیوم به حوزه تالاب می‌تواند سبب تغییر در DNA و ایجاد موتاسیون یا جهش  شده و سرطان‌زا باشد.

این استاد سرشناس دانشگاه،   اختصاص ۸۵ میلیارد تومان بودجه به عنوان پیش پرداخت چنین پروژه‌ای قبل از طی مسیر قانونی و تأمین بودجه از طریق مجلس شورای اسلامی را نیز قابل تامل و بررسی دانسته بود.

*طرحی خطرناک و بیماری زا

امیر حسین ابراهیمی نخبه زیست شناسی کشور نیز با بیان این که سلامت و حیات مردم گیلان با اجرای این طرح مورد تهدید قرار گرفته است گفت: مقالات متعدد داخلی و خارجی نشان دهنده اثرات مخرب نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم بر جانداران است.

وی اظهار داشت: شرکت پیمانکار اجرای این طرح در تالاب یک شرکت فعال در حوزه کشاورزی و فاقد تخصص در زمینه احیای تالاب است.

ابراهیمی تصریح کرد : استفاده از این ماده به عنوان فتو کاتالیست ترکیبات آلی رادیکال آزاد تولید می کند که می تواند جهش زا و عامل بیماری هایی نظیر سرطان و آلزایمر باشد.

همچنین قابل ذکر است طی تحقیقاتی که دانشمندان موسسه سلامت عمومی و محیط زیست هلند در زمینه تاثیر نانوذرات دی اکسید تیتانویم بر اکوسیستم و سلامت انسانها و حیوانات انجام داده اند که سمیت، عدم باروری مردان و آسیب به کلیه و کبد و...  در آن آورده شده است.

*بایوجمی در مرحله آزمون

اما مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان در واکنشی به اعتراضات صاحب نظران و مخالفان این طرح اعلام کرد این پروژه هنوز اجرایی نشده و در مرحله آزمون (پایلوت) و بررسی قرار دارد.

قربانعلی محمدپور خاطرنشان کرد: پس از بررسی های کارشناسی درسطح ملی به محوریت سازمان حفاظت محیط زیست و با حضور اساتید و صاحبنظران اهل فن مقرر شد این پروژه پس از ارزیابی ریسک  اثرات زیست محیطی بصورت محدود در تالاب انزلی انجام شود.

وی افزود: نتایج مطالعات پژوهشکده آبزی پروری  حاکی از آنست که در محدوده اجرای پروژه زیست پالایی در استخرهای شیلات در حاشیه تالاب هیچ گونه اثر منفی بر روی زیستمندان مشاهده نشد و در عین حذف لجن، بهبود شرایط محیطی رشد برای زیستمندان از جمله ماهیان فراهم شده است.

وی با بیان این که ارزیابی اثرات ریسک بصورت جامع و بویژه اثرات مواد بکارگرفته شده و فلزات سنگین بر بافت آبزیان تالاب بویژه ماهیان بصورت تخصصی در آزمایشگاه های معتبر داخلی و خارجی در حال انجام است خاطرنشان کرد: بدیهی است نتایج این آزمایشات در اجرای این پروژه تعیین کننده خواهد بود.

*انتقال ضایعات پتروشیمی فاقد توجیه منطقی

و اما طرح جدیدی که انتقاد شدید کارشناسان و اعتراض فعالان محیط زیست را موجب شده انتقال ضایعات پتروشیمی جنوب به گیلان به منظور بازیافت اتیلن دی کلراید از میعانات پتروشیمی است که مجوز آن را شرکت بیلیش لوشان از سازمان حفاظت محیط زیست دریافت کرده است.

بنا به اطلاعات دریافتی ۱۷ هزار تن پسماند کلره به استانهای گیلان و قزوین منتقل شده، ماده ای که بسیار اشتعال پذیر، سمی وسرطان زا است.

مدیرعامل شرکت بیلیش در خصوص روند بازیافت اعلام کرده کلیه ملاحظات زیست محیطی بابت انباشت رعایت می شود و پسماندهای مورد نظر بیش از ۹۰ درصد حلال های قابل استفاده از طریق راکتور در سیستم کاملا بسته بازیافت می شود.
 

*بازیافتی غیرعلمی و خطرناک

این در حالی است که دکترابوعلی گلزاری دکترای مهندسی محیط زیست مدیریت پسماند معتقد است مدیریت چنین پسماندهایی بصورت امحاء، بازیافت یا دفن خواهد بود که   سوختن پسماندهای آلی کلردار منجر به تولید مواد سمی به نام دی اکسین ها و فوران ها می شود.

وی در زمینه بازیافت افزود: این پسماندها شامل دو بخش سبک و سنگین است که بخش سبک دارای قابلیت بازیافت ولی بخش جامد و سنگین امکان بازیافت ندارد.

این کارشناس خبره خاطرنشان کرد : اگر بنا باشد بازیافت طی روندی غیراصولی صورت بگیرد سوزاندنشان به مراتب کم خطر تر است و همچنین در صحبتها و گزارشهای ارائه شده سرنوشت بخش باقیمانده جامد و خطرناک پسماندهای کلره پتروشیمی مشخص نشده است.

دکتر گلزاری، انتقال پسماندهای خطرناک با طی یکهزار کیلومتر از خوزستان به گیلان را فاقد توجیه منطقی عنوان و تصریح کرد: بازیافت صد درصدی ادعایی کاملا بی معنی وغیرعلمی است.

وی خاطرنشان کرد: انباشت و نگهداری چنین پسماندهایی یعنی پخش  حلاّل های خطرناک در جایی که بارشهای فراوان به سرعت این مواد را وارد خاک و آبهای سطحی می کند.

دکتر گلزاری یاداور شد: این در حالی است که هم اکنون نیز حدود چندین میلیون تن پسماندهای شهری در سروان انباشته شده و ماهی حدود یک میلیون لیتر شیرابه خطرناک تولید می کند.

وی تصریح کرد: در چنین شرایطی به جای حل این معضل وخیم عامل  بسیاری از بیماریهای انسانها و حیوانات، وارد کردن پسماندهای خطرناک به این استان، جای تعجب و نگرانی دارد!
 

*بازیافت به دلیل ارزش اقتصادی بالا

مدیرکل محیط زیست گیلان همچنین در پاسخ به اعتراضات به این طرح با انتشار بیانیه ای اعلام کرد: آنچه که در برخی رسانه های غیر رسمی در فضای مجازی مبنی بر انتقال پسماند خطرناک پتروشیمی جهت دفن در استان گیلان آمده بود صحت نداشته و این پسماندها تحت تدابیر و نظارت و پایش مستمر کارشناسان حفاظت محیط زیست گیلان صرفا جهت بازیافت به واحد بازیافت کنتده منتقل می شوند.

قربانعلی محمدپور اظهار داشت:صنعت بازیافت در کشورمان یک صنعت نوپاست و ریسک آن نیز همیشه وجود داشته و دارد و باید با حمایت و هدایت همه مراجع ذیربط ریسک آن به حداقل رسیده و میزان آلاینده های متعدد صنعتی را کاهش داد.

وی  تصریح کرد:امروزه به دلیل عدم امکان بازیافت، بسیاری از پسماندها در طبیعت رها می شوند.

وی اظهار داشت: این نوع از میعانات جزءپسماند های دارای ارزش اقتصادی بالا و صادراتی است و بهمین دلیل بازیافت می شود.

به گفته وی برابر آیین نامه های سازمان حفاظت محیط زیست، ارسال و دریافت محموله  پسماندهایی از این دست کاملا تحت نظارت کارشناسان حفاظت محیط زیست استانهای مبدا و مقصد بوده و جزییات هر محموله با اجازه طرفین دریافت و مدیریت می شوند.

استادان دانشگاه، کارشناسان، سازمان های مردم نهاد همواره حامیان و حافظان اصلی طبیعت و محیط زیست بوده و هستند.

سازمان حفاظت محیط زیست نیز همانگونه که از نامش پیداست مسئولیت نگاهبانی از طبیعت و سلامت آن را به عهده دارد.

حال باید دید چرا در استانی با چنین طبیعت ارزشمند و حساسی طرحهایی در حال اجراست که چنین مورد انتقاد اهل علم و دوستداران محیط زیست و سازمان های مردم نهاد قرار دارد.

بی شک مردم هر منطقه نخستین حافظان محیط زیست بشمار می روند و توسعه پایدار زمانی محقق خواهد شد که طرحها با تائید کارشناسان و صاحب نظران خبره و با رضایت جوامع محلی  انجام پذیرد.

تجربه نشان داده مسئولانی که تصمیمات غلط در خصوص دریاچه ارومیه، ورود آزولا به گیلان، سدسازی های غیرکارشناسی و سایر طرحهای به ظاهر عمرانی ولی در واقع مخرب داشته اند هیچگاه در قبال اشتباهاتشان پاسخگو نبوده اند و صدمه جبران ناپذیر ندانم کاری ها را در نهایت طبیعت و مردم خورده اند.