عذرخواهی
گمشده ای در پازل رفتار اجتماعی21آذر-96
تهران – ایرنا- فرهنگ عذرخواهی حلقه ای
گمشده از پازل برخوردهای اجتماعی است که در صورت نهادینه کردن آن می توان بر
بسیاری از آسیب های اجتماعی غلبه کرد.
به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های
خبری ایرنا، در یک دهه گذشته میزان آسیب های اجتماعی مانند طلاق و خشونت در جامعه
در حال افزایش است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که شکل گیری چنین آسیب هایی
نتیجه کمرنگ شدن فرهنگ عذرخواهی و نپذیرفتن خطای خود است.
عذرخواهی در حالی در جامعه ما روندی فرسایشی به خود گرفته که پذیرش خطا و عذرخواهی کردن یکی از مهمترین توصیه های دین اسلام و بزرگان دینی است. عذر خواهی در آیات قرآن و روایات، نقش پررنگی دارد و بارها به مسلمانان تاکید شده است که در صورت بروز رفتار نادرست، معذرت خواهی شود.
در همین راستا در قرآن کریم 87 بار از توبه و معذرت خواهی سخن به میان آمده است. حال با این شرایط و در حالی که سطح آگاهی و تحصیلات در جامعه روندی افزایشی دارد، این پرسش به وجود می آید، چرا فرهنگ عذرخواهی به عنوان کنشی پیشگیرانه روندی فرسایشی در پیش گرفته است؟
گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، برای پاسخ به این سوال با «عالیه شکربیکی» جامعه شناس و « حامد محبی» مشاور خانواده گفت وگویی انجام داده است.
**شکربیگی:معیشت در نهادینه شدن عذرخواهی تاثیر دارد
نخستین علت کمرنگ شده فرهنگ عذرخواهی شکاف طبقاتی و مساله اقتصاد است که 70 درصد از مردم با آن دست به گریبانند و مجبورند حداقل دو شغل را انتخاب کنند.
تلاش برای کسب درآمد بالا و تامین نیازهای زیستی و اجتماعی در ادامه به خستگی روحی و جسمی شهروندان منتهی شده و در نهایت این خستگی در نوع کنش آنان با دیگر شهروندان تاثیر گذار است.
براساس جدول نیازهای مازلو تامین نیازهای زیستی این افراد اولویت پیدا می کند و تمام تلاش وی برای تامین این نیازها است.در این شرایط فرد عذرخواهی و نهادینه کردن آن را در اولویت های چندم زندگی قرار می دهد.
حال زمانی فرد برای فراهم کردن یک وعده غذا با مشکل مواجه است چگونه می تواند شیوه برخورد و رفتارش با شهروندان مثبت باشد؟
مساله دیگر در این زمینه اعتماد عمومی بین مردم و مسئولان است. این اعتماد در گذر زمان دچار فرسایش شده است. وقتی مردم اعتماد تعمیم یافته نداشته باشند به درون خود پناه برده به یقین فرسایش فرهنگ عذرخواهی ایجاد خواهد شد.
یکی از لازمه های جامعه تغییر زبان رفتاری شهروندان است؛ در شرایط کنونی زبان خشونت در جامعه ایرانی بیش از هر دوره دیگری رواج پیدا کرده و این زبان هم در سطح کلان و هم در سطح خرد و میانه به کار گرفته می شود.
تا زمانی که زبان خشونت وجود داشته باشد زبان شهروندی و عذرخواهی رواج پیدا نخواهد کرد. نهادینه کردن فرهنگ عذرخواهی نیازمند یک روان سالم و آرام است که پذیرای برنامه های نهادینه کردن فرهنگ عذرخواهی باشد.
برای نهادینه کردن فرهنگ عذرخواهی در جامعه نباید برنامه تنها برای مردم عادی باشد بلکه در این زمینه تمامی شهروندان و مسوولان باید فرهنگ عذرخواهی را پذیرا باشند.
در کنار این کار تامین رفاه حداقلی برای 70 درصد مردم نیز در دستور کار قرار گیرد. اگر رفاه حداقلی تامین شود به یقین مردم به بیرون از خود هم نگاه خواهند کرد. رفاه موجب می شود شادی و نشاط اجتماعی در جامعه گسترده شود. اگر این مهم تحقق یابد شیوه تعامل مردم با هم نیز تغییر پیدا خواهد کرد.
** محبی: فرهنگ عذرخواهی ریشه در مدرسه دارد
شهروندان ما در چند سال گذشته با پدیده خوددانایی یا علامه فرض کردن خود روبرو بوده که این وضعیت ناشی از مطالعه سطحی و مطالبی است که در کانال های تلگرامی منتشر می شود. علامه فرض کردن خود زمانی به وجود می آید که کمتر خواندن و احساس بیشتر دانستن ملکه ذهن افراد می شود و در نتیجه این حس، فرد به سمتی می رود که کاستی های خود را ندیده و در مشاجره و دعواها حق به جانب قضاوت می کند.
یکی دیگر از دلایل کم رنگ شدن فرهنگ عذرخواهی در جامعه پایین آمدن سطح اعتماد به نفس است. سطح پایین اعتماد به نفس موجب می شود که فرد درگیر فکر می کند با عذرخواهی کردن رقابت را باخته است. اما نباید فراموش کرد که در یک مشاجره یا دعوا همانگونه که طرف مقابل مقصر است ما نیز بی تقصیر نیستیم.
حق به جانب بودن در حال حاضر در بین شهروندان به صورت یک فرهنگ غلط در آمده است و نهادهای آموزشی ما نیز هیچ تلاشی برای برطرف کردن آن انجام نمی دهند.
سطح پایین فرهنگ سازی در جامعه برای کنش های اجتماعی یکی از دلایل کمرنگ شدن فرهنگ عذرخواهی در کشور است. در مدارس کشور آموزش خشک و یادگیری محفوظات در دستور کار قرار می گیرد و کمتر به جنبه پرورش توجه می شود؛ دانش آموز در چنین فضایی با روحیه خشک و خشن بار خواهد آمد.
برای نهادینه کردن فرهنگ عذرخواهی نهاد آموزش و پرورش می تواند نقش تعیین کننده ای داشته باشد. البته در این مسیر مدارس به تنهایی نمی تواند در زمینه فرهنگ سازی عذرخواهی کردن فعال بوده بلکه خانواده ها باید در این زمینه کمک کار مدارس باشد تا بتوان زمینه فراگیر شدن این شیوه از برخورد در جامعه فراهم شود.
در سطح کلان جامعه نیز فرهنگ عذرخواهی باید در زمره مهارت های زندگی قرار می گیرد که برای آموختن آن افزون بر بستر جامعه ما باید راهکارهای متفاوتی ارائه کنیم. یکی از این راهکارها، دوره های آموزشی است که در پایان آن باید به افراد شرکت کننده گواهینامه داده شود.
براساس آنچه گفته شد فرهنگ عذرخواهی در شرایطی کنونی جامعه حلقه ای گمشده از پازل برخوردهای اجتماعی است که در صورت نهادینه کردن آن می توان بر بسیاری از آسیب های اجتماعی غلبه کرد.
در این زمینه نهادهایی مانند آموزش و پرورش و رسانه به خصوص رسانه ملی، باید در این زمینه فرهنگ سازی کنند تا معذرت‌خواهی به عنوان یک ارزش در جامعه مطرح شود و مردم و مسوولان به دنبال فرار از آن نباشند.
**پژوهشم**2052**1601** خبرنگار: غفار میرزایی**انتشار: شهناز حسنی
عذرخواهی در حالی در جامعه ما روندی فرسایشی به خود گرفته که پذیرش خطا و عذرخواهی کردن یکی از مهمترین توصیه های دین اسلام و بزرگان دینی است. عذر خواهی در آیات قرآن و روایات، نقش پررنگی دارد و بارها به مسلمانان تاکید شده است که در صورت بروز رفتار نادرست، معذرت خواهی شود.
در همین راستا در قرآن کریم 87 بار از توبه و معذرت خواهی سخن به میان آمده است. حال با این شرایط و در حالی که سطح آگاهی و تحصیلات در جامعه روندی افزایشی دارد، این پرسش به وجود می آید، چرا فرهنگ عذرخواهی به عنوان کنشی پیشگیرانه روندی فرسایشی در پیش گرفته است؟
گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، برای پاسخ به این سوال با «عالیه شکربیکی» جامعه شناس و « حامد محبی» مشاور خانواده گفت وگویی انجام داده است.
**شکربیگی:معیشت در نهادینه شدن عذرخواهی تاثیر دارد
نخستین علت کمرنگ شده فرهنگ عذرخواهی شکاف طبقاتی و مساله اقتصاد است که 70 درصد از مردم با آن دست به گریبانند و مجبورند حداقل دو شغل را انتخاب کنند.
تلاش برای کسب درآمد بالا و تامین نیازهای زیستی و اجتماعی در ادامه به خستگی روحی و جسمی شهروندان منتهی شده و در نهایت این خستگی در نوع کنش آنان با دیگر شهروندان تاثیر گذار است.
براساس جدول نیازهای مازلو تامین نیازهای زیستی این افراد اولویت پیدا می کند و تمام تلاش وی برای تامین این نیازها است.در این شرایط فرد عذرخواهی و نهادینه کردن آن را در اولویت های چندم زندگی قرار می دهد.
حال زمانی فرد برای فراهم کردن یک وعده غذا با مشکل مواجه است چگونه می تواند شیوه برخورد و رفتارش با شهروندان مثبت باشد؟
مساله دیگر در این زمینه اعتماد عمومی بین مردم و مسئولان است. این اعتماد در گذر زمان دچار فرسایش شده است. وقتی مردم اعتماد تعمیم یافته نداشته باشند به درون خود پناه برده به یقین فرسایش فرهنگ عذرخواهی ایجاد خواهد شد.
یکی از لازمه های جامعه تغییر زبان رفتاری شهروندان است؛ در شرایط کنونی زبان خشونت در جامعه ایرانی بیش از هر دوره دیگری رواج پیدا کرده و این زبان هم در سطح کلان و هم در سطح خرد و میانه به کار گرفته می شود.
تا زمانی که زبان خشونت وجود داشته باشد زبان شهروندی و عذرخواهی رواج پیدا نخواهد کرد. نهادینه کردن فرهنگ عذرخواهی نیازمند یک روان سالم و آرام است که پذیرای برنامه های نهادینه کردن فرهنگ عذرخواهی باشد.
برای نهادینه کردن فرهنگ عذرخواهی در جامعه نباید برنامه تنها برای مردم عادی باشد بلکه در این زمینه تمامی شهروندان و مسوولان باید فرهنگ عذرخواهی را پذیرا باشند.
در کنار این کار تامین رفاه حداقلی برای 70 درصد مردم نیز در دستور کار قرار گیرد. اگر رفاه حداقلی تامین شود به یقین مردم به بیرون از خود هم نگاه خواهند کرد. رفاه موجب می شود شادی و نشاط اجتماعی در جامعه گسترده شود. اگر این مهم تحقق یابد شیوه تعامل مردم با هم نیز تغییر پیدا خواهد کرد.
** محبی: فرهنگ عذرخواهی ریشه در مدرسه دارد
شهروندان ما در چند سال گذشته با پدیده خوددانایی یا علامه فرض کردن خود روبرو بوده که این وضعیت ناشی از مطالعه سطحی و مطالبی است که در کانال های تلگرامی منتشر می شود. علامه فرض کردن خود زمانی به وجود می آید که کمتر خواندن و احساس بیشتر دانستن ملکه ذهن افراد می شود و در نتیجه این حس، فرد به سمتی می رود که کاستی های خود را ندیده و در مشاجره و دعواها حق به جانب قضاوت می کند.
یکی دیگر از دلایل کم رنگ شدن فرهنگ عذرخواهی در جامعه پایین آمدن سطح اعتماد به نفس است. سطح پایین اعتماد به نفس موجب می شود که فرد درگیر فکر می کند با عذرخواهی کردن رقابت را باخته است. اما نباید فراموش کرد که در یک مشاجره یا دعوا همانگونه که طرف مقابل مقصر است ما نیز بی تقصیر نیستیم.
حق به جانب بودن در حال حاضر در بین شهروندان به صورت یک فرهنگ غلط در آمده است و نهادهای آموزشی ما نیز هیچ تلاشی برای برطرف کردن آن انجام نمی دهند.
سطح پایین فرهنگ سازی در جامعه برای کنش های اجتماعی یکی از دلایل کمرنگ شدن فرهنگ عذرخواهی در کشور است. در مدارس کشور آموزش خشک و یادگیری محفوظات در دستور کار قرار می گیرد و کمتر به جنبه پرورش توجه می شود؛ دانش آموز در چنین فضایی با روحیه خشک و خشن بار خواهد آمد.
برای نهادینه کردن فرهنگ عذرخواهی نهاد آموزش و پرورش می تواند نقش تعیین کننده ای داشته باشد. البته در این مسیر مدارس به تنهایی نمی تواند در زمینه فرهنگ سازی عذرخواهی کردن فعال بوده بلکه خانواده ها باید در این زمینه کمک کار مدارس باشد تا بتوان زمینه فراگیر شدن این شیوه از برخورد در جامعه فراهم شود.
در سطح کلان جامعه نیز فرهنگ عذرخواهی باید در زمره مهارت های زندگی قرار می گیرد که برای آموختن آن افزون بر بستر جامعه ما باید راهکارهای متفاوتی ارائه کنیم. یکی از این راهکارها، دوره های آموزشی است که در پایان آن باید به افراد شرکت کننده گواهینامه داده شود.
براساس آنچه گفته شد فرهنگ عذرخواهی در شرایطی کنونی جامعه حلقه ای گمشده از پازل برخوردهای اجتماعی است که در صورت نهادینه کردن آن می توان بر بسیاری از آسیب های اجتماعی غلبه کرد.
در این زمینه نهادهایی مانند آموزش و پرورش و رسانه به خصوص رسانه ملی، باید در این زمینه فرهنگ سازی کنند تا معذرت‌خواهی به عنوان یک ارزش در جامعه مطرح شود و مردم و مسوولان به دنبال فرار از آن نباشند.
**پژوهشم**2052**1601** خبرنگار: غفار میرزایی**انتشار: شهناز حسنی
