آیا حواستان به«کتری» هست؟

دانستنی‌ها
آیا حواستان به«کتری» هست؟ 11 دی – 94

از زمانی که سماور زغالی، نفتی، برقی و گازی جای خود را به کتری داده‌ است، چند سالی می‌گذرد و حالا در بازار به‌جز سماور تزئینی که با آب طلا روکش شده و معدودی سماور برقی و گازی، آنچه دیده می‌شود، انواع و اقسام کتری‌های بلند و کوتاه و پهن و شیر‌دار و دسته‌دار و سوت‌دار رو گازی است که با جنس‌های مختلف آلومینیوم، استیل و پیرکس یا در انواع لعابی به فروش می‌رسند و چون کتری‌های آلومینیومی سبک، زودجوش و ارزانقیمت‌ترند، بیشتر مورد اقبال خانواده‌ها قرار گرفته‌‌اند.
اما همان‌طور که ظروف پخت و پز آلومینیومی تهدیدکننده سلامت افراد هستند، جوش آوردن آب در کتری یا قوری آلومینیومی هم می‌تواند با مهاجرت یون‌های آلومینیوم به آب، سبب انتقال آن به نوشیدنی و بروز بیماری شود و هر‌چه آب، بیشتر در این ظروف جوشیده شود، مقدار آلومینیوم وارد شده به آن بیشتر می‌شود‌.
شواهد حاکی است، آلومینیوم در درازمدت باعث بروز آلزایمر و بیماری‌هایی همچون زخم معده، خشکی دهان، یبوست، پوکی استخوان، کم‌خونی، تغییر رنگ زبان و بی‌تعادلی در راه رفتن می‌شود که البته این عوارض به‌طور قطع ثابت نشده است.
همچنین استفاده از قوری‌های آلومینیومی برای تهیه دمنوش یا جوشانده گیاهان برگی شکل و ترش مزه، موجب خروج بیشتر آلومینیوم از ظرف و ورود آن به نوشیدنی می‌شود. متخصصان طب سنتی بر این باورند که استفاده طولانی‌مدت از کتری آلومینیومی می‌‎تواند در جذب روی و سلنیوم بدن اختلال ایجاد کند. توصیه می‌شود اگر در این جنس کتری رسوب آب ایجاد شده، کنده نشود چون از ورود آلومینیوم به آب‌جوش جلوگیری می‌کند.
* کتری استیل
استیل همان فولاد ضدزنگ است که از ترکیب آهن و فلزات دیگر همچون کروم، نیکل، مولیبدن و تیتانیوم ساخته می‌شود. کتری استیل در مقایسه با کتری آلومینیومی مقاوم‌تر و بهداشتی‌تر است، ولی کمی دیر جوش می‌آید، اما نکته مهم آن که در انواعی از ظروف و کتری‌های استیل غیراستاندارد که در بازار به‌وفور یافت می‌شود از سرب استفاده می‌شود که حتی در مقادیر کم سمیت بالا دارد و شناسایی آن توسط مصرف‌کننده غیر‌ممکن است.
* کتری پیرکس و لعابدار فلزی
روکش‌ لعابی معمولا روی کتری‌هایی از جنس آهن یا چدن کشیده می‌شود. کتری‌های لعابدار از نظر بهداشتی سالمند، البته تا زمانی که لعاب سطح آن آسیب ندیده باشد و بدون خط و خش باشد. لعاب از اکسید فلزاتی همچون سرب، مس، کادمیوم، آرسنیک و پیگمنت‌های رنگی شیمیایی تهیه می‌شود که در صورت ریختگی و ورود به بدن برای سلامت مضر است و از طرفی با ترک خوردگی لعاب، یون‌های فلز زیر آن در آب جوش حل و وارد بدن می‌‎شود.
کند ذهنی، افسردگی و بعضی مسمومیت‌های درازمدت، از عوارض آن است. کتری پیرکس نیز از نظر بهداشتی سالم است و می‌توان از آن روی شعله ملایم گاز استفاده کرد اما بر اثر گرم و سرد شدن ناگهانی و شدید می‌شکند.
با توجه به این که اغلب کتری‌های موجود در سطح بازار، غیراستاندارد است و تائیدیه بهداشتی ندارد و معلوم نیست از چه جنس فلزی تهیه شده، مسئولان و بازرسان ذی‌ربط باید در این باره اعمال نظر بیشتری مبذول دارند.