تغذيه صحيح؛ نقش اساسي در پرورش آينده‌سازان. 17 مهر -92
در شرایطی که 80 % جمعیت کشور در زیر خط فقر اقتصادی به سر می برند و
روند لجام گسیخته رشد تورم وگرانی همراه با فقر وبیکاری هر روز بیشتر نفس مردم
رامی گیرد .طوریکه برآمارچندمیلیونی کودکان ترک تحصیل کرده ازمدارس می افزوده می شود که تبدیل به کودکان کار خیابانی
شده اند. مهمتر اینکه در سفره های خالی محرومان نان خالی هم نیست . اما این چنین
نسخه تغذیه برای دانش آموزان دادن نمک پاشیدن برروی زخم خانواده های محروم می
باشد.
توجه به تغذيه مناسب دانش‌آموزان نه تنها خرج اضافي محسوب نمي‌شود،
بلكه يك نوع سرمايه‌گذاري براي تضمين سلامتي و تندرستي دانش‌آموزان و يادگيري بهتر
دروس به ويژه درس‌هاي مفهومي است. با آغاز فرا رسيدن فصل پاييز و شروع فصل
مدارس، خانواده‌ها بايد بيش از پيش به سلامتي فرزند دلبندشان اهميت دهند كه در اين
راستا تغذيه صحيح نقش اساسي در پرورش آينده‌سازان اين مرز و بوم دارد. تغذيه صحيح، موجب هدايت دانش‌آموز به سمت پويايي،
خلاقيت و برخورداري از توانمندي‌هاي ذهني و جسمي مي‌شود. نداشتن تمركز و توجه به مفاهيم درسي، افت تحصيلي،
دل‌زدگي از درس و مدرسه و در نهايت اختلالات رشدي نتيجه بي‌توجهي به تغذيه دانش‌آموزان
و كمبود مواد مورد نياز در بدنشان است. سال‌هايي كه كودكان و نوجوانان در مدرسه ابتدايي مي‌گذرانند،
از نظر تغذيه دوران بسيار مهمي محسوب مي‌شود زيرا رشد كودك در اين سنين ادامه
دارد، اگرچه سرعت رشد او كمتر از سال‌هاي اول زندگي است، ولي بايد توجه داشت كه هر
مرحله از رشد، وابسته به مرحله قبل بوده و مرحله بعد را مورد تأثير قرار مي‌دهد. پزشكان معتقدند دانش‌آموزي ميتواند شادابی
سالمی پرتحرك و با استعداد باشد كه ضمن رعايت نكات بهداشتي از تغذيه متنوع و
متعادلي هم برخوردار باشد.
*خانواده‌ها
به مصرف منظم وعده‌هاي غذايي دانش‌آموزان توجه كنند
دكتر محمد حضوري متخصص تغذيه، با تبيين بايدها و نبايدها در تغذيه
دانش‌آموزان، اصلي‌ترين نكته در تغذيه كودكان و نوجوانان در طول سال تحصيلي را
مصرف منظم وعده‌هاي گوناگون غذايي دانش‌آموزان عنوان مي‌كند و مي‌گويد: مصرف منظم
وعده‌هاي غذايي موجب مي‌شود مواد مورد نياز به تدريج وارد بدن آنان شود. وي
با بيان اينكه بدن دانش‌آموزان در طول روز به سه وعده غذايي اصلي و دو ميان وعده
نيازمند است تصريح مي‌كند: در اين وعده‌هاي غذايي بايد از تمام گروه‌هاي غذايي
شامل شير و لبنيات، گوشت و حبوبات، سبزيجات، ميوه‌جات و گروه نان و غلات مصرف شود
تا دانش‌آموزان به خوبي بتوانند به فراگيري درس بپردازند. هرچند تنوع غذايي
در سنين رشد بسيار مهم است ولي عادت‌هاي بد تغذيه‌اي دانش‌آموزان براي خوردن مواد
غذايي كم ارزش و يا بي‌ارزش و نخوردن صبحانه در نوبت صبح ممكن است نتايج
ناخوشايندي را براي سلامت ايشان به دنبال داشته باشد. اين متخصص تغذيه معتقد
است: مصرف ميوه و سبزي خطر ابتلا به بيماري‌هاي قلبي، سرطان و فشارخون بالا را
كاهش داده و ميوه‌ها و سبزي‌ها منابع بسيار خوبي از مواد مغذي مهم نظير ويتامين‌هاي
A و C و همچنين فيبر هستند.
*لبنيات بهترين صبحانه براي دانش‌آموزان
با توجه به اينكه دانش‌آموزان در زماني كه بايد نوبت صبح به مدرسه
بروند از خوردن تغذيه و صبحانه امتناع مي‌كنند بايد تلاش شود تا شير به عنوان يك
منبع كلسيم به همراه لقمه‌اي از نان و پنير به ايشان داده شود. بهتر است در
وعده صبحانه دانش‌آموزان نان كره مربا? عسل و خرما را براي تأمين انرژي همراه يا
تخم مرغ به عنوان منبع پروتئين استفاده كنند. حضوري به خانواده‌ها توصيه مي‌كند:
غذاهايي مانند نان و پنير و گردو? نان و تخم مرغ? نان و كره و عسل? نان و پنير و
خرما همراه با شير، انواع غذاهاي سنتي مانند عدسي با نان? خوراك لوبيا با نان و
حليم را مي‌توان به عنوان صبحانه مفيد به دانش‌آموزان داد.وي مي‌افزايد: خانواده‌ها
بايد با توجه به ارزش غذايي كه به دانش‌آموزان مي‌دهند از موادي براي تغذيه ايشان
استفاده كنند كه داراي منابع غني غذايي باشد و تمام نيازهاي بدني دانش‌آموزان را
تأمين كند. ميان وعده‌هاي مناسب نقش موثري در توان يادگيري دانش‌آموزان در
كلاس درس دارد كه در اين راستا از سوي كارشناسان و متخصصان تغذيه مصرف يك تا دو
نوبت ميان وعده در مدرسه توصيه شده است. اين متخصص تغذيه تصريح مي‌كند: در
صورتي كه دانش‌آموزي از صبح تا ساعت 12 در مدرسه باشد بهتر است براي ساعت 10 يك
ميان وعده مناسب در نظر گرفته شود در صورتي كه حضور دانش‌آموز تا ساعت 13 يا 14
ادامه داشته باشد بهتر است يك نوبت ميان وعده ديگر نيز براي ايشان تهيه شود. وي
مغز دانه‌ها را تغذيه‌اي مناسب براي ميان وعده دانش‌آموزان ذكر مي‌كند و مي‌گويد:
اگر مغز دانه‌ها با لبنيات مصرف شود ارزش غذايي آن دو چندان مي‌شود كه مصرف آن به
تندرستي دانش‌آموزان و توان بالا در يادگيري بهتر كمك شاياني مي‌كند.
*پفك و چيپس سلامتي دانش آموزان را به مخاطره مي‌اندازد
با وجود اينكه متخصصان و كارشناسان همواره بر ضرورت تهيه تغذيه سالم
و مناسب به دانش‌آموزان تاكيد دارند ولي برخي از خانواده‌ها با دادن پول نقد به
فرزندانشان آنان را در خريد ميان وعده در مدرسه آزاد مي‌گذارند در حالي كه از اين
مسئله كه ايشان نمي‌توانند براي خريد مواد غذايي مورد نياز بدنشان به درستي تصميم
بگيرند غافل هستند و همين امر موجب مي‌شود دانش‌آموزان به خوردن خوراكي‌هايي با
ارزش غذايي پايين مانند پفك و چيپس روي بياورند و اين امر ممكن است سلامتي آنان را
به مخاطره بيندازد. حضوري ادامه مي‌دهد: دانش‌آموزاني كه در مقطع ابتدايي
هستند نمي‌توانند تصميم درستي براي خريد مواد غذايي كه حاوي پروتئين، كلسيم و
انواع ويتامين‌ها باشد بگيرند و تنها بر اساس طعم، خوراكي مورد علاقه خود را
انتخاب مي‌كنند و هيچ توجهي به مواد غذايي آن ندارند كه اين مسئله ممكن است بر روي
هوش و ذهن ايشان تأثير منفي بگذارد. وي مي‌افزايد: مصرف خوراكي‌هايي با ارزش
غذايي پايين مانند پفك و چيپس از اشتهاي دانش‌آموز در مصرف وعده اصلي غذايي مي‌كاهد
هم چنين به دليل داشتن مواد افزودني و رنگ‌هاي غير طبيعي و نمك بالا ممكن است مصرف
بيش از اندازه آن سلامت دانش‌آموز را با خطر جدي مواجه كند و از ميزان يادگيري
ايشان به ميزان قابل توجهي كم كند. نخوردن تغذيه در زمان مناسب و يا گرسنگي
در ساعات درس موجب پايين آمدن قند خون و نرسيدن قند به مغز مي‌شود به همين دليل
عملكرد مغز را مختل مي‌كند و اثرات منفي در يادگيري دانش آموز دارد. بررسي‌ها
نشان مي‌دهد نخوردن تغذيه مناسب قدرت خلاقيت و ابتكار را كاهش مي‌دهد و معمولاً
اين كودكان و نوجوانان در درس رياضي كارايي كمتري دارند. اين متخصص تغذيه
بيان مي‌كند: بهتر است در تغذيه دانش‌آموزان از مواد قندي نيز بهره گرفته شود تا
تركيبات كربوهيدراتي كه اصلي‌ترين سوخت مغز ما هستند به مغز دانش‌آموز برسد. وي
توصيه مي‌كند: خوردن مواد قندي به ميزان مورد نياز براي دانش‌آموز و كسي كه كار فكري
مي‌كند بسيار اهميت دارد ولي بهتر است كنترل شده مواد قندي مصرف شود. حضوري
مي‌افزايد: برخي از اين قندها ميتواند كودك را دچار پيش فعالي كند و يا به دندان
ايشان آسيب جدي وارد كند به همين دليل بايد مصرف موادي در كودكان و نوجوانان بسيار
با احتياط و كنترل شده باشد.پزشكان براي جلوگيري هرگونه عوارض منفي براي مصرف مواد
قندي خوردن كشمش، توت خشك، انجير خشك و ساير تنقلات طبيعي را توصيه مي‌كنند كه در
اين راستا نبايد از ارزش ميوه‌هاي طبيعي در رساندن قند سالم به خون غافل شد. اين
مواد غذايي بسيار غني و ارزشمند است كه اگر كودك را به اين سمت هدايت كنيم مي‌توانيم
ذائقه وي را به خوبي كنترل كرده و از چاقي بيش از اندازه و يا ابتلاي ايشان به
بيماري قند در آينده جلوگيري كنيم.
*مصرف آب ميزان يادگيري دروس
را بالا مي‌برد
آب منبع حياط همه جانداران است به همين دليل بخشي از بدن انسان را آب
تشكيل مي‌دهد و كمبود آن سلامت انسان را با خطر جدي مواجه مي‌كند. پزشكان توصيه مي‌كنند
بزرگسالان روزانه 8 ليوان آب مصرف كنند ولي كودكان بايد با توجه به جثه و نياز
بدنشان آب مصرف داشته باشند. اين متخصص تغذيه مي‌گويد: مصرف آب براي سلامتي دانش‌آموزان
امري حياتي است و در صورتي كه مصرف آب در دانش‌آموزان به اندازه مناسب نباشد درصد
يادگيري آنان كاهش پيدا مي‌كند. حضوري ادامه مي‌دهد: با توجه به اينكه در فصل
پاييز قرار داريم در ساعت‌هاي زنگ تفريح بايد دانش‌آموزان به اندازه يك استكان
بزرگ آب، آب ميوه طبيعي و يا شير مصرف كنند كه آب بدن به اندازه كافي تأمين شود. با
توجه به اينكه شرط لازم دستيابي به توانمندي‌هاي ذهني و جسمي دانش‌آموزان، مراقبت
تغذيه‌اي از آنان است، مراقبت تغذيه‌اي در سنين رشد به ارتقاي شاخص‌هاي رشد،
دريافت غذاي سالم و مغذي و ايجاد باورها و عادات غذايي در كودكي و بزرگ‌سالي منجر
مي‌شود. بنابراين ارتقاي آگاهي، نگرش، بينش و عملكرد تغذيه‌اي دانش‌آموزان
توسط خانواده، از عوامل اصلي تأمين‌كننده مراقبت تغذيه‌اي است.
صبحانه، وعده مهم براي دانش آموزان
ثابت شده است كه بچه‌هايي كه صبحانه مي‌خورند
در مدرسه تمركز بيشتري دارند و قدرت يادگيري شان بالاتر است. صبحانه نمي‌خورند
حافظه كوتاه مدت شان صدمه مي‌بيند و تمركزشان در كلاس كم است. صبحانه بايد قندهايي
كه به صورت فوري جذب مي‌شوند مانند آب ميوه‌ها، عسل و مربا و همچنين مواد قندي را
كه ديرتر جذب مي‌شوند مانند نان و كيك صبحانه دارا باشد.
* توصيه‌هايي براي صبحانه:
يك ليوان يا يك دوم ليوان آب ميوه به
اضافه نان به مقداري كه اشتها دارند همراه با پنير يا شير و يكي دوبار در هفته
استفاده از خامه، كره و مربا است. ارزش غذايي پنير از خامه و كره بيشتر است. گاهي
استفاده از غلات صبحانه همراه با يك ليوان شير هم ميتواند مفيد باشد.* بچه‌هايي كه نسبت به شير حساس هستند بهتر است حتما پنير مصرف
كنند. حتي مي‌توان از ماست چكيده و سفت هم به عنوان صبحانه استفاده كرد.*بچه‌ها
در روزهايي كه ورزش دارند بايد صبحانه بيشتري بخورند و يا يك ميان وعده مانند نان
و پنير و گردو همراه داشته باشند. حتي مي‌توانند از بعضي كيك‌ها و كلوچه‌ها به
خصوص آنهايي كه مغز گردو دارند استفاده كنند. دكتر كيمياگر توصيه مي‌كنند، بچه‌ها
هنگام صرف صبحانه يا ميان وعده به هيچ وجه ازچيپس يا پفك استفاده نكنند.
*براي بچه‌ها يك برنامه متنوع صبحانه
داشته باشيد و از خودشان هم كمك بگيريد تا صبحانه خوردن برايشان جذاب شود.
*براي تهيه ميان وعده‌اي كه در مدرسه
همراه مي‌برند از پيش برنامه ريزي كنيد. از پيش مواد غذايي را به صورت عمده تهيه
كنيد.
كلي خريد كردن هم ارزان‌تر است و خيال
تان هم از بابت مواد اوليه راحت خواهد بود.
*هر شب يك مدت زمان خاص را به تهيه و
آماده كردن ميان وعده روز بعد اختصاص دهيد.
*ميوه‌ها را هم در اين ميان وعده در نظر
بگيريد. تنوع غذايي را رعايت كنيد.
*كودكان از خوردن غذاهايي كه خودشان
درست كرده‌اند لذت مي‌برند. اجازه بدهيد آنها هم در اين كار كمك كنند.
*يك بسته نايلون فريزر تميز براي بسته‌بندي
اين ميان وعده‌ها كنار بگذاريد.
*اگر تصميم به درست كردن غذاهاي جديد
داريد حتما از پيش از كودك بخواهيد تا آن را بچشد و اگر دوست داشت برايش تهيه
كنيد.
*اگر سيب پوست كنده به كودك خود مي‌دهيد
سطح آن را با كمي‌آب و آب ليمو اسپري كنيد تا در زمان مصرف در مدرسه سياه نشود.
*اگر به كودك تان پول براي خريد كردن از
مغازه‌ها نمي‌دهيد خودتان چند مدل بيسكويت يا كيك سالم تهيه كنيد و به او بدهيد تا
همراه ببرد.
*سعي كنيد سالاد و گوجه فرنگي را آخر از
همه به ساندويچ اضافه كنيد و زياد فشار ندهيد تاله نشود و خمير نان را شل نكند.
*بهترين ميان وعده يك لقمه نان و پنيرو
سبزي يا گردو يا نان و كتلت و كوكوي خانگي است. درهر حالت بهتر است از كالباس يا
سوسيس براي تغذيه كودكان استفاده نشود.
*خريد از بوفه با توجه به اين كه در
بيشتر بوفه‌هاي مدارس غذاهاي آماده با سوسيس و كالباس ارائه مي‌شود، مناسب نيست.
در صورت سالم بودن غذاهاي خانگي اين بوفه‌ها كودك ميتواند گاهي از غذاهاي بوفه
استفاده كند.
*هر چند وقت يك بار كيف فرزندتان را به طور كامل خالي و تميز كنيد تا
بقاياي غذاهاي مانده در كيف يا خرده‌هاي ساندويچ موجب آلودگي كيف نشود
