از یک تخلف
عُرفی تا ماجرای آنتن‌فروشی به پزشکان 19 خرداد-98
"آنتن‌فروشی به پزشکان،
دقیقه‌ای ۱.۵ میلیون"، "قراردادهای آنچنانی صداوسیما با پزشکان "،
"رپورتاژ آگهی‌های سلامت" و... و عباراتی هستند که این روزها فضای مجازی
را پر کرده و اما و اگرهای زیادی را درباره تبلیغات حوزه پزشکی به دنبال داشته است.
به گزارش ایسنا، سال‌هاست که موضوع
تبلیغات پزشکی و چالش‌های آن، به محل بحث کارشناسان حوزه سلامت و مسئولان وزارت
بهداشت و سازمان نظام پزشکی بدل شده است. موضوعی که هرچند قوانین متعددی برایش وضع
شده، اما همچنان یکی از تخلفاتی است که به‌طور مکرر از سوی پزشکان و برخی رسانه‌ها
اعم از عمومی، تخصصی، مجازی و... اتفاق می‌افتد.
تبلیغات پزشکی به روایت قانون
باید توجه کرد که طبق ماده ۵۸ راهنمای
عمومی اخلاق حرفه‌ای پزشکی، «شاغلان حِرَف پزشکی و وابسته مکلف هستند از جذب بیمار
با روش‌هایی که نیازمند تبلیغات گمراه کننده، ارائه اطلاعات خلاف واقع یا اغراق
شده و یا به هر شکلی مخالف شئون حرفه‌ای باشد، خودداری کنند». همچنین در ماده ۵۹
راهنمای عمومی اخلاق پزشکی نیز آمده است که «شاغلان حرف پزشکی و وابسته موظف هستند
انجام هر نوع تبلیغ از طرق مختلف از جمله انتشار در رسانه‌های جمعی و نصب آگهی در
اماکن و معابر را پس از کسب مجوزهای لازم از نظام پزشکی و با رعایت مفاد آئین‌نامه‌های
مربوط به آن انجام دهند».
بر همین اساس مسئولان سازمان نظام پزشکی
نیز بارها و بارها اعلام کرده‌اند که اولا محتوای تبلیغات در حوزه پزشکی باید درست
باشد. در عین حال اگر تبلیغی با محتوا درست، بدون مجوز سازمان نظام پزشکی انجام
شود، نوعی تخلف انتظامی محسوب می‌شود. حال اگر محتوای تبلیغ هم غلط باشد، دیگر این
تخلف مضاعف خواهد شد. بنابراین هر تبلیغی که در حوزه پزشکی، در هر رسانه‌ای اعم از
فضای مجازی، مطبوعات، نشریات داخلی و… می‌خواهد انجام شود، بدون در نظر گرفتن
محتوای آن باید از سازمان نظام پزشکی کشور مجوز گرفت و در غیر این صورت پزشک مرتکب
تخلف شده است.
نشان دادن بدن بیمار در تبلیغات؛ آری یا
خیر؟
در عین حال باید توجه کرد که بحث
تبلیغات پزشکی جنبه دیگری هم دارد و آن نشان دادن بدن بیمار برای تبلیغ نتیجه کار
یک پزشک است که عمدتا در فضای مجازی دیده می‌شود. باید پرسید آیا در تبلیغات پزشکی
می‌توان بدن بیماران را نشان داد؟. طبق گفته وزارت بهداشتی‌ها در هیچ کشوری نمی‌بینیم
که در فضای مجازی برای تبلیغ پزشکی بدن بیماری که مورد جراحی قرار گرفته، نشان
داده شود. طبق آیین نامه بند «ب» ماده ۳ قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی نشان دادن
قسمتی از بدن بیمار حتی با رضایت بیمار نیز درست نیست و تبلیغات با استفاده از
اعضای بدن بیمار، خلاف اخلاق و غیر قانونی است.
پزشکانی که برای حضور در
"سیما" پول می‌دهند
از سوی دیگر اخیرا هم موضوعی تحت عنوان
آنتن‌فروشی صدا و سیما به پزشکان مطرح شد که به سرعت اظهارات ضد و نقیضی را به
دنبال داشت. به‌طوری که از یک سو صدا و سیمایی‌ها وجود چنین پدیده‌ای را در سازمان‌شان
تکذیب کرده‌اند، اما از سوی دیگر هم برخی مسئولان وزارت بهداشت و نظام پزشکی از
قراردادهایی گفتند که بین برخی پزشکان و تهیه‌کنندگان صدا و سیما بسته می‌شود.
قراردادهایی که به ازای دریافت پول‌های گزاف از پزشکان، آنها را به عنوان کارشناس
در برنامه معرفی کرده و به نوعی هم برای پزشک مذکور تبلیغ می‌شود و هم تهیه‌کنندگان
نان برنامه‌سازی‌شان را درمی‌آورند. به‌طوری‌که دکتر ایرج حریرچی- معاون کل وزارت
بهداشت در این باره، گفت: طبق بند "ب" ماده 3 قانون تشکیل نظام پزشکی
اختیار تبلیغات پزشکی با این سازمان است. در عین حال بر اساس آیین نامه این
سازمان، هر گونه تبلیغ دارو و خدمات پزشکی در فضای عمومی ممنوع و کاملا غیرقانونی
است.
بنابراین قوانین و محدودیت‌های زیادی
برای تبلیغات در حوزه سلامت وضع شده است؛ چراکه حوزه سلامت با جان مردم سروکار دارد
و کوچکترین اشتباه تبلیغاتی هم می‌تواند جان مردم را با مخاطره مواجه کند.
تبلیغ پزشکی و یک خطای حرفه‌ای!
دکتر احسان شمسی‌کوشکی- دبیر
کمیسیون اخلاق پزشکی سازمان نظام پزشکی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره
به قوانین انجام تبلیغات پزشکی در رسانه‌ها، می‌گوید: طبق قانون سازمان نظام
پزشکی، تبلیغات پزشکی و یا تبلیغات در حوزه سلامت، اصولا باید با مجوز سازمان نظام
پزشکی انجام شود که این موضوع آیین‌نامه خاص خود را در نظام پزشکی دارد. به‌طوری
که در یک کمیسیون و کمیته محتوای تبلیغ بررسی شده و در صرت تایید به آن مجوز می‌دهند.
وی افزود: بنابراین بر اساس راهنمای
اخلاق حرفه‌ای سازمان نظام پزشکی که در سال ۱۳۹۷ تصویب شد، تمام حرف پزشکی اعم از
پزشکان، دندان‌پزشکان، ماماها و... و موظفند برای تبلیغ کردن، مجوز دریافت کنند.
در غیر این صورت بر اساس راهنمای اخلاق حرفه‌ای سازمان نظام پزشکی مرتکب یک خطای
حرفه‌ای شده‌اند که می‌تواند از نظر انتظامی مورد برخورد قرار گیرد.
سلامت مردم، محل رقابت‌های ناسالم نیست
شمسی‌کوشکی با بیان اینکه تبلیغات پزشکی
تابع قوانینی هستند، ادامه داد: البته رویکرد قانون‌گذار هم این نیست که تبلیغی
انجام نشود. به هر حال یک بُعد از تبلیغ، آشنایی افراد با خدمات و آگاهی‌رسانی به
مردم بوده و قابل دفاع است، اما اگر تبلیغ به درستی انجام نشود، منجر به نیاز
القایی و ایجاد رقابت‌های ناسالم می‌شود. از طرفی حوزه سلامت مردم مانند حوزه
امنیت، آنقدر حساس است که محل رقابت‌های ناسالم نیست. باید پرسید اگر کسی با امنیت
جامعه بازی کند، می‌توانیم به راحتی با آن کنار آییم؟.
وی با بیان ایینکه مساله سلامت، حساس
است، گفت: حوزه سلامت محل رقابت‌های ناسالم نیست. بنابراین کمیسیون وزارت بهداشت
از همین ابعاد تبلیغات را می‌بیند. گاهی این کمیسیون تشخیص می‌دهد که موضوع یک
تبلیغ جنبه آگاهی‌بخشی دارد و گاهی هم می‌بیند که این تبلیغ تاثیر نابجا داشته و
نیاز القایی را به مردم تحمیل می‌کند. از طرفی همه همکاران پزشک‌مان باید بدانند
که هر کار تبلیغی که انجام می‌دهند باید مجوزش را دریافت کنند. این قانون کشور است.
شمسی‌کوشکی با بیان اینکه تبلیغات بدون
مجوز در حوزه سلامت به نوعی سوءرفتار حرفه‌ای محسوب می‌شود، ادامه داد: اگر فردی
کار پزشکی غیراستانداردی را تبلیغ کند و بعد مشخص شود که فردی در اثر آن مداخله
غیر استاندارد یا نادرست و یا حتی انجام نادرست یک مداخله درست، آسیب دیده، از
سوی نظام پزشکی و سایر مراجع قانونی مورد پیگیری قرار می‌گیرد. تاکید می‌کنم که
انجام تبلیغ پزشکی بدون مجوز، نوعی خطای حرفه‌ای محسوب می‌شود. حال زمانیکه این
تبلیغات به حوزه عمومی کشیده شود، مردم تصور می‌کنند که پزشکان فقط دنبال
پول درآوردن و تبلیغ کردن به هر وسیله‌ای هستند. بنابراین این موضوع به اعتماد
عمومی نسبت به جامعه پزشکی ضربه می‌زند.
نشان دادن بدن بیمار در تبلیغات؛ یک
تخلف عُرفی
دبیر کمیسیون اخلاق پزشکی سازمان نظام
پزشکی با اشاره به برخی تبلیغات پزشکی که قسمتی از بدن بیمار را به نمایش می‌گذارند،
گفت: به هیچ عنوان چنین اقدامی درست نیست. حال اگر بیمار رضایت داشته باشد و این
رضایت آگاهانه و آزادانه باشد، مساله متفاوت می‌شود. اما نمایش بخشی از بدن مردم
تابع عُرف عمومی هم هست و فقط رضایت بیمار برای این اقدام کافی نیست و نشان دادن
بخش‌هایی از بدن بیماران از نظر عُرفی هم مورد پذیرش نیست. در مجموع چنین تبلیغاتی
که عمدتا در فضای مجازی دیده می‌شود و نمایش چهره افراد قبل و بعد از عمل به دلیل
پیچیدگی‌های حوزه پزشکی درست نیست.
شمسی‌کوشکی تاکید کرد: در عین حال عکس‌ها
قابل اعتماد نیستند و می‌توان در آنها تغییراتی ایجاد کد. بنابراین واقعیت در این
زمینه مهم است. باید توجه کرد که بسیاری از این تبلیغات جنبه اغراق‌آمیز دارند.
بهترین تبلیغ برای یک پزشک یا هر حرفه‌مند پزشکی، رفتار درست و اخلاقی‌اش است.
مردم متوجه این رفتارها می‌شوند. باید توجه کرد که بسیاری از پزشکان تراز اول ما
کسانی هستند که هیچ تبلیغی نمی‌کنند.
پزشک حاذق یا غیرحاذق!
وی با بیان اینکه اصل بر این است که همه
پزشکان ما حاذق هستند، گفت: وقتی به یک نفر گواهی پزشکی می‌دهیم، مفهومش این است
که آن فرد یک پزشک حاذق محسوب می‌شود. بنابراین اصولا خیلی با دسته‌بندی پزشکان به
حاذق و غیرحاذق موافق نیستم. به نظر من نظام سلامت باید به گونه‌ای عمل کند
که مردم بتوانند به هرکس که مدرک پزشکی دریافت می‌کند، اعتماد کنند و مطمئن باشند
که این فرد حاذق است. عملا هم همینطور است. بسیاری از پزشکان جوان ما هرچند که
جوان هستند، اما آموزش‌های طولانی دیده‌اند و با مدارکی که دریافت کرده‌اند، حاذق
به حساب می‌آیند.
شمسی‌کوشکی با بیان اینکه مردم هم باید
به پزشکان جوان بیشتر اعتماد کنند، ادامه داد: مردم نباید خیلی خودشان را گرفتار
تبلیغات غیرواقعی کنند. فردی که تبلیغ می‌کند، هدفش این است که افراد بیشتری به او
مراجعه کنند. از طرفی اصرار بر تبلیغات گاهی نشان‌دهنده ضعف هم هست. زیرا فردی که
کارش را درست انجام دهد، خیلی نیاز به تبلیغ ندارد. حال باید از نظر فرهنگی این
موضوع را نهادینه کنیم که وقتی فردی در نظام سلامت در رشته‌ای متخصص می‌شود، این
فرد مراحل مختلف و آموزش‌های متعددی را پشت سر گذاشته و می‌توان به او اعتماد کرد.
البته تجربه در پزشکی امر مهمی است، اما خود پزشکان ما اگر در مواردی احساس کنند،
تجربه کافی برای یک اقدام درمانی را ندارند، قاعدتا فرد را به پزشک دیگری ارجاع می‌دهند
و از اساتید پیشکسوت کمک می‌گیرند. در موارد معمول مردم می‌توانند به همه پزشکان
اطمینان کنند.
آنتن‌فروشی به پزشکان
دبیر کمیسیون اخلاق پزشکی سازمان نظام
پزشکی در ادامه صحبت‌هایش با اشاره به مباحثی که تحت عنوان آنتن‌فروشی صدا و
سیما به پزشکان مطرح می‌شود، گفت: تا جایی که ما مطلع هستیم و از سوی برخی همکاران‌مان
گفته شده چنین مسائلی وجود داشته است، اما صدا و سیما باید در این باره توضیح دهد.
صدا و سیما با عدم شفاف‌سازی مشکلات را در این حزوه مضاعف می‌کند ... صدا و سیما
باید توضیح دهد که قراردادهایی که در این باره مطرح می‌شود یا مسائلی که ما از
همکاران‌مان می‌شنویم مبنی بر اینکه پزشکی به صدا و سیما پول می‌دهد و به عنوان
کارشناس روی آنتن می‌رود، حقیقت است یا خیر؟. اگر این مسائل حقیقت دارد، باید
توضیح دهند و به سرعت این روال را متوقف کند؛ چراکه این روال به اعتماد عمومی لطمه
زده و به ضرر مردم و خود صدا و سیما است.
شمسی‌کوشکی با بیان اینکه جامعه پزشکی
هم چنین موضوعی را برنمی‌تابد، خطاب به پزشکان، افزود: من به عنوان دبیر کمیسیون
تخصصی اخلاق پزشکی می‌گویم که حضور تبلیغاتی در رسانه بدون اخذ مجوز سازمان
نظام پزشکی یک خطای اخلاقی است. طبق راهنمای اخلاق پزشکی، اگر کسی می‌خواهد با
حضور در صدا و سیما تبلیغات کند، باید مجوز دریافت کند. در غیر این صورت کاری غیر
اخلاقی و غیرحرفه‌ای انجام داده که هم خلاف اخلاق رسانه است و هم خلاف اخلاق
پزشکی. حال با افرادی که دانسته خطا می‌کنند، باید برخورد شود.
وی تاکید کرد: اگر قرار است یک تریبون
عمومی در اختیار جامعه پزشکی قرار گیرد، باید در اختیار نمایندگان جامعه پزشکی
باشد. به عنوان مثال اگر صدا و سیما می‌خواهد کارشناسی را دعوت کند، از وزارت
بهداشت یا نظام پزشکی و یا انجمن‌ها علمی و تخصصی مشورت بگیرد. آن زمان می‌توان به
حرف این افراد استناد کرد و تعارض منافع کنترل می‌شود.
شمسی‌کوشکی با بیان اینکه معاونت
انتظامی سازمان نظام پزشکی این تخلفات را مورد رسیدگی قرار می‌دهد، ادامه داد:
بسته به نوع تخطی و تخلف مجازات‌ها می‌توانند بسیار جدی باشند. حتی در موارد شدید
ممکن است پروانه مطب فرد خاطی لغو شود. البته رویکرد سازمان نظام پزشکی رویکرد
تنبیهی نیست. ما فکر می‌کنیم بسیاری از همکاران‌مان به دلیل ناآگاهی نسبت به
غیرقانونی بودن این برخوردها یا آثار تخریبی آنها این اقدام را انجام می‌دهند.
رویکرد سازمان نظام پزشکی، آموزشی بوده و درخواست‌مان از صدا و سیما و سایر رسانه‌ها
این است که در این زمینه کنترل‌ها لازم را انجام دهند.
دبیر کمیسیون اخلاق پزشکی سازمان نظام
پزشکی در پایان اظهار کرد: اگر به قانون برگردیم همه چیز حل می‌شود. مشکل ما
عدم پایبندی افراد و برخی نهادها به قانون و اولویت دادن به منافع شخصی، مالی و
سازمانی است. صدا و سیما حق دارد برای خود منابع مالی ایجاد کند، اما نه به هر
قیمتی و نه به قیمت سلامت مردم و ضربه خوردن به اعتماد عمومی.
