علی بیگدلی در گفتگو با فرارو بررسی کرد
ظریف یکی از بهترین دیپلمات‌های حال حاضر هستند و نمونه ایشان در کشور نیست. اما باید در نظر داشت که به هرحال ایشان هم یک انسان هستند و ممکن است در جاهایی اشتباه کنند، ولی این به ان معنی نیست که توانایی و عملکرد خوب ایشان را نادیده بگیریم و مداوم به دنبال تخریب او باشیم
فرارو- یک تحلیلگر مسائل بین الملل گفت: «عدم ارتباط ما با بسیاری از کشور هیچ ارتباطی به وزارت امور خارجه ندارد و مربوط به نوع نگاهمان به دنیا است که خیلی انحصاری است. زیرا ما خیلی نگاه ایدئولوژیک به مسائل و دنیا داریم و به همین دلیل است که خیلی از کشور‌ها تمایلی به ارتباط با ایران ندارند.»
هرچند حتی برخی از تندرو‌های و میانه روهای اصولگرا در بیرون مجلس شورای اسلامی با استیضاح محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه موافق نیستند، اما به نظر می‌رسد که امضا کنندگان آن قصد ندارند کوتاه بیایند و قرار است یک شنبه هفته آینده استیضاح وزیر مورد بررسی قرار گیرد. البته شرایط در داخل مجلس با توجه به اینکه فراکسیون‌ها موافق استیضاح نیستند کاملا به نفع ظریف است، اما با اینحال محور‌های استیضاح «ظریف» تا حدود زیادی جالب توجه است که علی بیگدلی مدرس روابط بین‌الملل در گفتگو با فرارو به برسی آن‌ها پرداخته که در ادامه می‌خوانید:
بی‌توجهی به اقتصاد در دیپلماسی کشور
به طور کلی در تمامی وزارتخانه‌های دنیا یک معاونت اقتصادی داریم، اما در ایران تا همین چند وقت پیش چنین بخشی وجود نداشت تا اینکه همین اواخر فردی به عنوان معاون اقتصادی انتخاب شده است. اما در کنار این باید در نظر داشت که کلا هر آنچه که در خارج مرز‌های کشور باشد در حیطه اختیارات و وظایف وزارت امورخارجه محسوب می‌شود. البته زمانی که وزرای امور خارجه برای مذاکره به کشور‌های دیگر می‌روند، کارشناسانی آن‌ها را همراهی می‌کند، اما با این حال باید خیلی زودتر از این‌ها معاونت اقتصادی در وزارت امور خارجه تشکیل می‌شد؛ بنابراین به نظر من هم وزارت امور خارجه تا حدودی زیادی در این مسئله غفلت کرده البته این مسئله دلیل دارد. واقعیت این است که مراکز تصمیم‌گیری در ایران در خصوص مسائل اقتصادی آنقدر متنوع و متعدد است که شاید سهمی به وزارت امور خارجه نرسد. ضمن اینکه این وزارتخانه مدت‌هاست که خود را درگیر برجام کرده و ممکن است این هم دلیلی برای کم توجهی به معاونت اقتصادی باشد.
عدم توجه کافی به توسعه و فعال‌کردن روابط با کشور‌های قاره آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین
به نظر من این ایراد کاملا بی جا است. زیرا نمی‌توان گفت که روابط دیپلماتیک ما با این کشور‌ها خیلی محدود بوده یا اصلا رابطه‌ای نداشتیم. واقعیت این است که ساختار سیاسی کشور خیلی این فرصت را ایجاد نمی‌کند که وزارت امور خارجه این فضا‌ها را باز کند. از طرف دیگر ما جذابیت‌هایی که مد نظر خیلی از کشور‌ها است را نداریم. نکته دیگر این است که بار‌ها ما به لحاظ مسائل حقوق بشری محکوم شدیم، اما هرچند لازم الاجرا نبوده، اما ما این بدنامی را با خود یدک کشیدیم. به همین دلیل است که خیلی از کشور‌ها نسبت به رابطه با ایران خیلی بی میل هستند. این در حالی است که ما به خیلی از کشور‌ها به خصوص در آفریقا باج می‌دهیم که بتوانیم از آرای آن‌ها در مجامع بین‌المللی استفاده کنیم. موضوع این است که ما در دیپلماسی بسیار ضعیف هستیم و دلیلش هم این است که جنس حکومت ما با باقی کشور‌ها بسیار متفاوت است. به نظر من آقای ظریف باید در مجلس هم همین‌ها را بیان کنند. عدم ارتباط ما با بسیاری از کشور هیچ ارتباطی به وزارت امور خارجه ندارد و مربوط به نوع نگاهمان به دنیا است که خیلی انحصاری است. زیرا ما خیلی نگاه ایدئولوژیک به مسائل و دنیا داریم و به همین دلیل است که خیلی از کشور‌ها تمایلی به ارتباط با ایران ندارند.
استفاده از برخی سفیران ناکارآمد
من هم معتقدم که سفرای ما اصلا خوب نیستند. من حتی یک بار در اروپا با یکی از سفرای کشورمان صحبت کردم که حتی زبان انگلیسی بلد نبود. اما دلیل این مسئله آن است که ما افراد را به واسطه شایستگی و آگاهی و کارآمدی انتخاب نمی‌کنیم. معیار و ملاک انتخاب افراد میزان وابستگی و تعهدشان به انقلاب و دین است. البته ارتباط خانوادگی و سازمانی افراد هم در میان است. این هم مختص سفرا نیست و خیلی از مقامات داخلی ما هم شایستگی لازم و کافی برای مسندی که در آن فعالیت دارند را دارا نیستند.
به طور کلی در تمامی وزارتخانه‌های دنیا یک معاونت اقتصادی داریم، اما در ایران تا همین چند وقت پیش چنین بخشی وجود نداشت تا اینکه همین اواخر فردی به عنوان معاون اقتصادی انتخاب شده است. اما در کنار این باید در نظر داشت که کلا هر آنچه که در خارج مرز‌های کشور باشد در حیطه اختیارات و وظایف وزارت امورخارجه محسوب می‌شود. البته زمانی که وزرای امور خارجه برای مذاکره به کشور‌های دیگر می‌روند، کارشناسانی آن‌ها را همراهی می‌کند، اما با این حال باید خیلی زودتر از این‌ها معاونت اقتصادی در وزارت امور خارجه تشکیل می‌شد؛ بنابراین به نظر من هم وزارت امور خارجه تا حدودی زیادی در این مسئله غفلت کرده البته این مسئله دلیل دارد. واقعیت این است که مراکز تصمیم‌گیری در ایران در خصوص مسائل اقتصادی آنقدر متنوع و متعدد است که شاید سهمی به وزارت امور خارجه نرسد. ضمن اینکه این وزارتخانه مدت‌هاست که خود را درگیر برجام کرده و ممکن است این هم دلیلی برای کم توجهی به معاونت اقتصادی باشد.
عدم توجه کافی به توسعه و فعال‌کردن روابط با کشور‌های قاره آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین
به نظر من این ایراد کاملا بی جا است. زیرا نمی‌توان گفت که روابط دیپلماتیک ما با این کشور‌ها خیلی محدود بوده یا اصلا رابطه‌ای نداشتیم. واقعیت این است که ساختار سیاسی کشور خیلی این فرصت را ایجاد نمی‌کند که وزارت امور خارجه این فضا‌ها را باز کند. از طرف دیگر ما جذابیت‌هایی که مد نظر خیلی از کشور‌ها است را نداریم. نکته دیگر این است که بار‌ها ما به لحاظ مسائل حقوق بشری محکوم شدیم، اما هرچند لازم الاجرا نبوده، اما ما این بدنامی را با خود یدک کشیدیم. به همین دلیل است که خیلی از کشور‌ها نسبت به رابطه با ایران خیلی بی میل هستند. این در حالی است که ما به خیلی از کشور‌ها به خصوص در آفریقا باج می‌دهیم که بتوانیم از آرای آن‌ها در مجامع بین‌المللی استفاده کنیم. موضوع این است که ما در دیپلماسی بسیار ضعیف هستیم و دلیلش هم این است که جنس حکومت ما با باقی کشور‌ها بسیار متفاوت است. به نظر من آقای ظریف باید در مجلس هم همین‌ها را بیان کنند. عدم ارتباط ما با بسیاری از کشور هیچ ارتباطی به وزارت امور خارجه ندارد و مربوط به نوع نگاهمان به دنیا است که خیلی انحصاری است. زیرا ما خیلی نگاه ایدئولوژیک به مسائل و دنیا داریم و به همین دلیل است که خیلی از کشور‌ها تمایلی به ارتباط با ایران ندارند.
استفاده از برخی سفیران ناکارآمد
من هم معتقدم که سفرای ما اصلا خوب نیستند. من حتی یک بار در اروپا با یکی از سفرای کشورمان صحبت کردم که حتی زبان انگلیسی بلد نبود. اما دلیل این مسئله آن است که ما افراد را به واسطه شایستگی و آگاهی و کارآمدی انتخاب نمی‌کنیم. معیار و ملاک انتخاب افراد میزان وابستگی و تعهدشان به انقلاب و دین است. البته ارتباط خانوادگی و سازمانی افراد هم در میان است. این هم مختص سفرا نیست و خیلی از مقامات داخلی ما هم شایستگی لازم و کافی برای مسندی که در آن فعالیت دارند را دارا نیستند.
فرصت‌سوزی و عدم انتخاب سفیر برای برخی کشور‌های دوست که ارتباط خوبی با آن‌ها داریم، مانند چین و هند
بله این درست است. ما الان در چهار کشور سفیر نداریم. این در حالی است که مثلا ما با چین مبادلات بسیاری داریم و این برای من هم مشخص نیست که چرا آقای ظریف در این خصوص کم توجهی کرده اند. آیا واقعا فرد مناسبی برای این جایگاه وجود ندارد یا افراد زیادی هستند و انتخاب از میان آن‌ها سخت و زمان بر است؟ البته نباید این نکته را فراموش کرد که انتخاب برخی سفرا صرفا در اختیار وزارت امور خارجه نیست و بعضی نهاد‌ها هم در انتخاب این افراد سهیم هستند. به خصوص ممکن است درباره چین هم به دلیل همان حجم مبادلات و نوع ارتباطات تا حدود زیادی از سوی همین نهاد‌ها اعمال نفوذ انجام می‌شود.
دستگیری دیپلمات‌های ایرانی در کشور‌های اروپایی به بهانه واهی و عدم مقابله به مثل و تحرکات کافی در دفاع از دیپلمات‌ها
به نظر می‌رسد نمایندگان برایشان فرقی ندارد چه مسئله‌ای را مطرح کنند و فقط برایشان مهم است که آقای ظریف را به مجلس بکشانند و استیضاح کنند. اگر منظور این افراد آقای اسدی است که ایشان رسما متهم بودند. حالا نمایندگان انتظار مقابله به مثل دارند؟ یعنی چه؟ یعنی برویم سفیر بلژیک را بازداشت کنیم؟ تازه آن‌ها سریعا سفیرشان را از ایران خارج کردند که با کلی دردسر توانستیم دوباره سفیر این کشور را به ایران بازگردانیم. آقای اسدی رسما متهم هستند و همه خبرگزاری‌ها و مقامات رسمی هم این را اعلام کرده اند. خب وقتی اینگونه در خصوص سیاست خارجی اظهار نظر می‌کنند باید هم رابطه ما با بسیاری از کشور‌ها محدود یا قطع باشد. وقتی انقدر نگاه غیرمنطقی داریم چگونه می‌توانیم انتظار داشته باشیم که با همه کشور‌ها در ارتباط باشیم؟
عدم استفاده از فرصت‌هایی که مقاومت در منطقه فراهم کرده است
اصلا بحث مقاومت در اختیار وزارت امور خارجه نیست. گویا نمایندگان قصد دارند آقای ظریف را توی فضا‌های دیگری بکشند و برای زیر سوال بردن عملکرد ایشان به هر موضوعی هم چنگ می‌زنند. این را همه می‌دانند که بحث مقاومت اصلا ارتباطی به وزارت امور خارجه و آقای ظریف ندارد. اصلا طی این پنج سال آقای حسن نصرالله حتی یکبار هم با آقای ظریف دیدار نداشته است.
به‌کارگیری افراد نامطمئن در مذاکرات حساس و مهم
ببینید من متوجه نمیشم که منظور از نامطمئن چیست. آیا منظورشان ناکارآمدی و ضعیف بودن است؟ اگر هدفشان همین است من هم با آن‌ها موافق هستم. موضوع این است که جز آقای ظریف که اصلا نمونه ندارند در خصوص آقای عراقچی و باقی افراد من هم معتقدم که بهتر بود از افراد کارآمدتری استفاده می‌شد. ایشان چند ترم دانشجوی بنده بودند و به نظر من باید افراد قوی‌تری را انتخاب می‌کردند. یا مثلا آقای صالحی اصلا گزینه مناسبی برای فعالیت‌های دیپلماتیک نیستند. ایشان بسیار انسان خوب و فرهیخته‌ای هستند، اما باید فرد بهتری انتخاب می‌شد. یک دیپلمات باید از همه تحولات دنیا و تاریخ کشور‌ها آشنایی داشته باشد. من این را به مقامات وزارت امور خارجه هم گفتم. افرادی باید به عنوان دیپلمات انتخاب شوند که علاوه بر اینکه تاریخ ایران را به خوبی می‌دانند باید به تاریخ کشور‌های دیگر هم مسلط باشند. من بار‌ها گفتم که ساختار سیاسی ایالات متحده با همه کشور‌ها متفاوت است و ما باید به این ساختار واقف باشیم. اما متاسفانه اینگونه نیست و ما در خیلی جاها ضعیف عمل کردیم. من یکبار در تلویزیون با یکی از سفرا مناظره داشتم و این اقا اصلا نمی‌دانستند که مجلس سنا هیچ نقشی در انتخابات آمریکا ندارد؛ لذا من با این ایراد نمایندگان موافق هستم. اما دلیلش هم همان نحوه انتخاب افراد است.
عدم تامین منافع ملت ایران در قرارداد‌های منعقد شده
این موضوع هم مانند همان بی توجهی به ارتباط با برخی کشور‌ها است که توضیح دادم. موضوع این است که ما به همه مسائل به صورت ایدئولوژیک نگاه می‌کنیم. واقعیت این است که منافع ملی ما با مصالح ایدئولوژیک قاطی شده است. اصلا الان لازم است که وزارت امور خارجه یک تعریف جدیدی از منافع ملی ارائه کند. همین سردرگمی‌ها مانع از آن می‌شود که مقامات وزارت امور خارجه به خوبی عمل کنند. مادامی که ما سعی کنیم همه مسائل را از منظر ایدئولوژیکی نگاه کنیم اکثر قرارداد‌های بین المللی و روابط با کشور‌های دیگر به نفع منافع ملت نخواهد بود؛ لذا لازم است گه ما این نگاه را تغییر دهیم.
بیگدلی در پایان عنوان کرد: «به عقیده من آقای ظریف یکی از بهترین دیپلمات‌های حال حاضر هستند و نمونه ایشان در کشور نیست. اما باید در نظر داشت که به هرحال ایشان هم یک انسان هستند و ممکن است در جاهایی اشتباه کنند، ولی این به ان معنی نیست که توانایی و عملکرد خوب ایشان را نادیده بگیریم و مداوم به دنبال تخریب او باشیم. من معتقدم که آقای ظریف طی این پنج سال عملکرد بسیار خوبی داشته و در کنارش هم گاهی اشتباه کرده است.»
