نقره‌داغ در ساعت شلوغی 8-دی-99
کم نیستند شهروندانی که نرخ تاکسی‌های آنلاین را در ساعات حول‌وحوش منع تردد ناعادلانه می‌دانند.
به گزارش ایسنا، روزنامه جام جم نوشت: «همه‌گیری کرونا حالا بیش از آن که چالشی برای نظام بهداشت و درمان باشد آزمونی است برای مدیریت طولانی در یک شرایط غیر معمول. نامش را بحران هم اگر نگذاریم - که هست - تداوم این شرایط را باید شرایطی غیر معمول بدانیم. در این مدت بسیاری از تصمیمات بوده‌اند که پیش از تحقق از معنا تهی شده‌اند و امکان اجرایی‌شدن نیافتند. این دسته مصداق‌های بسیاری هم داشتند مثل جریمه افراد بدون ماسک که بدون وجود هیچ زیرساختی عنوان شد و هیچ آورده و نتیجه‌ای هم نداشت. برخی دیگر از تصمیمات اما با وجود زیرساخت‌های اجرایی با مشکلات بسیاری همراه شدند. نمونه آشکار این روزهای آن منع تردد شبانه برای خودروها بود. اتفاقی که با وجود حضور چند شرکت ارائه‌دهنده خدمات تاکسی اینترنتی در بازار ایران نباید چندان دچار مشکل می‌شد اما شد. جالب این که هر دو سوی این ماجرا از وضعیت کنونی گلایه دارند. بیشترین انتقاد رانندگان شاغل در این حوزه مربوط به جریمه‌های گزافی است که پس از ساعات منع برای آنها لحاظ شده؛ در حالی که به گفته آنها قرار بوده آنها از این ممنوعیت‌ها معاف باشند و بیشترین گلایه از طرف مقابل که شهروندان باشند معطوف به گرانی غیر معمول قیمت‌ها پس از ساعات ممنوعیت است. آنها این طور استدلال می‌کنند که تاکسی‌های اینترنتی هم از این شرایط سوءاستفاده کرده‌اند و به نوعی ممنوعیت تردد شبانه را به چشم فرصتی برای درآمد بیشتر تلقی می‌کنند.
معیار تعیین قیمت چیست؟
بیش از یک ماه از آغاز ممنوعیت تردد شبانه می‌گذرد و اغراق نیست بگوییم در همه این مدت مسافران تاکسی‌های اینترنتی از افزایش چشمگیر قیمت‌ها گلایه داشته‌اند. حالا فضای مجازی پر از اسکرین‌شات قیمت خدمات این تاکسی‌هاست که گاه به شکل ناباورانه‌ای بالا قید شده است. در یک نمونه که اتفاقا خوب هم در این فضا دست به دست شده فردی برای رسیدن به محل کار ۴۵هزار تومان پرداخت کرده است در حالی که در مسیر برگشت از همان محل کار مجبور به پرداخت ۱۳۵ هزار تومان شده است! سوال ثابت آنها بر این مبناست که مسیر همان مسیر است و به علت ممنوعیت تردد شبانه هم از بار ترافیکی معمول کم شده پس چرا قیمت‌ها به این شکل افزایش داشته است؟ اصلا ملاک تعیین قیمت‌ها چیست؟ چه مولفه‌هایی در تغییر قیمت مسیرهای ثابت و همیشگی تاثیر می‌گذارد؟
بازه معیارهای تعیین قیمت در این شرکت‌ها گسترده است؛ از مکان، زمان و شرایط جوی گرفته تا مناسبت‌های تقویمی و شرایط روزهای خاص، قیمت تغییر می‌کند اما نکته ثابت در روند قیمت‌گذاری دو شرکت اصلی ارائه‌دهنده خدمات تاکسی اینترنتی در ایران بحث عرضه و تقاضاست. از پاسخ مسئولان هر دو شرکت به جام جم می‌توان متوجه شد که آنها ادعا می‌کنند مهم‌ترین دلیل افزایش قیمت در روزهای ممنوعیت تردد همین بر هم خوردن چرخه عرضه و تقاضاست. آن طور که از مقایسه این پاسخ‌ها می‌توان دریافت در تاکسی‌های اینترنتی، الگوریتم قیمت‌گذاری پویا و متغیر است و بر مبنای معیارهای متعددی محاسبه می‌شود. از مهم‌ترین معیارهای قیمت‌گذاری می‌توان به شاخص‌هایی مثل قیمت پایه، مسافت، مدت سفر ـ که مسائلی مثل شرایط آب و هوایی و میزان ترافیک بر آن مؤثرند ـ و نسبت میان تعداد درخواست‌های مسافران و تعداد رانندگان فعال اشاره کرد. وقتی در یک بازه زمانی هر چند کوتاه تعداد مسافر افزایش یابد باعث می‌شود قیمت‌ها کاهش داشته باشد و بالعکس زمانی که مسافر کم می‌شود قیمت تاکسی‌های اینترنتی هم افزایش می‌یابد.
تشویق برای عدم لغو سفر
مبنای توجیه افزایش قیمت تاکسی‌های اینترنتی بر میزان عرضه و تقاضا بنا نهاده شده است. هر چند معیارهای دیگر تعیین‌کننده در قیمت نهایی همچون قیمت پایه به ادعای مسئولان این شرکت‌ها ثابت است اما این صورت قضیه است و انتظار شهروندان به عنوان افرادی که به نوعی مجبور به استفاده از خدمات این شرکت‌ها هستند این است که آنها برای دوره کنونی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی چاره‌ای داشته باشند. یکی از معمول‌ترین این سوءاستفاده‌ها لغو سفر از سوی راننده‌ها به دلیل قیمت کم ارائه شده است. یعنی درست زمانی که تقاضا افزایش می‌یابد و قیمت‌ها کاهش دارد، به‌نوعی برای برخی از این راننده‌ها این قیمت‌ها صرفه ندارد. سؤال ثابت دیگرمان از مسئولان اسنپ و تپسی همین است.
محمد خلج، مدیرعامل تاکسی اینترنتی اسنپ با اشاره به لغو سفر توسط رانندگان تاکسی‌های اینترنتی می‌گوید: «ما تأکید داریم رانندگان لغو سفر نداشته باشند. به‌صورت یک‌سویه هم نمی‌توان قضاوت کرد اما اگر لغو سفر به‌صورت مکرر انجام شود، راننده از ادامه همکاری با تاکسی‌های اینترنتی منع می‌شود.»
در متن پاسخ‌های ارسالی روابط عمومی این شرکت هم درباره این پرسش آمده است: «اسنپ برای این که قیمت‌ها هم برای راننده و هم مسافر به‌صرفه باشد، راه حل‌هایی دارد. مثلا برای افزایش یا کاهش قیمت یک حدی تعیین می‌شود و اجازه نمی‌دهیم هزینه سفر زیادی بالا یا پایین برود یا مثلا برای تشویق راننده‌هایی که مدتی است فعالیتی نداشتند و همین‌طور برای راننده‌های فعال، طرح‌های تشویقی تعیین می‌کنیم تا انگیزه فعالیتشان را بیشتر کنیم.»
وقتی سفر به‌صرفه نیست
قصه افزایش قیمت‌ها فقط محدود به یک ماه گذشته نیست. هرچند این افزایش در ماه گذشته همسو با آغاز ممنوعیت تردد شبانه چشمگیر بوده اما قیمت‌ها فارغ از وضعیت محدودیت کنونی هم نسبت به سال گذشته صد درصد افزایش داشته است. مدیرعامل تاکسی اینترنتی اسنپ معتقد است این افزایش به‌موازات افزایش تورم بوده و حتی نسبت به افزایش هزینه‌های خودرو افزایش کمتری داشته است. او می‌گوید: «در تحلیل‌هایی که صورت گرفته، هزینه خودرو و هزینه سفر بیش از صد درصد افزایش یافته اما افزایش تعرفه‌ها کمتر از مصوبات صورت گرفته است. باید به رانندگان توجه بیشتری کرد ولی باز هم معتقدم کرایه تاکسی‌های اینترنتی همسو با تورم افزایش نیافته است.»
از سوی دیگر گلایه‌ها معطوف به رانندگان این شرکت‌هاست. آنها لغو سفر با قیمت کم را طبیعی می‌دانند؛ چراکه وقتی صرفه اقتصادی نداشته باشد، عدم ارائه این خدمات منطقی جلوه می‌کند.
از مسئولان اسنپ می‌پرسیم که لغو این چنین سفرها در موقعیت‌های کنونی همراه با جریمه است؟ راهکار این شرکت‌ها برای جلوگیری از این اتفاق چیست؟ آن طور که از پاسخ مسئولان این شرکت به جام جم می‌توان متوجه شد اسنپ به وسیله باشگاه رانندگانش تلاش دارد امکانات مختلفی را برای رفاه رانندگان در نظر بگیرد.
افزایش ۲۰درصدی سفرها
اگر واکنش کاربران فعال در فضای مجازی را همچون آینه‌ای از اتفاقات جاری جامعه بدانیم، آنها همچنان معتقدند شرایط بحرانی کنونی بازار مناسبی برای سودآوری بیشتر این شرکت‌ها مهیا کرده است. اما در همین یک ماه گذشته میزان تقاضای سفر از این شرکت‌ها چقدر افزایش داشته‌است؟ روابط عمومی تپسی به جام جم می‌گوید: «تعداد درخواست‌های سفر در ساعت‌های منتهی به آغاز محدودیت تردد یعنی از ساعت ۱۹ تا ۲۱ با افزایش ۱۵ تا ۲۰درصدی نسبت به میانگین دو هفته پایانی آبان ماه همراه بوده، اما تعداد درخواست‌ها از ساعت ۲۱ تا ۴صبح، کاهشی ۸ تا ۱۰درصدی داشته‌است.»
به ادعای روابط عمومی این شرکت اما «از اول آذر تا کنون، میزان استفاده از سرویس همیار تپسی با رشد بیش از صد درصد و استفاده از سرویس پیک تپسی با رشد بیش از ۳۰درصد مواجه شده‌است.»
جریمه می‌شوند؟ جریمه نمی‌شوند؟
هنوز هم با گذشت بیش از یک ماه از آغاز ممنوعیت تردد شبانه هستند برخی رانندگان این شرکت‌ها که دلیل عدم فعالیتشان را پس از ساعت منع رفت و آمد شبانه، اعمال جریمه می‌دانند. قصه‌ای که به نظر می‌رسید با وجود تناقض‌های بسیار حل شده و انگار هنوز محل ابهام برخی رانندگان است. دولت همزمان با اعلام محدودیت‌های رفت و آمد شبانه، اعلام کرد رانندگان تاکسی‌های اینترنتی از جریمه منع تردد ساعت ۲۱ تا ۴ معاف هستند. هنوز یک هفته از اجرای این طرح نگذشته بود که حسین رحیمی، رئیس پلیس پایتخت اعلام کرد ادعای مجاز بودن تردد رانندگان تاکسی‌های آنلاین در ساعات‌های ممنوع صحیح نیست. او در گفت‌وگو با ایسنا تاکید کرد یا خود آنها یا شرکتی که برای آن کار می‌کنند، باید مجوز تردد را از فرمانداری دریافت کنند. اما چند روز بعد رسانه‌ها به نقل از کمال هادیانفر، رئیس پلیس راهور ناجا نوشتند که تاکسی‌های اینترنتی از جریمه‌ها و محدودیت‌های تردد شبانه مستثنا شده‌اند و حتی اسنپ و تپسی هم در اطلاعیه‌های رسمی این موضوع را تایید کردند اما واهمه از جریمه هنوز دلیل کم‌کاری برخی رانندگان است.
مهدی جمشیدی یکی از این راننده‌هاست که می‌گوید پس از همین اطلاعیه‌ها هم پیامک جریمه برایش صادر شده است. او به جام جم می‌گوید: «هر چند شرکت وعده داده این جریمه‌ها پاک می‌شود اما اعتمادی به این وعده‌ها ندارم و راننده‌ها می‌دانند وقتی جریمه پای خودرویی ثبت شود به این راحتی‌ها پاک نمی‌شود.»
همین نکته متناقض میان گفته‌های مسئولان دولتی و پلیس باعث شده حداقل در دو هفته ابتدایی از آغاز محدودیت‌های تازه تعداد رانندگان این شرکت‌ها بسیار کاهش پیدا کند و باعث تاخیرهای چندساعته ارائه خدمات و البته افزایش عجیب قیمت سفرها شود.»
