قوانین
جهانِ مَجازی-2 10 دی -97
تهران- ایرنا- جهان مَجازی و موازی یک
حقیقت قدرتمند و متقاطع از آب درآمده و ما دیگر قادر نیستیم جدا از آن و بدون آن
به حیات اجتماعی پایدار و رقابت مؤثری در عرصه نظام بین‌الملل اهتمام کنیم.
سید مسعود رضوی در یادداشتی در روزنامه
اطلاعات، نوشته است: در بحث دیروز به اهمیت بی‌رقیبِ جهان سایبری و مَجازی، و
آینده‌ای که در پرتو آن ظهور خواهد کرد ـ و هم‌اکنون اجزا و اثرات آن در تمام عرصه‌های
زندگی ما آشکار شده ـ به اختصار سخن گفتیم. زندگی فردی و جمعی، مادی و فکری، روحی
و جسمی، هنر و علم، فرهنگ و سیاست، خورد و خوراک و درمان و... همه چیز در شعاع
کامپیوتر و داده‌ها و تبادلات و آموزه‌های آن دگرگون شده است.
پس هیچگاه این بحث تکراری نیست و تمام نخواهد شد و ما باید هم در ریزترین مسائل و هم در کلانترین موضوعات درباره آن تبادل‌نظر کنیم. از جمله تاریخچه تحوّلات رسانه‌های جمعی، از رادیو و تلویزیون تا آیفون و اینترنت و شبکه‌های جمعی که اینک زندگی ما را دگرگون ساخته و به شکل حیرت‌آوری جهت داده است.
دوران حکمروایی مطلق تلویزیون در نسبت با امکانات نامتعارف معاصر نسبتاً پایدار و طولانی بود و به همان نسبت خوگیرانه و عادتپذیر و قابل اتکا! اما زایش رسانه‌های جدید و رقابت غیرعادلانهای که به راه افتاد، از حدود بیست و چند سال پیش نشان داد که جهان به کدام سمت و در کدام آینده به حیات خود ادامه خواهد داد.
مردم به عنوان آحاد و افراد یک جامعه، باز هم ظاهراً حق انتخاب داشتند و حقیقتاً نیز این انتخاب‌ها وجود داشت. مانند انتخاب میان دو یا چند یا ده یا صد کانال معمولی و کابلی، سراسری و محلی در شبکه‌های تلویزیونی! اما اوضاع تغییر کرد؛ این‌بار در میان میلیونها و میلیاردها کانال و گزینه اینترنتی. در پسِ تمام این شبکه ها و کانالها باز هم همان قدرت نهفته است و چنان چینش شده که گزینه‌های قدرتمند در صدر قرار دارند. لذا منافع و ارزش اضافی معطوف به سرمایههای بزرگ دست نخورده باقی می‌ماند و سهامداران و قیمت سهامشان هم با وسواس کنترل و افزوده می‌شود.
با این احوال مردم در موقعیتی نیستند که بتوانند با این قدرتهای تجمیع شده و غولهای عظیم اقتصادی و رسانه‌ای پنجه درافکنند و زورآزمایی کنند. نمایش ویکی لیکس و ماجرای جیمزباندی ادوارد اسنودن در ایالات متحده امریکا و روسیه نیز بیش از آنکه دلالت بر قدرت مستقل مردمان آزاد در شبکه‌های اجتماعی داشته باشد، دلالتی بود بر قدرت کنترل دولت‌ها، شرکت‌ها، شبکه‌ها و سازمان‌های امنیتی. تنها تفاوت اینجاست که اگر در گذشته سازه‌های امنیتی تنها در اختیار دولتهای شناخته شده بود، حالا ساختاری متکثر یافته و در نظامی ناپیدا و غیر قابل ردیابی از دولت تا دفاتر شرکت‌ها و حتی مقتضیات افراد قدرتمند را درمی‌نوردید.
اما اینها یک بخش از سرزمین قدرتمند موازی و مَجازی است. بخش دیگر آن گسترش در حیات جاری و زندگی روزمرّه و گره خوردن به نظام پولی و بوروکراسی کشورهاست. بخش کوچکی از این کوه یخی که دیده می‌شود همان پدیدهای است که ما با عنوان دولت الکترونیک از آن یاد می‌کنیم و هر روز با آن سروکار داریم. اینهمه اطلاعات شخصی و بین الاشخاص و اجتماعی و شبکه‌ای، در کدام بایگانی و توسط چه کسانی محافظت یا پردازش یا استفاده یا سوءاستفاده می‌شود؟
مردم نیز امروزه مجلات و روزنامه‌ها را در اینترنت ورق می‌زنند. تحلیل و خبرها را از نت می‌گیرند. میلیونها و میلیاردها عکس و فیلم و تصویر دانلود می‌کنند تا ببینند و خود نیز در این فرایند مشارکت دارند. تحلیل و اظهارنظر و خبرسازی و خبریابی و عکس و فیلم تولید می‌کنند. جهان مَجازی و موازی یک حقیقت قدرتمند و متقاطع از آب درآمده و ما دیگر قادر نیستیم جدا از آن و بدون آن به حیات اجتماعی پایدار و رقابت مؤثری در عرصه نظام بین‌الملل اهتمام کنیم.
در این نقطه، اهمیت جهان مَجازی و نظام سایبر و ضرورت استفاده بهینه از آن آشکار می‌شود. آنچه این نظام را برای من و شما و کشورمان کارآمد و مفید می‌کند، بی تردید در رویکرد دولت و تدارک قوانین مناسب در مواجهه با آن پدید خواهد آمد. طبعاً این قوانین نیز جنبه‌های ایجابی و سلبی دارد. تشویق و ترغیب و تسهیلات، در کنار جرم‌زدایی و کیفرهای درنظر گرفته شده برای تبهکاران اینترنتی ضرورت دارد.
اما باید توجه داشته باشیم که دنیای مَجازی ظرافت و اقتضائاتی هم دارد که باید به دقت از آن استفاده و از آن مراقبت کرد. در این باره در یادداشت بعد توضیح بیشتری خواهم داد.
*منبع: روزنامه اطلاعات،1397،10،10
**گروه اطلاع رسانی**1893**2002
پس هیچگاه این بحث تکراری نیست و تمام نخواهد شد و ما باید هم در ریزترین مسائل و هم در کلانترین موضوعات درباره آن تبادل‌نظر کنیم. از جمله تاریخچه تحوّلات رسانه‌های جمعی، از رادیو و تلویزیون تا آیفون و اینترنت و شبکه‌های جمعی که اینک زندگی ما را دگرگون ساخته و به شکل حیرت‌آوری جهت داده است.
دوران حکمروایی مطلق تلویزیون در نسبت با امکانات نامتعارف معاصر نسبتاً پایدار و طولانی بود و به همان نسبت خوگیرانه و عادتپذیر و قابل اتکا! اما زایش رسانه‌های جدید و رقابت غیرعادلانهای که به راه افتاد، از حدود بیست و چند سال پیش نشان داد که جهان به کدام سمت و در کدام آینده به حیات خود ادامه خواهد داد.
مردم به عنوان آحاد و افراد یک جامعه، باز هم ظاهراً حق انتخاب داشتند و حقیقتاً نیز این انتخاب‌ها وجود داشت. مانند انتخاب میان دو یا چند یا ده یا صد کانال معمولی و کابلی، سراسری و محلی در شبکه‌های تلویزیونی! اما اوضاع تغییر کرد؛ این‌بار در میان میلیونها و میلیاردها کانال و گزینه اینترنتی. در پسِ تمام این شبکه ها و کانالها باز هم همان قدرت نهفته است و چنان چینش شده که گزینه‌های قدرتمند در صدر قرار دارند. لذا منافع و ارزش اضافی معطوف به سرمایههای بزرگ دست نخورده باقی می‌ماند و سهامداران و قیمت سهامشان هم با وسواس کنترل و افزوده می‌شود.
با این احوال مردم در موقعیتی نیستند که بتوانند با این قدرتهای تجمیع شده و غولهای عظیم اقتصادی و رسانه‌ای پنجه درافکنند و زورآزمایی کنند. نمایش ویکی لیکس و ماجرای جیمزباندی ادوارد اسنودن در ایالات متحده امریکا و روسیه نیز بیش از آنکه دلالت بر قدرت مستقل مردمان آزاد در شبکه‌های اجتماعی داشته باشد، دلالتی بود بر قدرت کنترل دولت‌ها، شرکت‌ها، شبکه‌ها و سازمان‌های امنیتی. تنها تفاوت اینجاست که اگر در گذشته سازه‌های امنیتی تنها در اختیار دولتهای شناخته شده بود، حالا ساختاری متکثر یافته و در نظامی ناپیدا و غیر قابل ردیابی از دولت تا دفاتر شرکت‌ها و حتی مقتضیات افراد قدرتمند را درمی‌نوردید.
اما اینها یک بخش از سرزمین قدرتمند موازی و مَجازی است. بخش دیگر آن گسترش در حیات جاری و زندگی روزمرّه و گره خوردن به نظام پولی و بوروکراسی کشورهاست. بخش کوچکی از این کوه یخی که دیده می‌شود همان پدیدهای است که ما با عنوان دولت الکترونیک از آن یاد می‌کنیم و هر روز با آن سروکار داریم. اینهمه اطلاعات شخصی و بین الاشخاص و اجتماعی و شبکه‌ای، در کدام بایگانی و توسط چه کسانی محافظت یا پردازش یا استفاده یا سوءاستفاده می‌شود؟
مردم نیز امروزه مجلات و روزنامه‌ها را در اینترنت ورق می‌زنند. تحلیل و خبرها را از نت می‌گیرند. میلیونها و میلیاردها عکس و فیلم و تصویر دانلود می‌کنند تا ببینند و خود نیز در این فرایند مشارکت دارند. تحلیل و اظهارنظر و خبرسازی و خبریابی و عکس و فیلم تولید می‌کنند. جهان مَجازی و موازی یک حقیقت قدرتمند و متقاطع از آب درآمده و ما دیگر قادر نیستیم جدا از آن و بدون آن به حیات اجتماعی پایدار و رقابت مؤثری در عرصه نظام بین‌الملل اهتمام کنیم.
در این نقطه، اهمیت جهان مَجازی و نظام سایبر و ضرورت استفاده بهینه از آن آشکار می‌شود. آنچه این نظام را برای من و شما و کشورمان کارآمد و مفید می‌کند، بی تردید در رویکرد دولت و تدارک قوانین مناسب در مواجهه با آن پدید خواهد آمد. طبعاً این قوانین نیز جنبه‌های ایجابی و سلبی دارد. تشویق و ترغیب و تسهیلات، در کنار جرم‌زدایی و کیفرهای درنظر گرفته شده برای تبهکاران اینترنتی ضرورت دارد.
اما باید توجه داشته باشیم که دنیای مَجازی ظرافت و اقتضائاتی هم دارد که باید به دقت از آن استفاده و از آن مراقبت کرد. در این باره در یادداشت بعد توضیح بیشتری خواهم داد.
*منبع: روزنامه اطلاعات،1397،10،10
**گروه اطلاع رسانی**1893**2002
