سفارت ترکیه در چهارراه استانبول آرام
است. بسیار آرام‌تر از همان کشوری که 10 روز پیشتر از آن، کودتایی ناکام را تجربه
کرده است. رضا حاکان تکین، سفیر خندان جمهوری ترکیه در تهران هم با آرامش می‌گوید،
آشوب شب کودتا را کنار همسر و دوستانش در یک دهکده ساحلی در کشورش تجربه کرده است؛
درست مثل رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه که او نیز شب کودتا به همراه خانواده‌اش
به تعطیلات تابستانی رفته بود و به مجرد انتشار خبر کودتا، تعطیلات را ناتمام
گذاشت.
حاکان تکین حالا مدافع رویدادهای پس از کودتا است و با حرارت از شبکه گسترده عاملان کودتا سخن می‌گوید. از شبکه فتح‌الله گولن، که او مانند دیگر اعضای دولت ترکیه و حامیانشان؛ این شبکه را «تروریستی» می‌داند. عصر یکی از گرم ترین روزهای مرداد، سفیر ترکیه در تهران، به سؤال‌هایی درباره روزهای پس از کودتای ناکام بخشی از ارتش ترکیه علیه دولت رجب طیب اردوغان پاسخ می‌دهد.
جناب سفیر! شب کودتا وضعیت سفارت چگونه بود؟
شب حادثه تهران نبودم. برای تعطیلات تابستانی به ترکیه رفته بودم.
چه بهتر! در ترکیه چه خبر بود؟!
با همسرم و چند تن از دوستان سرشام بودیم. در چند ساعت اول از طریق دوستان خبردار شدیم که جنگنده‌ها در آنکارا پرواز می‌کنند و «پل بسفر» در استانبول بسته شده است. مردم غیر عادی بودن، شرایط را از همین اتفاقات فهمیده بودند و به یکدیگر خبر می‌دادند. سپس پای تلویزیون رفتیم و لحظه به لحظه اخبار را پیگیری می‌کردیم. البته از طریق بعضی دوستان و مسئولان و مقامات در این فواصل اطلاعاتی را تلفنی دریافت می‌کردیم. شما یکی از اصحاب رسانه هستید و به همین خاطر می‌خواهم تأکید کنم که رسانه‌های ترکیه شب کودتا از یک امتحان بزرگ و سخت، سربلند بیرون آمدند. چرا که پیش از این هم اقداماتی برای کودتا در کشور ما انجام گرفته بود و در آن دوره‌ها، مردم و رسانه‌ها، نتوانسته بودند چنین مقاومتی از خود نشان دهند.
بویژه با در نظر گرفتن این شرایط که کودتاچیان بی‌رحمانه به سوی مردم سلاح ها را نشانه گرفته بودند و تانک‌ها از روی مردم رد می‌شدند، اما رسانه‌های مستقل آنتن و پخش خودشان را در اختیار رئیس جمهوری و مقامات کشور قرار دادند و این اقدام شجاعانه‌ای بود که در تاریخ کشورهای جهان بسیار مهم شمرده می‌شود. بخصوص اینکه رئیس جمهوری ما توانستند بواسطه «فیس‌تایم» با تلویزیون‌ها ارتباط برقرار کنند. این اتفاق نقش بسیار مهمی در شکست خوردن کودتاچیان داشت. این اتفاق نه تنها در ترکیه، بلکه در ابعاد جهانی نیز یک بار دیگر اهمیت رسانه را به همگان نشان داد. چرا که هر قدر هم شما پیام درست و واقعی داشته باشید، هنگامی که ابزاری برای رساندن آن در اختیار نباشد، متأسفانه نمی‌توانید نتیجه‌ای دریافت کنید.
به شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها اشاره کردید. بسیاری، رویدادهای 15جولای را اتحاد مردم علیه کودتای بخشی از ارتش عنوان کرده‌اند. رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و مساجد نقش بسزایی در اتحاد مردم داشتند. آن شب، شاید نمودهای جدیدی از اتحاد مردم در قرن بیست و یکم رقم خورد. در حال حاضر این اتحاد در ترکیه ادامه دارد؟
من هم درباره اهمیت رسانه‌ها با شما هم نظر هستم. یعنی مساجد همپای شبکه‌های اجتماعی در اطلاع‌رسانی و رساندن این پیام به مردم در سطح کشور برای مقاومت مقابل کودتا نقش بسیار مهمی را ایفا کردند. اقدام به کودتا باعث شد وحدت و همبستگی میان مردم تقویت شود. ما ضرب المثلی داریم که می‌گوید هر شری به دنبال خودش خیری دارد. این اقدام آنها باعث تقویت همبستگی و وحدت میان مردم شد. با وجود اتفاقات تلخی که آن شب افتاد و ۲۴۶ نفر از هموطنانمان شهید شدند. اما این کودتاچیان علی رغم میل خودشان با این حرکت باعث شدند وحدت و همبستگی در کشور ما تقویت شود و قدرت بیشتری پیدا کند که هنوز شاهد این صحنه‌ها هستیم.
اما چند روز پیش (3مرداد) رسانه‌ها اعلام کردند دستور بازداشت ۴۲روزنامه نگار در ترکیه صادر شده است. قبول دارم که ترکیه در 15 جولای به سوی دموکراسی حرکت کرد اما آیا ادامه این مسیر هم به نظر شما در راستای تحکیم دموکراسی است؟
قبل از اینکه در این خصوص ارزیابی‌ام را بگویم باید به ساختار سازمان تروریستی فتح‌الله گولن نظری بیندازیم. این سازمان تروریستی مثل یک اختاپوس به خیلی از نهادها دست‌اندازی کرده است و با یک پنهانکاری بسیار بزرگ بازوهای خود را خیلی جاها رشد و نفوذ داده‌اند. اینها در کجاها نفوذ کرده‌اند؟ مهم‌ترین نهادهای حاکمیتی کشور و در رأس آنها دستگاه عدالت و وزارت دادگستری؛ همین‌طور در نهاد انتظامی یعنی در نیروهای مسلح ترکیه نفوذ کرده است. البته صرفاً محدود به این سه نهاد نمی‌شود اما بیشتر نفوذ را در این سه نهاد داشتند. آنها به همین بسنده نکرده و در نهادهای آموزشی هم نفوذ کرده‌اند، دبیرستان، دانشگاه و بیمارستان تأسیس کرده‌اند.
اینها تعداد زیادی سازمان مردم نهاد تأسیس کردند برای فعالیت در پوشش آنها. روزنامه تأسیس کردند و کانالهای تلویزیون راه انداختند. آنها از این نهادها برای فعالیت‌ها و اهداف دیگر استفاده می‌کنند. طبیعتاً مالکیت نهادهایی مثل بیمارستان و مراکز آموزشی و دبیرستان بعد از تعطیل شدن و بعد از اینکه گردانندگان وابسته‌شان به آن سازمان تروریستی پاکسازی شوند، به سازمان‌ها و نهادهای درگیر منتقل خواهند شد و به روند معمول خود بازخواهندگشت. اما خبری که شما در ارتباط با صدور قرار بازداشت برای ۴۲ روزنامه نگار گفتید، آنها به دلیل مظنون بودن به رابطه با این سازمان تروریستی و فعالیت در جهت منافع آنها زیر پوشش این سازمان تروریستی تحت تعقیبند نه به خاطر روزنامه نگار بودن.
بهار امسال، روزنامه زمان توسط پلیس ترکیه اشغال شد و بعضی از روزنامه نگاران بازداشت شدند. برخورد با رسانه‌ها در سال‌های اخیر در ترکیه بشدت افزایش پیدا کرده است. پیش از این دلیل دستگیری‌ها اتهام ارتباط با حزب کارگران کردستان (پ ک ک) بود اما در حال حاضر عملاً ارتباط با گروه فتح‌الله گولن دلیل دستگیری‌ها شده است. آیا حمله به یک نهاد که درنهایت بخش مهمی از دموکراسی است، پذیرفته است؟
اگر صرفاً فعالیتشان رسانه‌ای باشد چیزی که می‌گویید درست است اما همین روزنامه زمان که شما اشاره کردید، ارگان نشر خبر و ارگان تروریستی سازمان تروریستی فتح‌الله گولن بوده است. شما به روزنامه‌نگارانی اشاره کردید که پیش از این دستگیر شدند. به شکل کلی آنها هم به خاطر فعالیت روزنامه نگاری و فعالیت خبری‌شان دستگیر نشدند بلکه به خاطر اینکه ردپایی از آنها در فعالیت‌های تروریستی بوده دستگیر شدند. شما به خاطر دارید که چهار، پنج سال پیش پرونده‌های مجهولی در ترکیه باز بود، مثل ارگنه‌کون که تعدادی روزنامه نگار در این خصوص بازداشت شدند و امروز روشن می‌شود با سندسازی‌هایی از طرف همین وابستگان و نفوذی‌های سازمان تروریستی فتح‌الله گولن پایشان به چنین پرونده‌ای کشیده شد.
من برای شما یک مثال تاریخی می‌زنم. سه سال پیش کودتایی علیه دولت قانونی مصر که به صورت دموکراتیک انتخاب شده بود، صورت گرفت. بزرگترین حامی دولت اخوان المسلمین، دولت ترکیه و شخص آقای اردوغان بود. در جریان کودتا ده‌ها روزنامه‌نگار از جمله پنج روزنامه نگار شبکه الجزیره به جرم انتقاد از کودتا و ارتباط با سازمان اخوان المسلمین بازداشت شدند. کودتاگران مصر هم اخوان المسلمین را تروریستی می‌خواندند.آقای سفیر! شباهتی بین اظهارات امروز مقام‌های ترکیه و اظهارات آن روز مقام‌های مصر می‌بینید؟
تاریخ دموکراسی و همین طور ساختار اجتماعی ترکیه و مصر با هم تفاوت بسیاری دارند و به این شکل همانندسازی کردن بین این دو شاید درست نباشد. در مصر بعد از سلطنت ملک فاروق ما با حکومت انور سادات و حسنی مبارک و قبل از اینها جمال عبدالناصر که این همه سیستم‌های متمرکزی بودند که قائم به ذات هستند مواجه هستیم. بعد از آن، تجربه محمد مرسی به میان می‌آید که منتها آن هم در زمانی کوتاه با کودتا ساقط می‌شود. به همین دلیل در مصر همیشه حکومت‌های فردی داریم اما در ترکیه بعد از ۱۹۴۶ با سیستم دموکراتیکی طرف هستیم که با وجود اینکه در مقاطعی با کودتا مواجه شده اما در مدت زمان کوتاهی این روند به سمت دموکراسی برگشته است. تجربه عمیقی از دموکراسی در جامعه ترکیه وجود دارد.
به همین خاطر تجربه دموکراتیک ترکیه با تجربه دموکراتیک مصر قابل قیاس نیست. ترکیه با رشد سیاسی و دموکراتیک خودش این را نشان داده است که هر کسی که بخواهد با هر راه غیردموکراتیکی دولت را تصرف کند و در دست بگیرد، مردم با تمام قدرت در مقابل آن می‌ایستند و جلو روندهای اینچنینی مقاومت می‌کنند و گذشته از آن، رئیس جمهوری و نخست‌وزیر ما در صحبت‌های خودشان بارها تأکید کردند که حتی در روند مبارزه با کودتا به هیچ وجه از مؤلفه‌ها و پرنسیب‌های دموکراتیک عدول نخواهد شد و تمام این مبارزه‌ها در چارچوب پرنسیب‌های دموکراتیک اتفاق خواهد افتاد.
برخلاف گفته شما در روزهای اخیر نهادهای حقوق بشری و امریکا و اتحادیه اروپا و حتی بخش‌هایی در سازمان ملل اقدام‌های دولت ترکیه را بشدت فراقانونی و خارج از روندهای دموکراتیک دانسته‌اند. در افکار عمومی هم این سؤال مطرح می‌شود که آیا بازداشت شصت هزار نفر در کمتر از یک هفته یک اقدام در راستای پرنسیب‌های دموکراتیک است؟
در آغاز، من به مواضع دوستان غربی و اروپایی امریکایی خودم اشاره کنم. متأسفانه آنها بلافاصله اظهارات پیشداورانه‌ای را مطرح کردند و خیلی سریع به نوعی با اظهارات خودشان در پی حمایت یا دست کم حفاظت از کودتاچیان هستند. چند سال پیش بعد از حمله‌های تروریستی در لندن، در انگلستان مدت‌های بازداشت تمدید شد و کسی به اینها اعتراضی نکرد. 6 ماه پیش بعد از حملات تروریستی در پاریس، فرانسه به مدت 6 ماه وضعیت فوق‌العاده اعلام کرد که هفته پیش هم آن را 6 ماه دیگر تمدید کرد و کسی نسبت به اینها اعتراضی نداشت اما متأسفانه در جهان بعضی استانداردهای دوگانه وجود دارد که بویژه بیشتر با کشورهای اسلامی با این دوگانگی برخورد می‌شود و بلافاصله با یک پیشداوری اعلام موضع می‌کنند.
شما به رقم بازداشت شده‌ها اشاره کردید اما باید اول این تصویر را قرار بدهید که مجلس به عنوان اصلی‌ترین تمثیل اراده ملی و حاکمیت ملی و کاخ ریاست جمهوری از طرف هواپیماهایی که متعلق به ارتش کشور ماست بمباران شده است. بخشی از نظامی‌ها و کودتاچیان مردم را به رگبار بستند. وقتی ما با یک سازمان تروریستی طرفیم که در مهم‌ترین نهادهای دولتی نفوذ کرده است، طبیعتاً دولت برای خنثی کردن فعالیت اینها تمام امکاناتی را که در دسترسش قرار دارد، استفاده می‌کند و اینجاست که بازداشت‌ها با در نظر گرفتن این شرایط عادی است. در امریکا بعد از وقایع ۱۱ سپتامبر رئیس جمهوری جورج بوش و بخش‌های زیادی از دولتمردان امریکا از گرفتن اعتراف با روش‌هایی که به نوعی شکنجه محسوب می‌شوند (برای مثال آب ریختن روی سر مظنونان) دفاع کردند و گفتند که این کار درست است. در صورتی که ما در ترکیه بارها تأکید می‌کنیم که با این سازمان تروریستی به طور مصمم مبارزه خواهیم کرد اما از شاخصه‌های دموکراتیک عدول نخواهیم کرد. با‌وجود این تفاوتی که بین دیدگاه‌های مقام‌های امریکایی در آن دوره و دیدگاه‌های مقام‌های ترکیه در این دوره است هنوز هم با یکسری پیشداوری‌هایی نسبت به ترکیه اعلام موضع می‌شود.
از استانداردهای دوگانه‌ای سخن گفتید و منتقدان را به آن متهم کردید. اجازه دهید به ترکیه و گروهی که امروز شما گروه تروریستی فتح‌الله گولن می‌نامید، بازگردیم. به عنوان یک خبرنگار سال‌هاست از شبکه گسترده گولن، مدارس، خوابگاه‌ها، دانشگاه‌ها و رسانه‌هایش در سرتاسر دنیا مطلع هستم. مسلماً دولت ترکیه خیلی بیشتر از منِ خبرنگار ایرانی در جریان جزئیات این شبکه بوده است.دست کم در سال‌های اخیر در سه دوره زمانی اشاره پلیس و قوه قضائیه در سطح دادستانی‌ها تسویه‌هایی بخصوص علیه گروه گولن صورت گرفته است. چگونه می‌شود با تمام اشراف‌های امنیتی و تمام این تسویه‌ها، هنوز هم شصت هزار نفر در سطوح اولیه این گروه در ترکیه وجود داشته باشند که از نظر دولت آک پارتی تروریست محسوب می‌شوند؟
رئیس جمهوری ما در این موضوع یک پاسخ خیلی کوتاه و روشنی داده‌اند. رئیس جمهوری ما شخصاً ابراز کرده‌اند که ما قبول می‌کنیم که با یک ضعف اطلاعاتی در این مورد روبه‌رو بوده‌ایم. اما ما اینجا با یک سازمان فوق‌العاده گسترده مواجه هستیم که در چهار گوشه دنیا فعالیت می‌کنند و فعالیتشان در چهره خاصی است. مثل گرگی در پوست بره. اینها در ظاهر دیالوگ میان ادیان به وجود می‌آورند و به فعالیت‌های آموزشی مشغول هستند. زیر لفافه فعالیت‌های مدنی خودشان را نشان می‌دهند. ما تا الآن تجربه‌مان این بوده که سازمان تروریستی سازمان تروریستی است و کار تروریستی‌اش را می‌کند و کارهای مسلحانه، اما یک سازمان تروریستی با این ابعاد و با این چهره شاید در تاریخ جهان استثنا باشد و ما با سازمانی روبه‌رو هستیم که توانسته سال‌های زیاد با موفقیت پنهانکاری کند و زیر چنین چهره معصومانه‌ای فعالیت‌های خودش را ادامه بدهد.
سال گذشته و در جریان انتخابات، حزب عدالت و توسعه برای نخستین بار در 10 سال پیش از آن، نتوانست در انتخابات پارلمانی اکثریت آرا را به دست بیاورد و در مقابل حزب کردها به پارلمان راه یافت. بعد از یک خلأ دو سه ماهه قدرت، درگیری‌های سنگینی بین ارتش ترکیه و کردها در بخش‌های شرقی ترکیه اتفاق افتاد. عملیات ارتش در آنجا هنوز هم بدون هیچ پوشش رسانه‌ای ادامه دارد. بعد ازآن بلافاصله در انتخابات بعدی آک پارتی به شرایط قبلی برگشت و پیروز انتخابات شد. برخی طرفداران نظریه توطئه دولت را متهم کردند که با ایجاد ناامنی با گروهی که قبلاً در پی صلح با آن بوده است می‌خواهد افکار عمومی را به نفع خودش بسیج کند. برخی طرفداران نظریه توطئه کودتا را هم به اتهامی علیه دولت آقای اردوغان و... و شخص ایشان تبدیل کردند و معتقدند که این کودتا ساخته و پرداخته دولت اردوغان است. به عنوان نماینده دولت ترکیه چه پاسخی به افکار عمومی ایران درباره این ابهام بزرگ دارید؟
بعضی‌ها قوه تخیلشان آن قدر گسترده است که وقتی آدم بعضی از مطالبشان را می‌خواند حتی در منطق خودش شک می‌کند که من دارم چه چیز عجیبی می‌خوانم. یک چنین ادعاهایی هیچ سهمی از حقیقت و واقعیت ندارند. نه افزایش حملات تروریستی‌ای که بعد از انتخابات اول سال گذشته انجام شد و نه این اقدام به کودتای هفته پیش، چطور می‌شود ساختگی باشد. مجلس بمباران شد، چنین چیزی می‌تواند نمایشی باشد؟ رئیس جمهوری می‌خواهد چنین کاری کند؟ رئیس جمهوری اگر ۱۵ دقیقه دیرتر از اقامتگاه خودش خارج شده بود سربازها داشتند آنجا را می‌گرفتند، یا رئیس جمهوری کشته می‌شد یا از طرف آنها دستگیر می‌شد. آیا اساساً چنین چیزی می‌تواند نمایشی باشد؟ ما می‌خواهیم که هر کسی در ارزیابی‌هایش درباره وقایع و تحولات ترکیه با داده‌های واقعی دست به پردازش و ارزیابی بزند.
همه جا چه در داخل ترکیه چه در ایران و چه در غرب کسانی هستند که شاید از دولت ترکیه و سیاست‌های آن راضی نباشند و مخالف آن باشند. این مخالفت‌ها طبیعی است اما اینکه هر اتفاقی که در ترکیه می‌افتد را بلافاصله در یک تعبیر قالبی قرار دادن که این هم یک توطئه یا برنامه‌ریزی است برای افزایش مشروعیت یا افزایش قدرت دولت حاکم، شاید تعبیر مثبتی که می‌توان درباره‌شان داشت این است که اینها نتیجه یک منطق سالم و سلامت نیستند. اینکه در ایران چنین دیدگاه‌هایی مطرح می‌شود یا من در بعضی روزنامه‌ها می‌بینم که تحلیل‌های اینچنینی مطرح می‌شود بیشتر مایه تعجب بنده است. چرا که فتح‌الله گولن و سازمانش از آغاز مخالف نزدیک شدن ترکیه و ایران به همدیگر بودند.
موضع «گولن»، ضد ایران است. اینها همواره در رسانه‌هایی که در اختیار داشتند علیه ایران خبر ساختند یا حتی در تلویزیونی که خیلی وقت پیش در دست اینها بود و بعداً بسته شد، سریال‌هایی ساخته می‌شد تبلیغاتی را علیه ایران داشتند. در چنین شرایطی وقتی یک سازمان تروریستی دست به کودتا زده و حاکمیت ترکیه مورد حمله آنها قرار گرفته، اینکه چنین تئوری‌های توطئه‌ای از طرف دشمنان ما مطرح شود چندان باعث تعجب نیست اما اینکه از طرف برخی در ایران مطرح شود باعث تعجب ما می‌شود. اینجا من می‌خواهم سوءتفاهم پیش نیاید. در این خصوص دولت ایران دیدگاه فوق‌العاده مثبت و آشکاری داشته و ما از این بابت کمال امتنان را داشتیم و باعث خوشحالی ما بوده و اساساً چنین انتظاری هم داشتیم و باعث تعجب ما نبود.
به هر حال شعارهایی پس از ناکامی کودتا در ترکیه مطرح شد که باعث شده است منتقدان شما بتوانند فضای بسته‌ای از این روزهای ترکیه نشان دهند. بخصوص بحثی که درمورد احیای اعدام در ترکیه مطرح شده است. بعضی رهبران اروپایی علناً اعلام کرده‌اند که عملی شدن این شعار به معنای پایان روند پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا خواهد بود. آقای اردوغان بارها گفته‌اند که اعدام، خواست مردم است. آیا ایشان در این مورد به دموکراسی پایبند خواهند بود یا به باید و نبایدهای سیاست؟
اینکه ما به هیچ وجه از اصول دموکراسی عدول نخواهیم کرد کاملاً متقن است. کودتا اتفاق خیلی تلخی بود و زخمی بر روح جمعی همه ما؛ و در این شرایط بعضی حرف‌ها ممکن است زده شده باشد. یکی از آنها هم بازگشتن به حکم اعدام بود. اما در نهایت ترکیه در چارچوب تعهدات بین‌المللی خود، حکم اعدام را لغو کرده است. اما مهم‌ترین مسأله اراده ملی است و اگر خواسته‌ای از طرف ملت و مردم مطرح شود و مردم از نمایندگان خود مسأله‌ای را بخواهند، این درخواست بررسی می‌شود. اینکه با منافع بین‌المللی ما سازگار است و آیا انجام شدن این خواسته کمک و خدمتی به آشتی ملی ما و همبستگی ما می‌کند، همه ارزیابی می‌شوند و در چارچوب اصول دموکراسی درباره اینها تصمیم گرفته خواهد شد و بعضی از مواضعی که یکسری از رهبران اروپایی در این مورد گرفته‌اند برای ما باورپذیر و مهم نیست.
ترکیه الان نزدیک پنجاه سال است منتظر عضویت کامل در اتحادیه اروپا است و حالا این صحبت‌هایی که درمورد حکم اعدام مطرح شده بهانه‌ای به دست بعضی از محافل در اتحادیه اروپا داده است. بعضی از اعضای اتحادیه اروپا پیشداوری‌های خیلی جدی درباره ترکیه دارند. ما در همین شرایط حاضر اصول و شرایط عضویت در اتحادیه اروپا را از خیلی از کشورهایی که عضو کامل اتحادیه اروپا هستند بهتر داریم رعایت می‌کنیم اما به خاطر دلایلی که مشخص هستند و همه می‌دانند تا الان ترکیه نتوانسته است عضو دائم اتحادیه اروپا شود.
اما بحث مهم‌تری وجود دارد. امریکا پای ناتو را وسط کشیده است و فکر نمی‌کنم اهمیت عضویت در ناتو برای ترکیه کمتر از اتحادیه اروپا باشد.در چنین شرایطی امریکا باید اول از عضویت ناتو خارج بشود به خاطر اینکه در همین شرایط حاضر در امریکا حکم اعدام وجود دارد.
آقای سفیر! می‌خواهم باز هم یک عکس به شما نشان بدهم.
امیدوارم این یکی عکس قشنگتری باشد.
می‌توانید احساستان را درباره این تصویر به من بگویید؟ شما این تصویر (تصویر وحشت زده مجری زن تلویزیون دولتی ترکیه در حال خواندن بیانیه کودتا، این مجری بعداً اعلام کرد به زور اسلحه مجبور به خواندن این بیانیه شده است) را مستقیم دیده‌اید یا نه؟
من همان لحظه داشتم پخش زنده‌اش را می‌دیدم. در کودتای ۱۹۸۰ سیزده ساله بودم و آن را به خاطر دارم. در آن موقع کنعان اورن با چند ژنرال دیگر ۵ نفری آمدند به کانال «تی.آر.تی» (آن موقع فقط کانال تی.آر.تی وجود داشت و کانال دیگری نبود) و با یکدیگر بیانیه کودتا را خواندند. من همان طور که گفتم در زمان کودتای اخیر در یک دهکده ساحلی بودیم و هنگامی که گفته شد که از تی.آر.تی دارد بیانیه کودتا خوانده می‌شود. بلافاصله کانال را عوض کردیم و این را دیدیم و من همان لحظه مدام تصویر کودتای ۱۹۸۰ به ذهنم می‌آمد و زنده می‌شد. اما ذهنم از یک جهت آسوده بود. به خاطر اینکه در ترکیه دیگر دوره تک کانالی گذشته بود. آن لحظه تنها شبکه تی.آر.تی نبود و کانالهای دیگر برنامه‌های خودشان را ادامه دادند و پخش خودشان را دراختیار رئیس جمهوری و دیگر مقامات قرار دادند. از آن لحظه ناموفق و نافرجام بودن این کودتا مشخص بود. یعنی کاملاً مشخص بود که با خواندن یک بیانیه در کانال تی.آر.تی اینها نمی‌توانند اراده خود را به مردم ترکیه تحمیل کنند.
قصدم از نشان دادن این عکس این بود که بپرسم آیا با گذشت دو هفته از کودتا، مردم و دولت ترکیه با همین نگرانی به اوضاع جاری نگاه می‌کنند یا آرام هستند؟
در حال حاضر یک چنین نگرانی در ترکیه وجود ندارد. مردم هر شب و هر غروب در میدان‌ها و خیابان‌ها جمع می‌شوند و نشان می‌دهند که صاحب دموکراسی خودشان هستند. اما ما همیشه باید درمقابل این تروریست‌ها آماده باشیم. به خاطر همین است که مردم با حضورشان در صحنه هر شب در خیابان‌ها و میدان‌ها نشان می‌دهند که پشتیبان دموکراسی خودشان و حاکمیت خودشان و دولت خودشان هستند.
حاکان تکین حالا مدافع رویدادهای پس از کودتا است و با حرارت از شبکه گسترده عاملان کودتا سخن می‌گوید. از شبکه فتح‌الله گولن، که او مانند دیگر اعضای دولت ترکیه و حامیانشان؛ این شبکه را «تروریستی» می‌داند. عصر یکی از گرم ترین روزهای مرداد، سفیر ترکیه در تهران، به سؤال‌هایی درباره روزهای پس از کودتای ناکام بخشی از ارتش ترکیه علیه دولت رجب طیب اردوغان پاسخ می‌دهد.
جناب سفیر! شب کودتا وضعیت سفارت چگونه بود؟
شب حادثه تهران نبودم. برای تعطیلات تابستانی به ترکیه رفته بودم.
چه بهتر! در ترکیه چه خبر بود؟!
با همسرم و چند تن از دوستان سرشام بودیم. در چند ساعت اول از طریق دوستان خبردار شدیم که جنگنده‌ها در آنکارا پرواز می‌کنند و «پل بسفر» در استانبول بسته شده است. مردم غیر عادی بودن، شرایط را از همین اتفاقات فهمیده بودند و به یکدیگر خبر می‌دادند. سپس پای تلویزیون رفتیم و لحظه به لحظه اخبار را پیگیری می‌کردیم. البته از طریق بعضی دوستان و مسئولان و مقامات در این فواصل اطلاعاتی را تلفنی دریافت می‌کردیم. شما یکی از اصحاب رسانه هستید و به همین خاطر می‌خواهم تأکید کنم که رسانه‌های ترکیه شب کودتا از یک امتحان بزرگ و سخت، سربلند بیرون آمدند. چرا که پیش از این هم اقداماتی برای کودتا در کشور ما انجام گرفته بود و در آن دوره‌ها، مردم و رسانه‌ها، نتوانسته بودند چنین مقاومتی از خود نشان دهند.
بویژه با در نظر گرفتن این شرایط که کودتاچیان بی‌رحمانه به سوی مردم سلاح ها را نشانه گرفته بودند و تانک‌ها از روی مردم رد می‌شدند، اما رسانه‌های مستقل آنتن و پخش خودشان را در اختیار رئیس جمهوری و مقامات کشور قرار دادند و این اقدام شجاعانه‌ای بود که در تاریخ کشورهای جهان بسیار مهم شمرده می‌شود. بخصوص اینکه رئیس جمهوری ما توانستند بواسطه «فیس‌تایم» با تلویزیون‌ها ارتباط برقرار کنند. این اتفاق نقش بسیار مهمی در شکست خوردن کودتاچیان داشت. این اتفاق نه تنها در ترکیه، بلکه در ابعاد جهانی نیز یک بار دیگر اهمیت رسانه را به همگان نشان داد. چرا که هر قدر هم شما پیام درست و واقعی داشته باشید، هنگامی که ابزاری برای رساندن آن در اختیار نباشد، متأسفانه نمی‌توانید نتیجه‌ای دریافت کنید.
به شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها اشاره کردید. بسیاری، رویدادهای 15جولای را اتحاد مردم علیه کودتای بخشی از ارتش عنوان کرده‌اند. رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و مساجد نقش بسزایی در اتحاد مردم داشتند. آن شب، شاید نمودهای جدیدی از اتحاد مردم در قرن بیست و یکم رقم خورد. در حال حاضر این اتحاد در ترکیه ادامه دارد؟
من هم درباره اهمیت رسانه‌ها با شما هم نظر هستم. یعنی مساجد همپای شبکه‌های اجتماعی در اطلاع‌رسانی و رساندن این پیام به مردم در سطح کشور برای مقاومت مقابل کودتا نقش بسیار مهمی را ایفا کردند. اقدام به کودتا باعث شد وحدت و همبستگی میان مردم تقویت شود. ما ضرب المثلی داریم که می‌گوید هر شری به دنبال خودش خیری دارد. این اقدام آنها باعث تقویت همبستگی و وحدت میان مردم شد. با وجود اتفاقات تلخی که آن شب افتاد و ۲۴۶ نفر از هموطنانمان شهید شدند. اما این کودتاچیان علی رغم میل خودشان با این حرکت باعث شدند وحدت و همبستگی در کشور ما تقویت شود و قدرت بیشتری پیدا کند که هنوز شاهد این صحنه‌ها هستیم.
اما چند روز پیش (3مرداد) رسانه‌ها اعلام کردند دستور بازداشت ۴۲روزنامه نگار در ترکیه صادر شده است. قبول دارم که ترکیه در 15 جولای به سوی دموکراسی حرکت کرد اما آیا ادامه این مسیر هم به نظر شما در راستای تحکیم دموکراسی است؟
قبل از اینکه در این خصوص ارزیابی‌ام را بگویم باید به ساختار سازمان تروریستی فتح‌الله گولن نظری بیندازیم. این سازمان تروریستی مثل یک اختاپوس به خیلی از نهادها دست‌اندازی کرده است و با یک پنهانکاری بسیار بزرگ بازوهای خود را خیلی جاها رشد و نفوذ داده‌اند. اینها در کجاها نفوذ کرده‌اند؟ مهم‌ترین نهادهای حاکمیتی کشور و در رأس آنها دستگاه عدالت و وزارت دادگستری؛ همین‌طور در نهاد انتظامی یعنی در نیروهای مسلح ترکیه نفوذ کرده است. البته صرفاً محدود به این سه نهاد نمی‌شود اما بیشتر نفوذ را در این سه نهاد داشتند. آنها به همین بسنده نکرده و در نهادهای آموزشی هم نفوذ کرده‌اند، دبیرستان، دانشگاه و بیمارستان تأسیس کرده‌اند.
اینها تعداد زیادی سازمان مردم نهاد تأسیس کردند برای فعالیت در پوشش آنها. روزنامه تأسیس کردند و کانالهای تلویزیون راه انداختند. آنها از این نهادها برای فعالیت‌ها و اهداف دیگر استفاده می‌کنند. طبیعتاً مالکیت نهادهایی مثل بیمارستان و مراکز آموزشی و دبیرستان بعد از تعطیل شدن و بعد از اینکه گردانندگان وابسته‌شان به آن سازمان تروریستی پاکسازی شوند، به سازمان‌ها و نهادهای درگیر منتقل خواهند شد و به روند معمول خود بازخواهندگشت. اما خبری که شما در ارتباط با صدور قرار بازداشت برای ۴۲ روزنامه نگار گفتید، آنها به دلیل مظنون بودن به رابطه با این سازمان تروریستی و فعالیت در جهت منافع آنها زیر پوشش این سازمان تروریستی تحت تعقیبند نه به خاطر روزنامه نگار بودن.
بهار امسال، روزنامه زمان توسط پلیس ترکیه اشغال شد و بعضی از روزنامه نگاران بازداشت شدند. برخورد با رسانه‌ها در سال‌های اخیر در ترکیه بشدت افزایش پیدا کرده است. پیش از این دلیل دستگیری‌ها اتهام ارتباط با حزب کارگران کردستان (پ ک ک) بود اما در حال حاضر عملاً ارتباط با گروه فتح‌الله گولن دلیل دستگیری‌ها شده است. آیا حمله به یک نهاد که درنهایت بخش مهمی از دموکراسی است، پذیرفته است؟
اگر صرفاً فعالیتشان رسانه‌ای باشد چیزی که می‌گویید درست است اما همین روزنامه زمان که شما اشاره کردید، ارگان نشر خبر و ارگان تروریستی سازمان تروریستی فتح‌الله گولن بوده است. شما به روزنامه‌نگارانی اشاره کردید که پیش از این دستگیر شدند. به شکل کلی آنها هم به خاطر فعالیت روزنامه نگاری و فعالیت خبری‌شان دستگیر نشدند بلکه به خاطر اینکه ردپایی از آنها در فعالیت‌های تروریستی بوده دستگیر شدند. شما به خاطر دارید که چهار، پنج سال پیش پرونده‌های مجهولی در ترکیه باز بود، مثل ارگنه‌کون که تعدادی روزنامه نگار در این خصوص بازداشت شدند و امروز روشن می‌شود با سندسازی‌هایی از طرف همین وابستگان و نفوذی‌های سازمان تروریستی فتح‌الله گولن پایشان به چنین پرونده‌ای کشیده شد.
من برای شما یک مثال تاریخی می‌زنم. سه سال پیش کودتایی علیه دولت قانونی مصر که به صورت دموکراتیک انتخاب شده بود، صورت گرفت. بزرگترین حامی دولت اخوان المسلمین، دولت ترکیه و شخص آقای اردوغان بود. در جریان کودتا ده‌ها روزنامه‌نگار از جمله پنج روزنامه نگار شبکه الجزیره به جرم انتقاد از کودتا و ارتباط با سازمان اخوان المسلمین بازداشت شدند. کودتاگران مصر هم اخوان المسلمین را تروریستی می‌خواندند.آقای سفیر! شباهتی بین اظهارات امروز مقام‌های ترکیه و اظهارات آن روز مقام‌های مصر می‌بینید؟
تاریخ دموکراسی و همین طور ساختار اجتماعی ترکیه و مصر با هم تفاوت بسیاری دارند و به این شکل همانندسازی کردن بین این دو شاید درست نباشد. در مصر بعد از سلطنت ملک فاروق ما با حکومت انور سادات و حسنی مبارک و قبل از اینها جمال عبدالناصر که این همه سیستم‌های متمرکزی بودند که قائم به ذات هستند مواجه هستیم. بعد از آن، تجربه محمد مرسی به میان می‌آید که منتها آن هم در زمانی کوتاه با کودتا ساقط می‌شود. به همین دلیل در مصر همیشه حکومت‌های فردی داریم اما در ترکیه بعد از ۱۹۴۶ با سیستم دموکراتیکی طرف هستیم که با وجود اینکه در مقاطعی با کودتا مواجه شده اما در مدت زمان کوتاهی این روند به سمت دموکراسی برگشته است. تجربه عمیقی از دموکراسی در جامعه ترکیه وجود دارد.
به همین خاطر تجربه دموکراتیک ترکیه با تجربه دموکراتیک مصر قابل قیاس نیست. ترکیه با رشد سیاسی و دموکراتیک خودش این را نشان داده است که هر کسی که بخواهد با هر راه غیردموکراتیکی دولت را تصرف کند و در دست بگیرد، مردم با تمام قدرت در مقابل آن می‌ایستند و جلو روندهای اینچنینی مقاومت می‌کنند و گذشته از آن، رئیس جمهوری و نخست‌وزیر ما در صحبت‌های خودشان بارها تأکید کردند که حتی در روند مبارزه با کودتا به هیچ وجه از مؤلفه‌ها و پرنسیب‌های دموکراتیک عدول نخواهد شد و تمام این مبارزه‌ها در چارچوب پرنسیب‌های دموکراتیک اتفاق خواهد افتاد.
برخلاف گفته شما در روزهای اخیر نهادهای حقوق بشری و امریکا و اتحادیه اروپا و حتی بخش‌هایی در سازمان ملل اقدام‌های دولت ترکیه را بشدت فراقانونی و خارج از روندهای دموکراتیک دانسته‌اند. در افکار عمومی هم این سؤال مطرح می‌شود که آیا بازداشت شصت هزار نفر در کمتر از یک هفته یک اقدام در راستای پرنسیب‌های دموکراتیک است؟
در آغاز، من به مواضع دوستان غربی و اروپایی امریکایی خودم اشاره کنم. متأسفانه آنها بلافاصله اظهارات پیشداورانه‌ای را مطرح کردند و خیلی سریع به نوعی با اظهارات خودشان در پی حمایت یا دست کم حفاظت از کودتاچیان هستند. چند سال پیش بعد از حمله‌های تروریستی در لندن، در انگلستان مدت‌های بازداشت تمدید شد و کسی به اینها اعتراضی نکرد. 6 ماه پیش بعد از حملات تروریستی در پاریس، فرانسه به مدت 6 ماه وضعیت فوق‌العاده اعلام کرد که هفته پیش هم آن را 6 ماه دیگر تمدید کرد و کسی نسبت به اینها اعتراضی نداشت اما متأسفانه در جهان بعضی استانداردهای دوگانه وجود دارد که بویژه بیشتر با کشورهای اسلامی با این دوگانگی برخورد می‌شود و بلافاصله با یک پیشداوری اعلام موضع می‌کنند.
شما به رقم بازداشت شده‌ها اشاره کردید اما باید اول این تصویر را قرار بدهید که مجلس به عنوان اصلی‌ترین تمثیل اراده ملی و حاکمیت ملی و کاخ ریاست جمهوری از طرف هواپیماهایی که متعلق به ارتش کشور ماست بمباران شده است. بخشی از نظامی‌ها و کودتاچیان مردم را به رگبار بستند. وقتی ما با یک سازمان تروریستی طرفیم که در مهم‌ترین نهادهای دولتی نفوذ کرده است، طبیعتاً دولت برای خنثی کردن فعالیت اینها تمام امکاناتی را که در دسترسش قرار دارد، استفاده می‌کند و اینجاست که بازداشت‌ها با در نظر گرفتن این شرایط عادی است. در امریکا بعد از وقایع ۱۱ سپتامبر رئیس جمهوری جورج بوش و بخش‌های زیادی از دولتمردان امریکا از گرفتن اعتراف با روش‌هایی که به نوعی شکنجه محسوب می‌شوند (برای مثال آب ریختن روی سر مظنونان) دفاع کردند و گفتند که این کار درست است. در صورتی که ما در ترکیه بارها تأکید می‌کنیم که با این سازمان تروریستی به طور مصمم مبارزه خواهیم کرد اما از شاخصه‌های دموکراتیک عدول نخواهیم کرد. با‌وجود این تفاوتی که بین دیدگاه‌های مقام‌های امریکایی در آن دوره و دیدگاه‌های مقام‌های ترکیه در این دوره است هنوز هم با یکسری پیشداوری‌هایی نسبت به ترکیه اعلام موضع می‌شود.
از استانداردهای دوگانه‌ای سخن گفتید و منتقدان را به آن متهم کردید. اجازه دهید به ترکیه و گروهی که امروز شما گروه تروریستی فتح‌الله گولن می‌نامید، بازگردیم. به عنوان یک خبرنگار سال‌هاست از شبکه گسترده گولن، مدارس، خوابگاه‌ها، دانشگاه‌ها و رسانه‌هایش در سرتاسر دنیا مطلع هستم. مسلماً دولت ترکیه خیلی بیشتر از منِ خبرنگار ایرانی در جریان جزئیات این شبکه بوده است.دست کم در سال‌های اخیر در سه دوره زمانی اشاره پلیس و قوه قضائیه در سطح دادستانی‌ها تسویه‌هایی بخصوص علیه گروه گولن صورت گرفته است. چگونه می‌شود با تمام اشراف‌های امنیتی و تمام این تسویه‌ها، هنوز هم شصت هزار نفر در سطوح اولیه این گروه در ترکیه وجود داشته باشند که از نظر دولت آک پارتی تروریست محسوب می‌شوند؟
رئیس جمهوری ما در این موضوع یک پاسخ خیلی کوتاه و روشنی داده‌اند. رئیس جمهوری ما شخصاً ابراز کرده‌اند که ما قبول می‌کنیم که با یک ضعف اطلاعاتی در این مورد روبه‌رو بوده‌ایم. اما ما اینجا با یک سازمان فوق‌العاده گسترده مواجه هستیم که در چهار گوشه دنیا فعالیت می‌کنند و فعالیتشان در چهره خاصی است. مثل گرگی در پوست بره. اینها در ظاهر دیالوگ میان ادیان به وجود می‌آورند و به فعالیت‌های آموزشی مشغول هستند. زیر لفافه فعالیت‌های مدنی خودشان را نشان می‌دهند. ما تا الآن تجربه‌مان این بوده که سازمان تروریستی سازمان تروریستی است و کار تروریستی‌اش را می‌کند و کارهای مسلحانه، اما یک سازمان تروریستی با این ابعاد و با این چهره شاید در تاریخ جهان استثنا باشد و ما با سازمانی روبه‌رو هستیم که توانسته سال‌های زیاد با موفقیت پنهانکاری کند و زیر چنین چهره معصومانه‌ای فعالیت‌های خودش را ادامه بدهد.
سال گذشته و در جریان انتخابات، حزب عدالت و توسعه برای نخستین بار در 10 سال پیش از آن، نتوانست در انتخابات پارلمانی اکثریت آرا را به دست بیاورد و در مقابل حزب کردها به پارلمان راه یافت. بعد از یک خلأ دو سه ماهه قدرت، درگیری‌های سنگینی بین ارتش ترکیه و کردها در بخش‌های شرقی ترکیه اتفاق افتاد. عملیات ارتش در آنجا هنوز هم بدون هیچ پوشش رسانه‌ای ادامه دارد. بعد ازآن بلافاصله در انتخابات بعدی آک پارتی به شرایط قبلی برگشت و پیروز انتخابات شد. برخی طرفداران نظریه توطئه دولت را متهم کردند که با ایجاد ناامنی با گروهی که قبلاً در پی صلح با آن بوده است می‌خواهد افکار عمومی را به نفع خودش بسیج کند. برخی طرفداران نظریه توطئه کودتا را هم به اتهامی علیه دولت آقای اردوغان و... و شخص ایشان تبدیل کردند و معتقدند که این کودتا ساخته و پرداخته دولت اردوغان است. به عنوان نماینده دولت ترکیه چه پاسخی به افکار عمومی ایران درباره این ابهام بزرگ دارید؟
بعضی‌ها قوه تخیلشان آن قدر گسترده است که وقتی آدم بعضی از مطالبشان را می‌خواند حتی در منطق خودش شک می‌کند که من دارم چه چیز عجیبی می‌خوانم. یک چنین ادعاهایی هیچ سهمی از حقیقت و واقعیت ندارند. نه افزایش حملات تروریستی‌ای که بعد از انتخابات اول سال گذشته انجام شد و نه این اقدام به کودتای هفته پیش، چطور می‌شود ساختگی باشد. مجلس بمباران شد، چنین چیزی می‌تواند نمایشی باشد؟ رئیس جمهوری می‌خواهد چنین کاری کند؟ رئیس جمهوری اگر ۱۵ دقیقه دیرتر از اقامتگاه خودش خارج شده بود سربازها داشتند آنجا را می‌گرفتند، یا رئیس جمهوری کشته می‌شد یا از طرف آنها دستگیر می‌شد. آیا اساساً چنین چیزی می‌تواند نمایشی باشد؟ ما می‌خواهیم که هر کسی در ارزیابی‌هایش درباره وقایع و تحولات ترکیه با داده‌های واقعی دست به پردازش و ارزیابی بزند.
همه جا چه در داخل ترکیه چه در ایران و چه در غرب کسانی هستند که شاید از دولت ترکیه و سیاست‌های آن راضی نباشند و مخالف آن باشند. این مخالفت‌ها طبیعی است اما اینکه هر اتفاقی که در ترکیه می‌افتد را بلافاصله در یک تعبیر قالبی قرار دادن که این هم یک توطئه یا برنامه‌ریزی است برای افزایش مشروعیت یا افزایش قدرت دولت حاکم، شاید تعبیر مثبتی که می‌توان درباره‌شان داشت این است که اینها نتیجه یک منطق سالم و سلامت نیستند. اینکه در ایران چنین دیدگاه‌هایی مطرح می‌شود یا من در بعضی روزنامه‌ها می‌بینم که تحلیل‌های اینچنینی مطرح می‌شود بیشتر مایه تعجب بنده است. چرا که فتح‌الله گولن و سازمانش از آغاز مخالف نزدیک شدن ترکیه و ایران به همدیگر بودند.
موضع «گولن»، ضد ایران است. اینها همواره در رسانه‌هایی که در اختیار داشتند علیه ایران خبر ساختند یا حتی در تلویزیونی که خیلی وقت پیش در دست اینها بود و بعداً بسته شد، سریال‌هایی ساخته می‌شد تبلیغاتی را علیه ایران داشتند. در چنین شرایطی وقتی یک سازمان تروریستی دست به کودتا زده و حاکمیت ترکیه مورد حمله آنها قرار گرفته، اینکه چنین تئوری‌های توطئه‌ای از طرف دشمنان ما مطرح شود چندان باعث تعجب نیست اما اینکه از طرف برخی در ایران مطرح شود باعث تعجب ما می‌شود. اینجا من می‌خواهم سوءتفاهم پیش نیاید. در این خصوص دولت ایران دیدگاه فوق‌العاده مثبت و آشکاری داشته و ما از این بابت کمال امتنان را داشتیم و باعث خوشحالی ما بوده و اساساً چنین انتظاری هم داشتیم و باعث تعجب ما نبود.
به هر حال شعارهایی پس از ناکامی کودتا در ترکیه مطرح شد که باعث شده است منتقدان شما بتوانند فضای بسته‌ای از این روزهای ترکیه نشان دهند. بخصوص بحثی که درمورد احیای اعدام در ترکیه مطرح شده است. بعضی رهبران اروپایی علناً اعلام کرده‌اند که عملی شدن این شعار به معنای پایان روند پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا خواهد بود. آقای اردوغان بارها گفته‌اند که اعدام، خواست مردم است. آیا ایشان در این مورد به دموکراسی پایبند خواهند بود یا به باید و نبایدهای سیاست؟
اینکه ما به هیچ وجه از اصول دموکراسی عدول نخواهیم کرد کاملاً متقن است. کودتا اتفاق خیلی تلخی بود و زخمی بر روح جمعی همه ما؛ و در این شرایط بعضی حرف‌ها ممکن است زده شده باشد. یکی از آنها هم بازگشتن به حکم اعدام بود. اما در نهایت ترکیه در چارچوب تعهدات بین‌المللی خود، حکم اعدام را لغو کرده است. اما مهم‌ترین مسأله اراده ملی است و اگر خواسته‌ای از طرف ملت و مردم مطرح شود و مردم از نمایندگان خود مسأله‌ای را بخواهند، این درخواست بررسی می‌شود. اینکه با منافع بین‌المللی ما سازگار است و آیا انجام شدن این خواسته کمک و خدمتی به آشتی ملی ما و همبستگی ما می‌کند، همه ارزیابی می‌شوند و در چارچوب اصول دموکراسی درباره اینها تصمیم گرفته خواهد شد و بعضی از مواضعی که یکسری از رهبران اروپایی در این مورد گرفته‌اند برای ما باورپذیر و مهم نیست.
ترکیه الان نزدیک پنجاه سال است منتظر عضویت کامل در اتحادیه اروپا است و حالا این صحبت‌هایی که درمورد حکم اعدام مطرح شده بهانه‌ای به دست بعضی از محافل در اتحادیه اروپا داده است. بعضی از اعضای اتحادیه اروپا پیشداوری‌های خیلی جدی درباره ترکیه دارند. ما در همین شرایط حاضر اصول و شرایط عضویت در اتحادیه اروپا را از خیلی از کشورهایی که عضو کامل اتحادیه اروپا هستند بهتر داریم رعایت می‌کنیم اما به خاطر دلایلی که مشخص هستند و همه می‌دانند تا الان ترکیه نتوانسته است عضو دائم اتحادیه اروپا شود.
اما بحث مهم‌تری وجود دارد. امریکا پای ناتو را وسط کشیده است و فکر نمی‌کنم اهمیت عضویت در ناتو برای ترکیه کمتر از اتحادیه اروپا باشد.در چنین شرایطی امریکا باید اول از عضویت ناتو خارج بشود به خاطر اینکه در همین شرایط حاضر در امریکا حکم اعدام وجود دارد.
آقای سفیر! می‌خواهم باز هم یک عکس به شما نشان بدهم.
امیدوارم این یکی عکس قشنگتری باشد.
می‌توانید احساستان را درباره این تصویر به من بگویید؟ شما این تصویر (تصویر وحشت زده مجری زن تلویزیون دولتی ترکیه در حال خواندن بیانیه کودتا، این مجری بعداً اعلام کرد به زور اسلحه مجبور به خواندن این بیانیه شده است) را مستقیم دیده‌اید یا نه؟
من همان لحظه داشتم پخش زنده‌اش را می‌دیدم. در کودتای ۱۹۸۰ سیزده ساله بودم و آن را به خاطر دارم. در آن موقع کنعان اورن با چند ژنرال دیگر ۵ نفری آمدند به کانال «تی.آر.تی» (آن موقع فقط کانال تی.آر.تی وجود داشت و کانال دیگری نبود) و با یکدیگر بیانیه کودتا را خواندند. من همان طور که گفتم در زمان کودتای اخیر در یک دهکده ساحلی بودیم و هنگامی که گفته شد که از تی.آر.تی دارد بیانیه کودتا خوانده می‌شود. بلافاصله کانال را عوض کردیم و این را دیدیم و من همان لحظه مدام تصویر کودتای ۱۹۸۰ به ذهنم می‌آمد و زنده می‌شد. اما ذهنم از یک جهت آسوده بود. به خاطر اینکه در ترکیه دیگر دوره تک کانالی گذشته بود. آن لحظه تنها شبکه تی.آر.تی نبود و کانالهای دیگر برنامه‌های خودشان را ادامه دادند و پخش خودشان را دراختیار رئیس جمهوری و دیگر مقامات قرار دادند. از آن لحظه ناموفق و نافرجام بودن این کودتا مشخص بود. یعنی کاملاً مشخص بود که با خواندن یک بیانیه در کانال تی.آر.تی اینها نمی‌توانند اراده خود را به مردم ترکیه تحمیل کنند.
قصدم از نشان دادن این عکس این بود که بپرسم آیا با گذشت دو هفته از کودتا، مردم و دولت ترکیه با همین نگرانی به اوضاع جاری نگاه می‌کنند یا آرام هستند؟
در حال حاضر یک چنین نگرانی در ترکیه وجود ندارد. مردم هر شب و هر غروب در میدان‌ها و خیابان‌ها جمع می‌شوند و نشان می‌دهند که صاحب دموکراسی خودشان هستند. اما ما همیشه باید درمقابل این تروریست‌ها آماده باشیم. به خاطر همین است که مردم با حضورشان در صحنه هر شب در خیابان‌ها و میدان‌ها نشان می‌دهند که پشتیبان دموکراسی خودشان و حاکمیت خودشان و دولت خودشان هستند.
منبع: روزنامه ایران
