آب کوهسرخ آرسنیک بیش از استاندارد دارد؟۹-اسفند-۱۴۰۰
ایسنا/خراسان رضوی سال‌هاست که گفته می‌شود مردم کوهسرخ به خصوص اهالی روستای چلپو به دلیل معدنی بودن منطقه از آب آلوده به آرسنیک مصرف می‌کنند که موجب بروز نگرانی‌هایی شده است. اما از سویی همچنان برخی مسئولان این صحبت‌ها را تنها در حد شایعه دانسته و برخی معتقدند اگر آلودگی هم وجود داشته باشد در حدی نیست که بخواهد نگرانی ایجاد کند.
هر چند سال‌هاست مردم این منطقه با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند اما همین آب اندکی هم که دارند در معرض برخی آلودگی‌های طبیعی مانند آرسنیک و ساخته فعالیت‌های انسانی مانند فاضلاب و کشاورزی قرار دارد.
بسیاری از سنگ‌هایی که در ارتفاعات شمالی کوهسرخ، وجود دارد از نوع سنگ‌های آذرین هستند، این لایه‌های زمین‌شناسی می‌توانند سرمنشأ برخی عناصر سمی مانند آرسنیک باشند که با فرسایش این سنگ‌ها عناصر سمی وارد خاک و آب زیرزمینی می‌شوند.
چرا مسئولان آرسنیک آب کوهسرخ را نگران کننده نمی‌دانند؟
هرچند متولیان تأمین کننده آب شرب بهداشتی تاکنون آلودگی در آب کوهسرخ را تأیید نکرده‌اند، اما کارشناسان حوزه معدن نه تنها بر این موضوع تأکید دارند بلکه آن را بیش از استاندارد جهانی هم می‌دانند.
در همین خصوص یک پژوهشگر و کارشناس حوزه مهندسی معدن به ایسنا گفت: با توجه به کانی سازی طلا- مس منطقه کوهسرخ، آلودگی رسوبات و آب این منطقه به عنصر ردیاب آرسنیک که همراه با طلا وجود دارد، دیده می‌شود.
سمیه طبسی با اشاره به ارتباط ماگماتیسم با کانه‌زایی‌های منطقه کوهسرخ افزود: بر اساس ارزیابی‌های زیست محیطی از منابع آب، عنصر آرسنیک در اکثر منابع آب منطقه کوهسرخ بالاتر از حد مجاز استاندارد سازمان بهداشت جهانی است.
وی استاندارد جهانی وجود آرسنیک در آب را ۱۰ میکروگرم بر لیتر و استاندارد ایران را ۵۰ میکروگرم بر لیتر اعلام نمود و اظهار کرد: باوجود اینکه آب شرب کوهسرخ بر اساس استاندارد جهانی مشکل دارد ولی بر اساس استاندارد ایران هیچ مشکلی ندارد.
عضو هیات علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان تصریح کرد: هرچند هنوز تحقیقات دقیقی در خصوص انواع بیماری‌های منطقه صورت نگرفته است، اما بر اساس همان تحقیقاتی که در کوهسرخ انجام شده مشخص شد بیماری‌هایی به دلیل آرسنیک در این منطقه وجود دارد.
وی گفت: در منطقه ترشیز به دلیل فعالیت‌های زمین‌شناسی بیشتر کوهسرخ آلودگی بسیار بالایی از نظر آرسنیک دارد.
این پژوهشگر کاشمری که تاکنون در حوزه زمین‌شناسی پزشکی فعالیت‌ها و تحقیقاتی را در منطقه داشته است، افزود: بر اساس استانداردهای جهانی هر عنصر میزان حد مجاز و مشخصی دارد، ایران هم استانداردهایی دارد بعضاً اگر اختلاف و تعارضی در خصوص آرسنیک موجود در آب کوهسرخ دیده می‌شود به دلیل حد اختلاف استانداردهای ایران با جهان است.
وی بیان کرد: بر اساس شواهد فعالیت‌های زمین‌شناسی میزان آرسنیک در منطقه کوهسرخ بالا است، با توجه به اینکه آرسنیک از طریق آب و خاک وارد بدن می‌شود برخی از گیاهانی هم که در این مناطق کاشته می‌شوند چون از آب و خاک منطقه تغذیه می‌کند جاذب آرسنیک هستند.
طبسی همچنین اظهار کرد: هرچند به جز آرسنیک آلودگی‌های دیگری هم در منطقه وجود دارد اما نگرانی جدی ما برای پساب‌های اسیدی است، پساب‌های اسیدی می‌توانند حاوی غلظت‌های بالایی از فلزات سنگین باشند این فلزات سنگین می‌تواند مشکلات بسیاری را برای سلامت انسان به وجود بیاورد.
وی پساب‌های اسیدی معدن را یکی از معضلات معدنکاری در منطقه دانست و عنوان کرد: اگر در هر گرم باطله مقدار بسیار کمی پیریت وجود داشته باشد تا ۱۰۰ سال می‌تواند تولید پساب داشته و این معضلات بسیاری را به وجود می‌آورد.
این استاد دانشگاه بیان کرد: متأسفانه شاهدیم که باطله‌های معدنی در مکان‌هایی که از قبل پیش‌بینی نشده به صورت غیراستاندارد دپو می‌شوند که این موجب می‌شود پساب‌های اسیدی معدن با غلظت‌های متفاوتی از فلزات سنگین به منابع خاک و آب راه پیدا کند.
وی اظهار کرد: باوجود اینکه برای دپوی باطله‌های معدنی باید مکان‌یابی و آسترکشی صورت گیرد و اصول مهندسی را رعایت کرده و نباید در مسیر آبراهه‌های سطحی باشند، اما متأسفانه این اصول رعایت نمی‌شود و این آلودگی‌ها ایجاد می‌شود.
مسئولان آب و فاضلاب توضیح دهند
مدیر شبکه بهداشت و درمان کوهسرخ در ادامه با اشاره به بررسی‌های صورت گرفته در خصوص آرسنیک موجود در آب این شهرستان گفت: هرچند تاکنون دو نمونه آزمایش از آب شهرستان کوهسرخ برای بررسی میزان آرسنیک به استان ارسال شده اما تاکنون جواب آن را اعلام نکرده‌اند.
عمید شمسایی، با بیان اینکه حتی از مسئولان اداره آب و فاضلاب استان خواسته شده که به منطقه بیایند و توضیحی در خصوص وضعیت موجود بدهند، افزود: طی روزهای اخیر یک نمونه از آب شرب به آزمایشگاه آب و فاضلاب استان و یکی به آزمایشگاه مرجع خودمان در مشهد ارسال نموده‌ایم که به محض مشخص شدن نتیجه اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.
وی با اشاره به اینکه باوجود پیگیری‌ها اما هیچ زمانی را برای اعلام نتیجه مشخص نکرده‌اند، مطرح کرد: هرچند میزان آرسنیک موجود در آب آن قدر نگران کننده نیست و در حد مجاز است اما مردم منطقه باید از آبی با بهترین کیفیت استفاده کنند.
مدیر شبکه بهداشت و درمان کوهسرخ عنوان کرد: به رغم اینکه خود ما تاکنون تحقیقاتی برای تأثیر آرسنیک بر سلامت افراد منطقه انجام نداده‌ایم اما دانشجویانی بوده‌اند که تحقیقاتی در این خصوص داشته‌اند.
وی بیان کرد: آرسنیک اگر وجود داشته باشد بدون شک بر سلامت انسان تأثیر دارد و نمی‌شود آن را کتمان کرد اما انتظار داریم مسئولان استان هر چه زودتر نتیجه آزمایش را اعلام کنند تا خیال مردم شهرستان کوهسرخ راحت شود.
میزان آرسنیک در حد استاندارد است
باوجود پیگیری‌های خبرنگار ایسنا در خصوص مصاحبه با مسئولان استانی اما در نهایت طی چند خط در جوابی به صورت مکتوب از سوی محمدجواد ادیبی نیا، مدیر مرکز پایش و نظارت بر کیفیت آب و فاضلاب اعلام شد که موضوع پروژه ارتقاء کیفی آب شهر ریوش، پس از نمونه برداری‌های مختلف از چاه‌های کشاورزی و بررسی ساختار زمین‌شناسی مناطق اطراف شهر از جهت عدم وجود فلزات سنگین در دستور کار قرار گرفت که با حفر چاه جدید و اجرای ۵.۵ کیلومتر خط انتقال آب با صرف هزینه بیش از ۵۵ میلیارد ریال شرکت موفق به اختلاط آب منابع تأمین آب در مخزن آب شهر ریوش شده و میزان آرسنیک در حد استاندارد است.
تاکنون در منطقه کوهسرخ که در اقلیم نیمه خشک کوهستانی قرار دارد، چندین بار از سوی کارشناسان در مورد وجود آلودگی آب و خاک ناشی از آرسنیک زمین زاد (منشأ گرفته از سنگ‌های منطقه) و اثرات زیست‌محیطی و اثر بر سیستم ایمنی و سلامت انسان بررسی‌هایی انجام و همچنین نمونه‌گیری از نشانگرهای زیستی مو، ادرار و خون افراد ساکن در منطقه انجام شده است و هر بار نیز در خصوص وجود آرسنیک در تعدادی از منابع آب این محدوده هشدارهای جدی داده شده است.
بر اساس آنچه از سوی کارشناسان و پژوهشگران اعلام شده در بعضی از چاه‌های این منطقه میزان آرسنیک در آب بالاتر از حد استاندارد شرب(۱۰ میکروگرم بر لیتر) است.
می‌طلبد مسئولان امر نسبت به رفع این مشکل جدی که با سلامت افراد سروکار دارد آستین همت را بالا بزنند، بسیاری از سنگ‌هایی که در ارتفاعات شمالی کوهسرخ، وجود دارد از نوع سنگ‌های آذرین هستند، این لایه‌های زمین‌شناسی می‌توانند سر منشأ برخی عناصر سمی مانند آرسنیک و کروم باشند که با فرسایش این سنگ‌ها عناصر سمی وارد خاک و آب زیرزمینی می‌شوند.
نیاز است تا هر چه زودتر مطالعات دقیق‌تر در مورد منشأ و نوع آلودگی آب و خاک انجام شود تا به طور کامل تمامی مناطق در معرض خطر آرسنیک و دیگر مواد سمی شناسایی شوند. هر چند در مورد آلودگی‌های طبیعی (حاصل از زمین‌شناسی)، امکان حذف منشأ آلودگی وجود ندارد، اما شناسایی مناطق آلوده کمک می‌کند تا محدودیت‌هایی برای استفاده از آب و خاک این مناطق ایجاد و اعمال شود تا انسان‌ها از کانون‌های آلودگی دور بمانند. یکی از راه‌های مدیریت اثرات آلودگی بر سلامت ساکنان منطقه، افزایش آگاهی عمومی و دادن هشدارهای لازم به مردم است.
همچنین در صورت لزوم استفاده از آب و خاک که عناصر سمی با مقادیر بیشتر از حد مجاز دارد، باید استفاده از روش‌های پیشرفته تصفیه آب، زیست پالایی(حذف آلاینده‌ها توسط گیاهان یا میکروارگانیسم‌ها)، جاذب‌های ﻣﻌﺪنی و فناوری نانو برای حذف آلاینده‌های سمی از آب و خاک در دستور کار قرار گیرد.
