گزیده ها 27 دی -94
«صادق زیباکلام» استاد علوم سیاسی
دانشگاههای تهران از اجرای برجام و رفع تحریمها علیه ایران ابراز خرسندی کرد و از
مردم خواست برای دیدن نتایج آن صبور باشند زیرا به عقیده وی، «رفع تحریم ها عصای
موسی نیست که بخواهد معجزه کند.»
زیباکلام امروز یکشنبه در گفت و گو با ایرنا افزود: دکتر روحانی با پیگیری مذاکرات هسته ای و به نتیجه رساندن برجام کار بسیار بزرگی انجام داد اما در باره نتایج آن در زمینه های اقتصادی باید واقعیت را به مردم بگوید که رفع تحریم ها عصای معجزه گر موسی نیست.
وی خاطرنشان کرد: اقتصاد ایران یک اقتصاد بسته است که بیش از 70 درصد بودجه دولت صرف پرداخت حقوق 5 میلیون کارمند آن می شود و از سوی دیگر، بسیاری از محصولات صنعتی آن قادر به رقابت با کشورهای پیشرفته در عرصه های خارجی نیست.
زیباکلام گفت: دولت روحانی همچنین بیش از 500 هزار میلیارد تومان بدهی دارد که ناشی از سیاست های دولت قبل است.
این استاد دانشگاه افزود: نتیجه سیاستهای دولت قبل و اعمال تحریمها نه تنها کار را به جایی رساند که دولت روحانی حتی در پرداخت حقوق کارمندان و یارانه های نقدی به مردم مجبور به استقراض شود بلکه وضعیت اقتصادی و بودجه عمرانی کشور با محدودیتهای بسیار مواجه شد و به وجود 7 میلیون نفر بیکار در کشور انجامید.
زیباکلام گفت: در چنین شرایطی، اصولگرایان منتقد سیاست هسته ای دولت روحانی یا واقعیتهای کشور را نمی دانند یا خود را در برابر آن به نادانی می زنند.
وی با تاکید بر اینکه رییس جمهوری اکنون باید واقعیات را در گفت و گوی رودررو با مردم بگوید، تصریح کرد: رفع تحریم ها علاوه بر نتایج مثبت در زمینه های اقتصادی، به گسترش توسعه سیاسی و آزادیهایی که با شروع به کار دولت یازدهم در کشور شروع شد نیز کمک خواهد کرد.
این استاد دانشگاه همچنین با انتقاد از کسانی که آنها را «طیف تندروی اصولگرایان» خواند، اظهارداشت: طیف مذکور دولت آقای روحانی را به دو بهانه آماج حملات خود قرار داده است؛ یکی ضرر و زیانهایی که در نتیجه برجام متوجه صنایع هسته ای کشور شده و در این باره مسائلی چون سیمان کردن راکتور اراک و تبدیل تاسیسات فردو به آزمایشگاه هسته ای را مطرح می کنند. بهانه دوم آنها نیز بزودی با این سوال تهاجمی به دولت صورت می گیرد که آقای روحانی مگر تحریم ها تمام نشد، پس چرا وضع اقتصادی مردم خوب نمی شود؟!
زیبا کلام افزود: من معتقدم آقای روحانی باید به عنوان رئیس جمهور و شخص دوم نظام جمهوری اسلامی، محکم جلوی این گروهها ایستاده و واقعیات را برای مردم بگوید.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: رییس جمهوری باید به مردم بگوید که اگر ضرر و زیانی بر کشور وارد شده، از ناحیه تحریمها و سیاستهایی بوده است که در دولت قبل اتخاذ شد و برخی گروهها با شدت از آن دفاع می کردند.
زیبا کلام در بخش دیگری از سخنانش، با اشاره به در پیش بودن انتخابات اسفندماه گفت: آقای رئیس جمهور به عنوان شخص دوم کشور و در اجرای وظایف خود در قانون اساسی، باید با جدیت از شورای نگهبان سوال کند که علت رد صلاحیت بیش از 60 درصد داوطلبان انتخابات مجلس شورای اسلامی چیست و شرایطی را فراهم سازد تا زمینه حضور گسترده مردم در انتخابات بوجود آید.
زیباکلام امروز یکشنبه در گفت و گو با ایرنا افزود: دکتر روحانی با پیگیری مذاکرات هسته ای و به نتیجه رساندن برجام کار بسیار بزرگی انجام داد اما در باره نتایج آن در زمینه های اقتصادی باید واقعیت را به مردم بگوید که رفع تحریم ها عصای معجزه گر موسی نیست.
وی خاطرنشان کرد: اقتصاد ایران یک اقتصاد بسته است که بیش از 70 درصد بودجه دولت صرف پرداخت حقوق 5 میلیون کارمند آن می شود و از سوی دیگر، بسیاری از محصولات صنعتی آن قادر به رقابت با کشورهای پیشرفته در عرصه های خارجی نیست.
زیباکلام گفت: دولت روحانی همچنین بیش از 500 هزار میلیارد تومان بدهی دارد که ناشی از سیاست های دولت قبل است.
این استاد دانشگاه افزود: نتیجه سیاستهای دولت قبل و اعمال تحریمها نه تنها کار را به جایی رساند که دولت روحانی حتی در پرداخت حقوق کارمندان و یارانه های نقدی به مردم مجبور به استقراض شود بلکه وضعیت اقتصادی و بودجه عمرانی کشور با محدودیتهای بسیار مواجه شد و به وجود 7 میلیون نفر بیکار در کشور انجامید.
زیباکلام گفت: در چنین شرایطی، اصولگرایان منتقد سیاست هسته ای دولت روحانی یا واقعیتهای کشور را نمی دانند یا خود را در برابر آن به نادانی می زنند.
وی با تاکید بر اینکه رییس جمهوری اکنون باید واقعیات را در گفت و گوی رودررو با مردم بگوید، تصریح کرد: رفع تحریم ها علاوه بر نتایج مثبت در زمینه های اقتصادی، به گسترش توسعه سیاسی و آزادیهایی که با شروع به کار دولت یازدهم در کشور شروع شد نیز کمک خواهد کرد.
این استاد دانشگاه همچنین با انتقاد از کسانی که آنها را «طیف تندروی اصولگرایان» خواند، اظهارداشت: طیف مذکور دولت آقای روحانی را به دو بهانه آماج حملات خود قرار داده است؛ یکی ضرر و زیانهایی که در نتیجه برجام متوجه صنایع هسته ای کشور شده و در این باره مسائلی چون سیمان کردن راکتور اراک و تبدیل تاسیسات فردو به آزمایشگاه هسته ای را مطرح می کنند. بهانه دوم آنها نیز بزودی با این سوال تهاجمی به دولت صورت می گیرد که آقای روحانی مگر تحریم ها تمام نشد، پس چرا وضع اقتصادی مردم خوب نمی شود؟!
زیبا کلام افزود: من معتقدم آقای روحانی باید به عنوان رئیس جمهور و شخص دوم نظام جمهوری اسلامی، محکم جلوی این گروهها ایستاده و واقعیات را برای مردم بگوید.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: رییس جمهوری باید به مردم بگوید که اگر ضرر و زیانی بر کشور وارد شده، از ناحیه تحریمها و سیاستهایی بوده است که در دولت قبل اتخاذ شد و برخی گروهها با شدت از آن دفاع می کردند.
زیبا کلام در بخش دیگری از سخنانش، با اشاره به در پیش بودن انتخابات اسفندماه گفت: آقای رئیس جمهور به عنوان شخص دوم کشور و در اجرای وظایف خود در قانون اساسی، باید با جدیت از شورای نگهبان سوال کند که علت رد صلاحیت بیش از 60 درصد داوطلبان انتخابات مجلس شورای اسلامی چیست و شرایطی را فراهم سازد تا زمینه حضور گسترده مردم در انتخابات بوجود آید.
محسن رضایی
دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در یادداشتی با عنوان 'همدلی در 'فارسی' ، هم زبانی در
'وین' نوشت: رژیم صهیونیستی و تندروهای آمریکا، بزرگ ترین موانع اجرای برجام به
شمار می آمد.
به گزارش ایرنا متن کامل یادداشت محسن رضایی به شرح ذیل است:
ترس دولتمردان آمریکا از اجرایی شدن برجام کاملا مشهود بود چراکه فشار عربستان، رژیم صهیونیستی و تندروهای آمریکا، بزرگ ترین موانع اجرای برجام به شمار می آمد.
اوباما به خاطر مراعات آن ها، محدودیت سفر به ایران را در قانون بودجه پذیرفت، ولی نظرسنجی ها به او هشدار می داد که هنوز شرایط مناسب نیست. موضوع تحریم های موشکی را در کنگره طرح کردند تا بلکه با ایران به یک موازنه روانی، قبل از برجام دست یابند که این نیز عکس العمل شدید ایران را در پی داشت.
این موضوع برای آمریکایی ها نوعی بن بست به وجود آورد. عربستان به شهادت شیخ نمر روی آورد تا آخرین تیر ترکش خود را در به هم زدن شرایط منطقه مورداستفاده قرار دهد. سازمان جاسوسی عربستان، حمله به سفارت خود در تهران را که از قبل برنامه ریزی کرده بود به اجرا گذاشت. مهم ترین دلیل مبنی بر دست داشتن عربستان در آتش زدن سفارت خود در تهران، عدم اعزام سفیر به تهران و تخلیه اسناد به کلی سری از ساختمان سفارت است.
دولت سعودی در فضای بین المللی، گردوغبار فراوانی ایجاد کرده است. از شورای امنیت سازمان ملل، قطعنامه گرفت و تعدادی محدود از کشورها را توانست به قطع رابطه با ایران بکشاند، لیکن ناگهان دست قدرت غیبی از آستین پاسداران انقلاب اسلامی بیرون آمد و چنان به عربستان تودهنی زد که به اوباما جرات داد تا برنامه برجام را عملیاتی کند. دستگیری مقتدرانه تفنگداران آمریکایی و برخورد ملاطفت آمیز با آنان و آزادی آن ها از موضع اقتدار، فضای داخلی آمریکا و افکار عمومی منطقه و جهان را برای اجرای برجام مهیا کرد، حقیقتاً اقدام بموقع و هوشیارانه، پاسداران انقلاب اسلامی در دستگیری تکاوران آمریکایی در اطراف جزیره 'فارسی' تیر خلاص بر تردید آمریکا در مسیر اجرای برجام بود.
اقدام هوشیارانه ی سربازان فداکار نیروی دریایی سپاه تحسین جامعه را برانگیخت و همدلی شورانگیزی سراسر کشور را فراگرفت. امروز که برجام، اجرایی شده قاطبه ملت ایران یک صدا فریاد برمی آورند که: زنده باد جمهوری اسلامی ایران- پاینده باد وحدت ولایی ملت ایران
ناشکری نکنیم:
هر نوع برداشت جناحی و شخصی از اجرایی شدن برجام، نوعی ناشکری به شمار می آید. باید از همه دست اندرکاران و نقش آفرینان این موقعیت سپاسگزاری کنیم. از عنایات خاصه حضرت باری تعالی که همواره در گرفتاری ها مددرسان ملت فداکار ایران است، از رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی که صبورانه، در طول دوازده سال، مذاکرات هسته ای را در دولت های مختلف هدایت کردند، از شهدای والامقام هسته ای که اساس علم و فناوری هسته ای را بنیان نهادند از ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران، که باانگیزه مذاکرات را پی گیری کردند و از نیروهای مسلح که راه جنگ و تشدید تحریم ها را بر دشمنان بستند و آنان را به مذاکره وادار ساختند، از تیم پرتلاش مذاکره کننده و شخص دکتر ظریف، از دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی و امیر شمخانی و درنهایت از شب زنده داران جزیره فارسی که تیر خلاص بر تردیدهای دشمن زدند سپاسگزاریم.
خوش خیالی:
باید توجه داشت که برطرف شدن مانع از سر راه، به معنای دویدن نیست. نباید انتظار غیرواقعی در مردم ایجاد کرد. اجرایی شدن برجام، صرفاً موانعی را از مسیر تجارت برمی دارد لیکن اگر دولت و مجلس شورای اسلامی، تولید ملی و اشتغال را تشویق و اجرایی نسازند، اگر صادرات کالا و خدمات، جهش نیابد و درنهایت اگر محیط اقتصادی بهبود نیابد و موانع داخلی در این مسیر، متوقف نگردد، اجرای برجام به تنهایی کارگشا نخواهد بود.
لازمه رفع معضل بیکاری و اشتغال و رونق اقتصادی، داشتن برنامه و همت بلند است.
مراقبت:
'آمادگی برای تحریم های جدید و مقابله با هرگونه نفوذ' ، بی تردید دشمن زخم خورده از شکست تحریم ها، به تحریم های جدید دست خواهد زد و در کنار تحریم هایی جدید، به دنبال نفوذ در ایران خواهد بود. رفتارهای آمریکا بیانگر آن است که در پشت لبخندهای خود، خنجری در دست دارد که در موقع مناسب، تعرض کند. هوشیارانه باید مراقب بود و به سیاست به کارگیری سیلی و خنده توجه داشت.
محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام
به گزارش ایرنا متن کامل یادداشت محسن رضایی به شرح ذیل است:
ترس دولتمردان آمریکا از اجرایی شدن برجام کاملا مشهود بود چراکه فشار عربستان، رژیم صهیونیستی و تندروهای آمریکا، بزرگ ترین موانع اجرای برجام به شمار می آمد.
اوباما به خاطر مراعات آن ها، محدودیت سفر به ایران را در قانون بودجه پذیرفت، ولی نظرسنجی ها به او هشدار می داد که هنوز شرایط مناسب نیست. موضوع تحریم های موشکی را در کنگره طرح کردند تا بلکه با ایران به یک موازنه روانی، قبل از برجام دست یابند که این نیز عکس العمل شدید ایران را در پی داشت.
این موضوع برای آمریکایی ها نوعی بن بست به وجود آورد. عربستان به شهادت شیخ نمر روی آورد تا آخرین تیر ترکش خود را در به هم زدن شرایط منطقه مورداستفاده قرار دهد. سازمان جاسوسی عربستان، حمله به سفارت خود در تهران را که از قبل برنامه ریزی کرده بود به اجرا گذاشت. مهم ترین دلیل مبنی بر دست داشتن عربستان در آتش زدن سفارت خود در تهران، عدم اعزام سفیر به تهران و تخلیه اسناد به کلی سری از ساختمان سفارت است.
دولت سعودی در فضای بین المللی، گردوغبار فراوانی ایجاد کرده است. از شورای امنیت سازمان ملل، قطعنامه گرفت و تعدادی محدود از کشورها را توانست به قطع رابطه با ایران بکشاند، لیکن ناگهان دست قدرت غیبی از آستین پاسداران انقلاب اسلامی بیرون آمد و چنان به عربستان تودهنی زد که به اوباما جرات داد تا برنامه برجام را عملیاتی کند. دستگیری مقتدرانه تفنگداران آمریکایی و برخورد ملاطفت آمیز با آنان و آزادی آن ها از موضع اقتدار، فضای داخلی آمریکا و افکار عمومی منطقه و جهان را برای اجرای برجام مهیا کرد، حقیقتاً اقدام بموقع و هوشیارانه، پاسداران انقلاب اسلامی در دستگیری تکاوران آمریکایی در اطراف جزیره 'فارسی' تیر خلاص بر تردید آمریکا در مسیر اجرای برجام بود.
اقدام هوشیارانه ی سربازان فداکار نیروی دریایی سپاه تحسین جامعه را برانگیخت و همدلی شورانگیزی سراسر کشور را فراگرفت. امروز که برجام، اجرایی شده قاطبه ملت ایران یک صدا فریاد برمی آورند که: زنده باد جمهوری اسلامی ایران- پاینده باد وحدت ولایی ملت ایران
ناشکری نکنیم:
هر نوع برداشت جناحی و شخصی از اجرایی شدن برجام، نوعی ناشکری به شمار می آید. باید از همه دست اندرکاران و نقش آفرینان این موقعیت سپاسگزاری کنیم. از عنایات خاصه حضرت باری تعالی که همواره در گرفتاری ها مددرسان ملت فداکار ایران است، از رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی که صبورانه، در طول دوازده سال، مذاکرات هسته ای را در دولت های مختلف هدایت کردند، از شهدای والامقام هسته ای که اساس علم و فناوری هسته ای را بنیان نهادند از ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران، که باانگیزه مذاکرات را پی گیری کردند و از نیروهای مسلح که راه جنگ و تشدید تحریم ها را بر دشمنان بستند و آنان را به مذاکره وادار ساختند، از تیم پرتلاش مذاکره کننده و شخص دکتر ظریف، از دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی و امیر شمخانی و درنهایت از شب زنده داران جزیره فارسی که تیر خلاص بر تردیدهای دشمن زدند سپاسگزاریم.
خوش خیالی:
باید توجه داشت که برطرف شدن مانع از سر راه، به معنای دویدن نیست. نباید انتظار غیرواقعی در مردم ایجاد کرد. اجرایی شدن برجام، صرفاً موانعی را از مسیر تجارت برمی دارد لیکن اگر دولت و مجلس شورای اسلامی، تولید ملی و اشتغال را تشویق و اجرایی نسازند، اگر صادرات کالا و خدمات، جهش نیابد و درنهایت اگر محیط اقتصادی بهبود نیابد و موانع داخلی در این مسیر، متوقف نگردد، اجرای برجام به تنهایی کارگشا نخواهد بود.
لازمه رفع معضل بیکاری و اشتغال و رونق اقتصادی، داشتن برنامه و همت بلند است.
مراقبت:
'آمادگی برای تحریم های جدید و مقابله با هرگونه نفوذ' ، بی تردید دشمن زخم خورده از شکست تحریم ها، به تحریم های جدید دست خواهد زد و در کنار تحریم هایی جدید، به دنبال نفوذ در ایران خواهد بود. رفتارهای آمریکا بیانگر آن است که در پشت لبخندهای خود، خنجری در دست دارد که در موقع مناسب، تعرض کند. هوشیارانه باید مراقب بود و به سیاست به کارگیری سیلی و خنده توجه داشت.
محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام
علی میرزاخانی در دنیای اقتصاد نوشت:
سرانجام پس از فرآیندی طولانی، داستان برجام به فرجام رسید و سایه تحریمها از سر اقتصاد ایران رسما کنار رفت. انتظار فرسایشی برای به بار نشستن مذاکرات در همین مدت باعث تشدید رکودی شد که از چهار سال پیش همراه با تورمی کم‌سابقه بر اقتصاد ایران حاکم شد و اگرچه روند جهشی تورم تحت‌کنترل درآمد، اما حاکمیت رکود جز در فصل‌هایی از سال پیش در همه این دوران کاملا محسوس بود.
رکود تورمی چهار سال اخیر میراثی به جا گذاشته است که رکودش باعث نگرانی شدید فعالان اقتصادی، سیاست‌گذاران و شاغلان شده است و تورمش باعث کاهش شدید قدرت خرید خانوارها. حال با کنار رفتن سایه تحریمها که عامه مردم و فعالان اقتصادی تصور می‌کنند علت اصلی این مصائب بوده است، این پرسش برای مردم مطرح شده که آیا دوران این سختی‌ها با اجرای برجام به پایان خواهد آمد؟
گروهی به دلایل سیاسی همواره بر این توقع دمیده‌اند که اگر برجام به دوران سخت اقتصادی پایان ندهد، فایده‌ای بر آن متصور نیست و جالب آنکه پایان دوران سخت اقتصادی را هم معادل بازگشت به قیمت‌های دوره وفور قبل از تحریم تفسیر می‌کنند! اما واقعیت جز این است. اگر در یک جمله بخواهیم فایده برجام را برای اقتصاد ایران بیان کنیم، باید به کارکرد سلبی این توافق تکیه کنیم تا کارکرد ایجابی. به‌عبارت دیگر، می‌توان این سوال را مطرح کرد که اگر برجام و این دوره بیش از دو ساله که در انتظار به بار نشستن آن گذشت نبود، چه اتفاقی برای اقتصاد ایران می‌افتاد؟
پاسخ به این سوال، مجالی دیگر می‌طلبد اگرچه شاید بر کسی پنهان نباشد. البته این پاسخ را نباید به حساب تاثیر بی‌چون و چرای تحریم‌های ظالمانه بگذاریم. آنچه باعث شد تحریمها، اقتصاد ایران را دچار التهابات مخرب سفته‌بازانه‌ای کند که انتخابات 92 و آغاز خوش‌بینانه مذاکرات بر آن مهر پایان زد، نه خود تحریمها بلکه محیط اقتصادی از نفس افتاده تحت تاثیر بی‌تدبیری‌های سیاستی بود. شاهد مدعا هم سرنوشت نمونه آمریکای لاتینی این نوع سیاست‌ها یعنی ونزوئلا است که این روزها در غیاب هر نوع تحریمی با تورم افسارگسیخته سه رقمی و رکود ویرانگر دست و پنجه نرم می‌کند تا حدی که دیروز در آن کشور وضعیت فوق‌العاده اعلام شد.
در عین حال، فارغ از ریشه‌های اصلی مصائب اقتصادی چهار سال اخیر، باید گفت که تحریمها با تشدید و تقویت این ریشه‌ها، باعث افزایش غیرقابل‌محاسبه مخاطرات اقتصاد ایران شد که اگر خوش‌بینی‌های دو سال اخیر به رفع آنها نبود، این روزها وضعیتی بر اقتصاد ایران حاکم می‌شد که حتی آرزوی وضعیت فعلی هم محال می‌نمود. به‌عبارت دقیق‌تر، کارکرد اصلی برجام و انتظار دو ساله برای فرجام خوش آن، جلوگیری از تشدید مشکلات پیچیده و درهم‌تنیده‌ای بود که ریشه اصلی آن بی‌تدبیری‌های سیاستی و عامل فرعی اما تشدید‌کننده آن، تحریم‌های ظالمانه بود. به همین دلیل، تصور کارکرد ایجابی برای برجام بدون تدابیر سیاستی مکمل، تخیلی بیش نیست؛ اگرچه برخی اثرات هیجانی زودگذر بر آن مترتب است که امید می‌رود سیاست‌گذار بر این هیجانات دل نبندد.
در یک جمع‌بندی کلی باید گفت که برجام اگرچه شرط لازم برای خروج از گرداب چالش‌های درهم‌تنیده اقتصادی است، اما شرط کافی نیست. اجرای برجام، مه غلیظ جاده را که حرکت ماشین اقتصاد را با مخاطرات غیرقابل‌پیش‌بینی مواجه کرده بود، برطرف می‌کند، اما سوال این است که آیا خود این ماشین را یارای حرکت است یا نه؟ با مروری بر کارنامه تیم اقتصادی در دو سال اخیر که قرار است این ماشین از نفس افتاده را مجددا به کار اندازند به سختی می‌توان به سوال فوق پاسخ مثبت داد. احتمالا رئیس‌جمهور نیز شاید به این نتیجه رسیده باشد که به راه انداختن ماشین اقتصاد، نیازمند همان عزم و اراده‌ای است که در حل و فصل مساله هسته‌ای به کار گرفته شد؛ با هدایت تیمی که ویژگی‌های تیم مذاکره هسته‌ای را با خود داشته باشد و ماندن در وضعیت فعلی هرگز این دو شرط کافی را فراهم نمی‌کند. امید می‌رود اکنون که شرط لازم تحقق یافته است، فرصت کوتاه فراهم‌سازی شروط کافی برای به راه انداختن ماشین اقتصاد نیز به هدر نرود.
سرانجام پس از فرآیندی طولانی، داستان برجام به فرجام رسید و سایه تحریمها از سر اقتصاد ایران رسما کنار رفت. انتظار فرسایشی برای به بار نشستن مذاکرات در همین مدت باعث تشدید رکودی شد که از چهار سال پیش همراه با تورمی کم‌سابقه بر اقتصاد ایران حاکم شد و اگرچه روند جهشی تورم تحت‌کنترل درآمد، اما حاکمیت رکود جز در فصل‌هایی از سال پیش در همه این دوران کاملا محسوس بود.
رکود تورمی چهار سال اخیر میراثی به جا گذاشته است که رکودش باعث نگرانی شدید فعالان اقتصادی، سیاست‌گذاران و شاغلان شده است و تورمش باعث کاهش شدید قدرت خرید خانوارها. حال با کنار رفتن سایه تحریمها که عامه مردم و فعالان اقتصادی تصور می‌کنند علت اصلی این مصائب بوده است، این پرسش برای مردم مطرح شده که آیا دوران این سختی‌ها با اجرای برجام به پایان خواهد آمد؟
گروهی به دلایل سیاسی همواره بر این توقع دمیده‌اند که اگر برجام به دوران سخت اقتصادی پایان ندهد، فایده‌ای بر آن متصور نیست و جالب آنکه پایان دوران سخت اقتصادی را هم معادل بازگشت به قیمت‌های دوره وفور قبل از تحریم تفسیر می‌کنند! اما واقعیت جز این است. اگر در یک جمله بخواهیم فایده برجام را برای اقتصاد ایران بیان کنیم، باید به کارکرد سلبی این توافق تکیه کنیم تا کارکرد ایجابی. به‌عبارت دیگر، می‌توان این سوال را مطرح کرد که اگر برجام و این دوره بیش از دو ساله که در انتظار به بار نشستن آن گذشت نبود، چه اتفاقی برای اقتصاد ایران می‌افتاد؟
پاسخ به این سوال، مجالی دیگر می‌طلبد اگرچه شاید بر کسی پنهان نباشد. البته این پاسخ را نباید به حساب تاثیر بی‌چون و چرای تحریم‌های ظالمانه بگذاریم. آنچه باعث شد تحریمها، اقتصاد ایران را دچار التهابات مخرب سفته‌بازانه‌ای کند که انتخابات 92 و آغاز خوش‌بینانه مذاکرات بر آن مهر پایان زد، نه خود تحریمها بلکه محیط اقتصادی از نفس افتاده تحت تاثیر بی‌تدبیری‌های سیاستی بود. شاهد مدعا هم سرنوشت نمونه آمریکای لاتینی این نوع سیاست‌ها یعنی ونزوئلا است که این روزها در غیاب هر نوع تحریمی با تورم افسارگسیخته سه رقمی و رکود ویرانگر دست و پنجه نرم می‌کند تا حدی که دیروز در آن کشور وضعیت فوق‌العاده اعلام شد.
در عین حال، فارغ از ریشه‌های اصلی مصائب اقتصادی چهار سال اخیر، باید گفت که تحریمها با تشدید و تقویت این ریشه‌ها، باعث افزایش غیرقابل‌محاسبه مخاطرات اقتصاد ایران شد که اگر خوش‌بینی‌های دو سال اخیر به رفع آنها نبود، این روزها وضعیتی بر اقتصاد ایران حاکم می‌شد که حتی آرزوی وضعیت فعلی هم محال می‌نمود. به‌عبارت دقیق‌تر، کارکرد اصلی برجام و انتظار دو ساله برای فرجام خوش آن، جلوگیری از تشدید مشکلات پیچیده و درهم‌تنیده‌ای بود که ریشه اصلی آن بی‌تدبیری‌های سیاستی و عامل فرعی اما تشدید‌کننده آن، تحریم‌های ظالمانه بود. به همین دلیل، تصور کارکرد ایجابی برای برجام بدون تدابیر سیاستی مکمل، تخیلی بیش نیست؛ اگرچه برخی اثرات هیجانی زودگذر بر آن مترتب است که امید می‌رود سیاست‌گذار بر این هیجانات دل نبندد.
در یک جمع‌بندی کلی باید گفت که برجام اگرچه شرط لازم برای خروج از گرداب چالش‌های درهم‌تنیده اقتصادی است، اما شرط کافی نیست. اجرای برجام، مه غلیظ جاده را که حرکت ماشین اقتصاد را با مخاطرات غیرقابل‌پیش‌بینی مواجه کرده بود، برطرف می‌کند، اما سوال این است که آیا خود این ماشین را یارای حرکت است یا نه؟ با مروری بر کارنامه تیم اقتصادی در دو سال اخیر که قرار است این ماشین از نفس افتاده را مجددا به کار اندازند به سختی می‌توان به سوال فوق پاسخ مثبت داد. احتمالا رئیس‌جمهور نیز شاید به این نتیجه رسیده باشد که به راه انداختن ماشین اقتصاد، نیازمند همان عزم و اراده‌ای است که در حل و فصل مساله هسته‌ای به کار گرفته شد؛ با هدایت تیمی که ویژگی‌های تیم مذاکره هسته‌ای را با خود داشته باشد و ماندن در وضعیت فعلی هرگز این دو شرط کافی را فراهم نمی‌کند. امید می‌رود اکنون که شرط لازم تحقق یافته است، فرصت کوتاه فراهم‌سازی شروط کافی برای به راه انداختن ماشین اقتصاد نیز به هدر نرود.
