روایت اهالی
سلامت و تهدید سلامتی 7مهر-97
اراک - ایرنا - سلامت از شاخص های کلیدی
در توسعه پایدار جوامع است که تامین و بهبود بخش های گوناگون آن از تکالیف مهم
حلقه مدیریتی و تصمیم گیرندگان دولتی است.
به گزارش ایرنا، پسماندهای عفونی به
مواد زاید جامدی گفته می شود که از فعالیت بخش های بیمارستانی، مراکز درمانی و
بهداشتی و آزمایشگاه های تشخیص طبی حوزه دولتی و خصوصی تولید شده و حاوی مقادیری
از بافت آلوده خونی، انواع عفونت ها، ویروس ها و عوامل بیماری زا است که در صورت
غفلت از بی خطرسازی و مدیریت نامناسب می تواند تهدید جدی برای سلامت جامعه باشد.
ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد اصل 50 قانون اساسی به منظور حفظ محیط زیست کشور از آثار زیان بار پسماندها و مدیریت بهینه آن ها، وزارتخانه ها و دوایر دولتی، عمومی و خصوصی دخیل در تولید پسماند باید مر قانون عمل کنند.
در جای جای قانون جامع پسماند کشور نیز که سال 83 در مجلس شورای اسلامی تصویب شده و تایید نهایی شورای نگهبان رسیده، مسئولیت مدیریت و دفع بهداشتی پسماندهای عفونی تولیدکنندگان آن تعیین شده اما سرنوشت آن در هاله ای از ابهام است.
با گذشت بیش از 14 سال از تصویب این قانون هنوز چالش پسماندهای عفونی معضل حاد استان مرکزی است و عزم راسخ و تصمیمی کارا در ساماندهی این حوزه دیده نمی شود.
قانون پسماند در سال 91 به وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی ابلاغ شده و باید حوزه های فعالیت دولتی و خصوصی در عرصه سلامت به نظام قدرتمند دفع پسماندهای ویژه عفونی و دستگاه های بی خطرساز زباله مجهز می شد اما، آنچه در این سال ها رخ داده نشانگر کارهای پراکنده و کم اثر است.
برابر ماده 5 قانون پسماند وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی موظف است مطابق معیار و ضوابط، ترتیبی اتخاذ کند که سلامت، ایمنی عوامل اجرایی تحت نظارت باشد و ﻣﺎده 11 این ﻗﺎﻧﻮن نیز به صراحت عنوان کرده که ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ عفونی ﻣﺮاﮐﺰ بهداشتی و درمانی بر عهده تولیدکننده آن است و باید ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺪاﺳﺎزی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪهای ﻋﻔﻮﻧﯽ پر خطر از زباله‌های عادی اقدام کرده و وظیفه دفع بهداشتی و بی خطر کردن این پسماندها و هزینه آن را بپذیرد.
ماده 13 قانون پسماند نیز عنوان کرده که مخلوط شدن پسماندهای پزشکی با سایر مواد زاید و تخلیه و پخش آن در محیط و یا استفاده این مواد خطرآفرین در چرخه بازیافت ممنوع است.
خطرهای پسماندهای عفونی در حوزه بیمارستانی استان مرکزی با توجه به اینکه اغلب این مراکز سامانه بی خطرسازی دارند کمتر است اما، شرایط مدیریت پسماند عفونی درمانگاه ها و مطب های خصوصی جای تامل دارد و می طلبد که متولیان در این زمینه به صورت شفاف در خصوص عملکرد خود در چالش سلامتی پاسخگو باشند.
شهرداری اراک بر خلاف صراحت قانون و تنها بر پایه توافقی درون استانی کار جمع آوری پسماندهای عفونی خطرناک و حاوی انواع آلودگی که مراحل بی خطرسازی روی آن ها انجام نشده را برعهده گرفته و کارشناسان بر روش جمع آوری و دفع آن انتقادهایی دارند.
اگرچه ساعتی برای انتقال کیسه های حاوی آلودگی های عفونی در کلانشهر اراک از سوی شهرداری تعیین شده و برخی معتقدند همین خدمات ناقص نیز از سوی شهرداری غنیمت است اما داستان زباله دزدها و کیسه های زرد هر شب داستانی زیر پوست شهر اراک است که می تواند به آسانی انتشار دهنده بیماری های خطرناک در فرآیند جمع آوری تا دفع پسماندهای عفونی باشد.
کارشناس پسماند معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری مرکزی در این زمینه گفت: برابر قانون تولیدکنندگان هر نوع پسماند خطرناک و ویژه باید خودشان مسئولیت دفع آن را بر عهده گیرند، در استان مرکزی زنجیره دفع پسماندها در حوزه بی خطرسازی نقص جدی دارد و سال هاست که این معضل همچنان پابرجاست.
«مریم خیری» افزود: مشارکت شهرداری برای جمع آوری و دفع پسماندهای عفونی اگرچه بخشی از مشکلات را حل کرده اما ناقص است و باید با پذیرش کاستی و مشکلات در صدد رفع ریشه ای آن بود.
وی اظهار داشت: پسماندهای عفونی مراکز درمانی خصوصی در استان منشا خطر است چرا که شهرداری به عنوان پیمانکار دفع آن خودروی مجهز به «سامانه اتوکلا» ندارد و این مساله می تواند با چالش و عوارض جدی همراه باشد.
کارشناس پسماند معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری مرکزی بیان کرد: اردیبهشت امسال در نشست های تخصصی استان مصوب شد که یک دستگاه زباله سوز توسط ماشین سازی اراک برای مدیریت پسماندهای خطرناک عفونی ساخته شود و کمیته تخصصی پسماند عفونی نیز آن را پذیرفت اما منابع مالی آن هنوز تامین نشده و این تصمیم جامه عمل نپوشیده است.
خیری یادآور شد: اگرچه پسماندهای عفونی در ترانشه و با آهک ریزی و پوشش خاک دفع می شوند اما هنوز پژوهش علمی انجام نشده که با توجه به اینکه این پسماندها قبل از دفع بی خطرسازی نشده اند، چه آثار زیان باری بر منابع آب و خاک منطقه دارد.
وی توضیح داد: معضل جدی تر در خصوص پسماندهای عفونی این است که پس از انتقال به محل دپو و ساماندهی زباله کلانشهر اراک با چالش بازیافت غیراصولی زباله دزدها همراه می شود و حیوانات ولگرد نیز به خاطر وجود مواد زاید آغشته به خون در اطراف آن پرسه زده و عاملی در پراکندگی عوامل بیماری زا هستند.
خیری اظهار داشت: پسماندهای عفونی باید از مبدا بی خطرسازی شوند و نیاز است که عزم راسخی برای حل این مشکل با همراهی جامعه پزشکی و دایره مدیران متولی صورت بگیرد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی نیز دراین باره گفت: حجم پسماند عفونی تولیدی در این استان روزانه 9 تن برآورد می شود که میزان آن در ماه 270 تن است.
«رضا میرزایی» افزود: حدود 80 درصد پسماند عفونی تولید شده در استان بالغ بر هفت تن در روز مربوط به بیمارستان ها است که بی خطر می شوند و دو تن در روز نیز در حوزه مراکز درمانی خصوصی و مطب ها است.
وی توضیح داد: 22 بیمارستان فعال در استان مرکزی وجود دارد که 21 مرکز بیمارستانی واجد اتوکلاو فعال است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی خاطرنشان کرد: طبق تصمیم مدیریت ارشد استان مرکزی در دوره های قبل، مسئولیت جمع آوری، حمل و دفع پسماند عفونی در قبال اخذ تعرفه مشخص از پزشکان توسط شورای اسلامی شهر اراک مصوب شده و شهرداری اراک متولی اجرای آن شده است.
میرزایی اظهار داشت: برابر تکالیف قانونی ماده 32 قانون مدیریت پسماند و ماده 680 قانون مجازات اسلامی در ضوابط و روش های مدیریت پسماند عفونی وظیفه نظارتی از روند دفع این مواد زاید خطرآفرین به عهده محیط زیست و مرکز بهداشت است.
وی یادآور شد: شهرداری اراک با وجود اخذ تعرفه مشخص از پزشکان اقدام خاصی در محل دفن پسماند برای بی خطرسازی مواد زاید جامد آغشته به عفونت نکرده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی اضافه کرد: کارشناسان این اداره کل به صورت ادواری از بیمارستان ها، مطب ها و مراکز درمانی با همکاری مرکز بهداشت بازدید دارند و به خاطیان در حوزه مدیریت پسماند اخطار می دهند.
سرپرست سازمان مدیریت پسماند شهرداری اراک نیز در این خصوص گفت: جمع آوری و دفع پسماندهای عفونی از سال 73 تاکنون بر اساس مصوبه کارگروه مدیریت پسماند استان مرکزی به شهرداری سپرده شده و این در حالی است که برابر قانون شهرداری هیچ وظیفه ای در قبال مدیریت و ساماندهی پسماندهای عفونی خطرآفرین ندارد و باید مرجع تولید کننده با نظارت محیط زیست این مواد زاید را به شیوه بهداشتی دفع کند.
«مرادعلی عباسی» افزود: طبق توافق شهرداری با مقامات ذیربط مطابق تعرفه به صورت سالانه مبالغی از پزشکان و مراکز درمانی خصوصی گرفته می شود و پسماندهای عفونی در ساعت مشخص توسط خودروی خاص و نیروی انسانی مجهز به لباس ایمن از سطح شهر جمع آوری و به محل دفع منتقل می شود.
وی ادامه داد: حجم پسماند تولیدی کلانشهر اراک روزانه 400 تا 420 تن است که حدود 4.5 تن آن را پسماند عفونی شامل می شود.
سرپرست سازمان مدیریت پسماند شهرداری اراک خاطرنشان کرد: بنا به اعلام دانشگاه علوم پزشکی پسماندهای ویژه بیمارستانی قبل از تحویل بی خطر می شوند اما پسماندهای عفونی کیسه های زرد که هر شب کنار خیابان قرار می گیرند خام و حاوی آلودگی است اما شهرداری به ناچار و با رعایت تدابیر ایمنی فیزیکی برای پرسنل، آن ها را جمع آوری و با روش آهک دهی در ترانشه دفع می کند.
مرادی خاطرنشان کرد: رایزنی برای ساخت دستگاه زباله سوز در ماشین سازی انجام شده و در صورت تحقق این مهم تمامی مشکلات بهداشتی احتمالی کنونی برطرف می شود.
رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی کلانشهر اراک در این خصوص گفت: برابر قانون شهرداری و مدیریت شهری در خصوص پسماندهای عفونی هیچ مسئولیتی ندارد اما به دلیل احساس مسئولیتی که در قبال سلامت مردم وجود دارد این نوع پسماند را جمع آوری و دفع می کند.
«توفان محمدی» افزود: پسماندهای عفونی مطلب ها و برخی مراکز درمانی سترون و بی خطر نشده تحویل شهرداری می شوند و این در شرایطی است که طیفی از پزشکان نیز برای پرداخت تعرفه کوتاهی دارند و شماری نیز پسماندهای عفونی را جداسازی نکرده و به مواد زاید عادی شهری می ریزند.
وی اظهار کرد: مدیریت شهری اراک برای سامان شرایط این بخش از بهمن ماه سال قبل با حمایت و همراهی استاندار مرکزی مذاکره با شرکت ماشین سازی اراک را برای ساخت زباله سوز با حجم 6 تن آغاز کرده که هنوز قرارداد آن منعقد نشده اما قرار است بخش سخت افزاری این تجهیز تخصصی در ماشین سازی اراک ساخته شود و نرم افزاری آن از فرانسه و شرکت (ATA) وارد شود.
رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی کلانشهر اراک ادامه داد: هزینه ساخت این زباله سوز قرار است از طریق مدیریت شهری اراک با مشارکت دانشگاه علوم پزشکی و جامعه پزشکان تامین شود و برای استقرار زباله سوز نیز سوله و زمین مورد نیاز در اختیار قرار می گیرد.
محمدی بیان کرد: پیگیری مجوزهای زیست محیطی و بهداشتی این تجهیزات در دست انجام است و پیش بینی می شود در نیمه سوم امسال قرارداد آن امضا و کار ساخت حوزه سخت افزاری آن در ماشین سازی آغاز شود.
وی توضیح داد: این زباله سوز پیشرفته و سازگار با محیط زیست است و خروجی دودکش آن خطرآفرین نیست ضمن آنکه حجم کمی از خاکستر در فرآیند پایانی باقی می ماند ونگرانی از جانب احتمال انتقال آلایندگی به طبیعت نخواهد بود.
رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی کلانشهر اراک یادآور شد: برای خرید و نصب یک دستگاه زیاله سوز دیگر به ظرفیت 6 تن نیز رایزنی هایی در دست انجام است تا برای مدیریت مواد زاید ویژه آینده نیز برنامه دنبال شود.
محمدی گفت: در پیش قرارداد ساخت زباله سوز اراک علاوه بر محیط زیست ناظر دیگری از دانشگاه امیرکبیر نیز پیش بینی شده و این به خاطر حساسیتی است که از حسن انجام کار در مدیریت شهری اراک در حیطه سلامت مردم وجود دارد.
وی بیان کرد: مدیریت شهری اراک در موضوع پسماند با هرگونه موازی کاری و اقدامات جزیره ای مخالف است و می طلبد که همه دستگاه ها شهرداری را برای سامان این حوزه یاری دهند.
رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی کلانشهر اراک افزود: از اواخر پارسال هفت نشست کارگروه، سه بازدید از زباله سوزهای استان های دیگر و سه نشست کمیسیون خدمات شهری شورا با موضوع زباله سوز بوده است و حجم سنگینی از مباحث انجام گرفته تا به پیش نویس قرارداد ساخت زباله سوز انجامیده است.
محمدی افزود: امید است همراهی مراجع ذیصلاح برای تایید زباله سوز بیشتر باشد مراحل ارزیابی و پیوست زیست محیطی این طرح با سرعت بیشتری پی گرفته شود.
وی در بخش دیگری از سخنانش در خصوص برخی نگرانی ها از آلودگی احتمالی منابع آب و خاک در مرکز دفن فعلی و با روش دفع ترانشه و آهک ریزی گفت: اگرچه مطالعات علمی در خصوص اثرات پسماندهای عفونی دفع شدن وجود ندارد اما در بازدیدها بستر منطقه پذیرنده سنگی است و به لایه های پایین نفوذناپذیری دارد ضمن آنکه آب های زیرزمینی این منطقه در عمق زیاد واقع شده به طوری که حتی برای تامین آب مورد نیاز شهرداری مجبور شده از نواحی همجوار لوله کشی کند.
رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی کلانشهر اراک گفت: در زیر منطقه ترانشه های دفع پسماند عفونی اراک لایه محافظ غیرقابل نفوذی ایجاد شده و برای پسماندهای قدیمی نیز گودال لن فیلد ایجاد و پسماندها درآنجا دپو شده اند و روی آن نیز گیاه کاشته می شود.
محمدی اظهار داشت: نگرانی از بابت آلودگی احتمالی پسماندهای عفونی با اقدامات انجام شده در محل دفن نیست و با استقرار دستگاه زباله سوز مشکلات این حوزه رفع می شود.
کارشناس پسماند دانشگاه علوم پزشکی اراک نیز گفت: پسماندهای عفونی حوزه بیمارستانی مدیریت خوبی دارد و با توجه به اینکه همه مراکز بیمارستانی استان مجهز به سیستم بی خطرساز هستند معضل مدیریت جمع آوری و دفع این کواد زاید بی خطرشده مشکل افرین نیست.
«مهدی خدایاری» افزود: مشکل پسماندهای عفونی در حوزه مراکز درمانی خصوصی و مطب ها است که سامانه بی خطرسازی ندارند و با وجود اینکه شهرداری این نوع پسماند را جداگانه جمع آوری و در ترانشه با اهک ریزی دفع می کند اما به دلیل اینکه منشاء عفونی این پسماندها برطرف نشده هنوز در برخی موارد نگرانی هایی هست.
وی توضیح داد: اگرچه همکاری شمار زیادی از پزشکان در پرداخت تعرفه تعیین شده جمع آوری پسماندهای عفونی در اراک وجود دارد اما بخشی از پزشکان با وجود برخوردهایی که در سال های قبل بوده هنوز در این بخش همکاری لازم را ندارند و می طلبد که سامان مدیریت پسماندهای عفونی با همراهی اثربخش همه اهالی سلامت و مسئولان اجرایی رقم بخورد.
کارشناس پسماند دانشگاه علوم پزشکی اراک خاطرنشان کرد: در نشست های استانی مصوب شده که برای دفع بهداشتی پسماندهای عفونی زباله سوز خریداری و نصب شود در حالی که استفاده از این تجهیزات از سوی وزارت بهداشت و درمان به دلیل استاندارد نبودن خروجی برای مراکز درمانی دولتی ممنوع است و با توجه به اینکه این زباله سوز قرار است برای بخش خصوصی خریداری شود اقدامات آن با وزارتخانه در دست پیگیری است.
خدایاری توضیح داد: توضیحات توجیهی که برای خرید این زباله سوز از سوی مقامات اجرایی استان ارائه شده کامل نیست و از طرفی هم پیوست ارزیابی زیست محیطی ندارد و برای تایید وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی باید هرچه سریعتر این نواقص رفع شود.
وی یادآور شد: اگرچه مقوله مدیریت پسماند عفونی در تمامی استان ها کمابیش وجود دارد ولی می طلبد که استان مرکزی با ارائه طرحی هدفمند یک بار برای همیشه این مسئله حل شود و به الگویی کشوری تبدیل شود.
رئیس نظام پزشکی استان مرکزی و رئیس دانشگاه علوم پزشکی اراک هم در این ارتباط گفت: بیمارستان های دولتی، تامین اجتماعی و خصوصی استان مرکزی مجهز به سیستم بی خطرساز هستند و تنها بیمارستان فراهان دستگاه اتوکلا نداشت که اخیر خریداری شده و درحال نصب است.
دکتر«حسن طاهراحمدی» افزود: در خصوص پسماندهای عفونی بخش خصوصی خود پزشکان به طور تخصصی نمی توانند عملیات دفع بهداشتی را انجام دهند بنابراین با شهرداری به عنوان پیمانکار قرارداد منعقد شده و هزینه در قبال آن پرداخت می شود و اگر نواقصی وجود دارد برعهده پیمانکار است که تجهیزانش مطابق ماموریت و قرارداد تخصصی کامل و به روز نیست.
وی اظهار داشت: برای جامعه پزشکی نیز اهمیت زیادی دارد که پسماندهای عفونی ایمن و با کمترین خطر ساماندهی شود اما، پیمانکار توانمندی که پزشکان بتوانند با آن قرارداد ببندند و مجهز به سیستم های بی خطرسوز و امحای اصولی باشد وجود ندارد و شهرداری نیز با شرایط فعلی همراهی خوبی داشته است.
رئیس نظام پزشکی اراک گفت: نظام پزشکی با حساسیت تمامی مراکز و پزشکانی که پسماندعفونی تولید می کنند را مجاب به عقد قرارداد با شهرداری کرده و حتی در سال گذشته معدود پزشکانی که هزینه شهرداری را پرداخت نکرده بودند به تعزیرات معرفی شدند و در نظارت بر اجرای این قرارداد هیچ عذری پذیرفته نیست.
نماینده هیات مدیره نظام پزشکی استان مرکزی در امور پسماند نیز گفت: تمامی پزشکان استان تولید پسماند عفونی ندارند با این وجود از جامعه 450 نفری پزشکان این خطه 333 نفر با شهرداری قرارداد دارند و سالانه هزینه ساماندهی پسماند تولیدی را برای جمع آوری و دفع مطابق تعرفه اعلام شده شهرداری می پردازند.
دکتر «عباس یوسفی» افزود: نظام پزشکی در حوزه تکالیف نظارتی خود حتی با شماری از پزشکانی که در پرداخت هزینه پسماند عفونی اهمال داشتند برخورد کرده اما، چاره کار استفاده از ابزار قهری نیست بلکه باید ضعف برنامه ریزی در زنجیره ساماندهی پسماندهای عفونی با مساعدت بین بخشی دستگاه های متولی حل شود.
وی گفت: اگرچه قانون پسماند به نوبه خود در حوزه زیست محیطی اثربخش و مهم است اما در حوزه مدیریت مواد زاید عفونی نیازمند بازنگری است چرا که ساز و کارهای مدیریت پسماند خطرناک برای تولیدکننده به شیوه شفاف بیان نشده و منابع سنگین مالی و محل تامین آن نیز دیده نشده است به همین خاطر با گذشت سال ها هنوز پای لنگانی دارد.
نماینده هیات مدیره نظام پزشکی استان مرکزی در امور پسماند ادامه داد: تامین منابع میلیاردی زباله سوز برای ساماندهی پسماندهای عفونی بخش خصوصی اراک که تعداد محدودی پزشک هستند منطقی نیست چرا که قیمت زباله سوز در سال جاری افزایش سرسام آور داشته و از سوی دیگر اغلب پزشکان درآمد متوسطی دارند و انتظار از آنان برای پرداخت رقم های سنگین خرید زباله سوز در شرایطی که بیشترشان مطالبات معوق از بیمه ها و دانشگاه علوم پزشکی دارند، به طور عملی مقدور نیست.
دکتر یوسفی گفت: جامعه پزشکی از هر طرح کارآمدی که از سوی متولیان مدیریت پسماند و مدیران استان ارائه شود در حوزه سامان مواد زاید عفونی استقبال می کنند تا این معضل حل شود.
اظهارات متولیان امر در حوزه اقدامات برای ساماندهی پسماندهای عفونی با نگاه بخشی بیانگر تلاش و تعهد به کار است اما، برآیند آن در بیش از دو دهه کارساز نبوده و هنوز نواقص مدیریتی و تهدید سلامت مواد زاید عفونی و خطرآفرین مسئله مهم برای این استان است.
شاید وقت آن رسیده که تصمیم سازان استان مرکزی با راهکاری عملی و استفاده از توان جمعی دستگاه های متولی یک بار برای همیشه این معضل را از میان بردارند و مدیریت پسماند عفونی در استان مرکزی به الگویی عملی، تخصصی و بی نقص تبدیل شود.
گزارش از مژگان حیدری
ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد اصل 50 قانون اساسی به منظور حفظ محیط زیست کشور از آثار زیان بار پسماندها و مدیریت بهینه آن ها، وزارتخانه ها و دوایر دولتی، عمومی و خصوصی دخیل در تولید پسماند باید مر قانون عمل کنند.
در جای جای قانون جامع پسماند کشور نیز که سال 83 در مجلس شورای اسلامی تصویب شده و تایید نهایی شورای نگهبان رسیده، مسئولیت مدیریت و دفع بهداشتی پسماندهای عفونی تولیدکنندگان آن تعیین شده اما سرنوشت آن در هاله ای از ابهام است.
با گذشت بیش از 14 سال از تصویب این قانون هنوز چالش پسماندهای عفونی معضل حاد استان مرکزی است و عزم راسخ و تصمیمی کارا در ساماندهی این حوزه دیده نمی شود.
قانون پسماند در سال 91 به وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی ابلاغ شده و باید حوزه های فعالیت دولتی و خصوصی در عرصه سلامت به نظام قدرتمند دفع پسماندهای ویژه عفونی و دستگاه های بی خطرساز زباله مجهز می شد اما، آنچه در این سال ها رخ داده نشانگر کارهای پراکنده و کم اثر است.
برابر ماده 5 قانون پسماند وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی موظف است مطابق معیار و ضوابط، ترتیبی اتخاذ کند که سلامت، ایمنی عوامل اجرایی تحت نظارت باشد و ﻣﺎده 11 این ﻗﺎﻧﻮن نیز به صراحت عنوان کرده که ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ عفونی ﻣﺮاﮐﺰ بهداشتی و درمانی بر عهده تولیدکننده آن است و باید ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺪاﺳﺎزی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪهای ﻋﻔﻮﻧﯽ پر خطر از زباله‌های عادی اقدام کرده و وظیفه دفع بهداشتی و بی خطر کردن این پسماندها و هزینه آن را بپذیرد.
ماده 13 قانون پسماند نیز عنوان کرده که مخلوط شدن پسماندهای پزشکی با سایر مواد زاید و تخلیه و پخش آن در محیط و یا استفاده این مواد خطرآفرین در چرخه بازیافت ممنوع است.
خطرهای پسماندهای عفونی در حوزه بیمارستانی استان مرکزی با توجه به اینکه اغلب این مراکز سامانه بی خطرسازی دارند کمتر است اما، شرایط مدیریت پسماند عفونی درمانگاه ها و مطب های خصوصی جای تامل دارد و می طلبد که متولیان در این زمینه به صورت شفاف در خصوص عملکرد خود در چالش سلامتی پاسخگو باشند.
شهرداری اراک بر خلاف صراحت قانون و تنها بر پایه توافقی درون استانی کار جمع آوری پسماندهای عفونی خطرناک و حاوی انواع آلودگی که مراحل بی خطرسازی روی آن ها انجام نشده را برعهده گرفته و کارشناسان بر روش جمع آوری و دفع آن انتقادهایی دارند.
اگرچه ساعتی برای انتقال کیسه های حاوی آلودگی های عفونی در کلانشهر اراک از سوی شهرداری تعیین شده و برخی معتقدند همین خدمات ناقص نیز از سوی شهرداری غنیمت است اما داستان زباله دزدها و کیسه های زرد هر شب داستانی زیر پوست شهر اراک است که می تواند به آسانی انتشار دهنده بیماری های خطرناک در فرآیند جمع آوری تا دفع پسماندهای عفونی باشد.
کارشناس پسماند معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری مرکزی در این زمینه گفت: برابر قانون تولیدکنندگان هر نوع پسماند خطرناک و ویژه باید خودشان مسئولیت دفع آن را بر عهده گیرند، در استان مرکزی زنجیره دفع پسماندها در حوزه بی خطرسازی نقص جدی دارد و سال هاست که این معضل همچنان پابرجاست.
«مریم خیری» افزود: مشارکت شهرداری برای جمع آوری و دفع پسماندهای عفونی اگرچه بخشی از مشکلات را حل کرده اما ناقص است و باید با پذیرش کاستی و مشکلات در صدد رفع ریشه ای آن بود.
وی اظهار داشت: پسماندهای عفونی مراکز درمانی خصوصی در استان منشا خطر است چرا که شهرداری به عنوان پیمانکار دفع آن خودروی مجهز به «سامانه اتوکلا» ندارد و این مساله می تواند با چالش و عوارض جدی همراه باشد.
کارشناس پسماند معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری مرکزی بیان کرد: اردیبهشت امسال در نشست های تخصصی استان مصوب شد که یک دستگاه زباله سوز توسط ماشین سازی اراک برای مدیریت پسماندهای خطرناک عفونی ساخته شود و کمیته تخصصی پسماند عفونی نیز آن را پذیرفت اما منابع مالی آن هنوز تامین نشده و این تصمیم جامه عمل نپوشیده است.
خیری یادآور شد: اگرچه پسماندهای عفونی در ترانشه و با آهک ریزی و پوشش خاک دفع می شوند اما هنوز پژوهش علمی انجام نشده که با توجه به اینکه این پسماندها قبل از دفع بی خطرسازی نشده اند، چه آثار زیان باری بر منابع آب و خاک منطقه دارد.
وی توضیح داد: معضل جدی تر در خصوص پسماندهای عفونی این است که پس از انتقال به محل دپو و ساماندهی زباله کلانشهر اراک با چالش بازیافت غیراصولی زباله دزدها همراه می شود و حیوانات ولگرد نیز به خاطر وجود مواد زاید آغشته به خون در اطراف آن پرسه زده و عاملی در پراکندگی عوامل بیماری زا هستند.
خیری اظهار داشت: پسماندهای عفونی باید از مبدا بی خطرسازی شوند و نیاز است که عزم راسخی برای حل این مشکل با همراهی جامعه پزشکی و دایره مدیران متولی صورت بگیرد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی نیز دراین باره گفت: حجم پسماند عفونی تولیدی در این استان روزانه 9 تن برآورد می شود که میزان آن در ماه 270 تن است.
«رضا میرزایی» افزود: حدود 80 درصد پسماند عفونی تولید شده در استان بالغ بر هفت تن در روز مربوط به بیمارستان ها است که بی خطر می شوند و دو تن در روز نیز در حوزه مراکز درمانی خصوصی و مطب ها است.
وی توضیح داد: 22 بیمارستان فعال در استان مرکزی وجود دارد که 21 مرکز بیمارستانی واجد اتوکلاو فعال است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی خاطرنشان کرد: طبق تصمیم مدیریت ارشد استان مرکزی در دوره های قبل، مسئولیت جمع آوری، حمل و دفع پسماند عفونی در قبال اخذ تعرفه مشخص از پزشکان توسط شورای اسلامی شهر اراک مصوب شده و شهرداری اراک متولی اجرای آن شده است.
میرزایی اظهار داشت: برابر تکالیف قانونی ماده 32 قانون مدیریت پسماند و ماده 680 قانون مجازات اسلامی در ضوابط و روش های مدیریت پسماند عفونی وظیفه نظارتی از روند دفع این مواد زاید خطرآفرین به عهده محیط زیست و مرکز بهداشت است.
وی یادآور شد: شهرداری اراک با وجود اخذ تعرفه مشخص از پزشکان اقدام خاصی در محل دفن پسماند برای بی خطرسازی مواد زاید جامد آغشته به عفونت نکرده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی اضافه کرد: کارشناسان این اداره کل به صورت ادواری از بیمارستان ها، مطب ها و مراکز درمانی با همکاری مرکز بهداشت بازدید دارند و به خاطیان در حوزه مدیریت پسماند اخطار می دهند.
سرپرست سازمان مدیریت پسماند شهرداری اراک نیز در این خصوص گفت: جمع آوری و دفع پسماندهای عفونی از سال 73 تاکنون بر اساس مصوبه کارگروه مدیریت پسماند استان مرکزی به شهرداری سپرده شده و این در حالی است که برابر قانون شهرداری هیچ وظیفه ای در قبال مدیریت و ساماندهی پسماندهای عفونی خطرآفرین ندارد و باید مرجع تولید کننده با نظارت محیط زیست این مواد زاید را به شیوه بهداشتی دفع کند.
«مرادعلی عباسی» افزود: طبق توافق شهرداری با مقامات ذیربط مطابق تعرفه به صورت سالانه مبالغی از پزشکان و مراکز درمانی خصوصی گرفته می شود و پسماندهای عفونی در ساعت مشخص توسط خودروی خاص و نیروی انسانی مجهز به لباس ایمن از سطح شهر جمع آوری و به محل دفع منتقل می شود.
وی ادامه داد: حجم پسماند تولیدی کلانشهر اراک روزانه 400 تا 420 تن است که حدود 4.5 تن آن را پسماند عفونی شامل می شود.
سرپرست سازمان مدیریت پسماند شهرداری اراک خاطرنشان کرد: بنا به اعلام دانشگاه علوم پزشکی پسماندهای ویژه بیمارستانی قبل از تحویل بی خطر می شوند اما پسماندهای عفونی کیسه های زرد که هر شب کنار خیابان قرار می گیرند خام و حاوی آلودگی است اما شهرداری به ناچار و با رعایت تدابیر ایمنی فیزیکی برای پرسنل، آن ها را جمع آوری و با روش آهک دهی در ترانشه دفع می کند.
مرادی خاطرنشان کرد: رایزنی برای ساخت دستگاه زباله سوز در ماشین سازی انجام شده و در صورت تحقق این مهم تمامی مشکلات بهداشتی احتمالی کنونی برطرف می شود.
رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی کلانشهر اراک در این خصوص گفت: برابر قانون شهرداری و مدیریت شهری در خصوص پسماندهای عفونی هیچ مسئولیتی ندارد اما به دلیل احساس مسئولیتی که در قبال سلامت مردم وجود دارد این نوع پسماند را جمع آوری و دفع می کند.
«توفان محمدی» افزود: پسماندهای عفونی مطلب ها و برخی مراکز درمانی سترون و بی خطر نشده تحویل شهرداری می شوند و این در شرایطی است که طیفی از پزشکان نیز برای پرداخت تعرفه کوتاهی دارند و شماری نیز پسماندهای عفونی را جداسازی نکرده و به مواد زاید عادی شهری می ریزند.
وی اظهار کرد: مدیریت شهری اراک برای سامان شرایط این بخش از بهمن ماه سال قبل با حمایت و همراهی استاندار مرکزی مذاکره با شرکت ماشین سازی اراک را برای ساخت زباله سوز با حجم 6 تن آغاز کرده که هنوز قرارداد آن منعقد نشده اما قرار است بخش سخت افزاری این تجهیز تخصصی در ماشین سازی اراک ساخته شود و نرم افزاری آن از فرانسه و شرکت (ATA) وارد شود.
رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی کلانشهر اراک ادامه داد: هزینه ساخت این زباله سوز قرار است از طریق مدیریت شهری اراک با مشارکت دانشگاه علوم پزشکی و جامعه پزشکان تامین شود و برای استقرار زباله سوز نیز سوله و زمین مورد نیاز در اختیار قرار می گیرد.
محمدی بیان کرد: پیگیری مجوزهای زیست محیطی و بهداشتی این تجهیزات در دست انجام است و پیش بینی می شود در نیمه سوم امسال قرارداد آن امضا و کار ساخت حوزه سخت افزاری آن در ماشین سازی آغاز شود.
وی توضیح داد: این زباله سوز پیشرفته و سازگار با محیط زیست است و خروجی دودکش آن خطرآفرین نیست ضمن آنکه حجم کمی از خاکستر در فرآیند پایانی باقی می ماند ونگرانی از جانب احتمال انتقال آلایندگی به طبیعت نخواهد بود.
رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی کلانشهر اراک یادآور شد: برای خرید و نصب یک دستگاه زیاله سوز دیگر به ظرفیت 6 تن نیز رایزنی هایی در دست انجام است تا برای مدیریت مواد زاید ویژه آینده نیز برنامه دنبال شود.
محمدی گفت: در پیش قرارداد ساخت زباله سوز اراک علاوه بر محیط زیست ناظر دیگری از دانشگاه امیرکبیر نیز پیش بینی شده و این به خاطر حساسیتی است که از حسن انجام کار در مدیریت شهری اراک در حیطه سلامت مردم وجود دارد.
وی بیان کرد: مدیریت شهری اراک در موضوع پسماند با هرگونه موازی کاری و اقدامات جزیره ای مخالف است و می طلبد که همه دستگاه ها شهرداری را برای سامان این حوزه یاری دهند.
رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی کلانشهر اراک افزود: از اواخر پارسال هفت نشست کارگروه، سه بازدید از زباله سوزهای استان های دیگر و سه نشست کمیسیون خدمات شهری شورا با موضوع زباله سوز بوده است و حجم سنگینی از مباحث انجام گرفته تا به پیش نویس قرارداد ساخت زباله سوز انجامیده است.
محمدی افزود: امید است همراهی مراجع ذیصلاح برای تایید زباله سوز بیشتر باشد مراحل ارزیابی و پیوست زیست محیطی این طرح با سرعت بیشتری پی گرفته شود.
وی در بخش دیگری از سخنانش در خصوص برخی نگرانی ها از آلودگی احتمالی منابع آب و خاک در مرکز دفن فعلی و با روش دفع ترانشه و آهک ریزی گفت: اگرچه مطالعات علمی در خصوص اثرات پسماندهای عفونی دفع شدن وجود ندارد اما در بازدیدها بستر منطقه پذیرنده سنگی است و به لایه های پایین نفوذناپذیری دارد ضمن آنکه آب های زیرزمینی این منطقه در عمق زیاد واقع شده به طوری که حتی برای تامین آب مورد نیاز شهرداری مجبور شده از نواحی همجوار لوله کشی کند.
رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی کلانشهر اراک گفت: در زیر منطقه ترانشه های دفع پسماند عفونی اراک لایه محافظ غیرقابل نفوذی ایجاد شده و برای پسماندهای قدیمی نیز گودال لن فیلد ایجاد و پسماندها درآنجا دپو شده اند و روی آن نیز گیاه کاشته می شود.
محمدی اظهار داشت: نگرانی از بابت آلودگی احتمالی پسماندهای عفونی با اقدامات انجام شده در محل دفن نیست و با استقرار دستگاه زباله سوز مشکلات این حوزه رفع می شود.
کارشناس پسماند دانشگاه علوم پزشکی اراک نیز گفت: پسماندهای عفونی حوزه بیمارستانی مدیریت خوبی دارد و با توجه به اینکه همه مراکز بیمارستانی استان مجهز به سیستم بی خطرساز هستند معضل مدیریت جمع آوری و دفع این کواد زاید بی خطرشده مشکل افرین نیست.
«مهدی خدایاری» افزود: مشکل پسماندهای عفونی در حوزه مراکز درمانی خصوصی و مطب ها است که سامانه بی خطرسازی ندارند و با وجود اینکه شهرداری این نوع پسماند را جداگانه جمع آوری و در ترانشه با اهک ریزی دفع می کند اما به دلیل اینکه منشاء عفونی این پسماندها برطرف نشده هنوز در برخی موارد نگرانی هایی هست.
وی توضیح داد: اگرچه همکاری شمار زیادی از پزشکان در پرداخت تعرفه تعیین شده جمع آوری پسماندهای عفونی در اراک وجود دارد اما بخشی از پزشکان با وجود برخوردهایی که در سال های قبل بوده هنوز در این بخش همکاری لازم را ندارند و می طلبد که سامان مدیریت پسماندهای عفونی با همراهی اثربخش همه اهالی سلامت و مسئولان اجرایی رقم بخورد.
کارشناس پسماند دانشگاه علوم پزشکی اراک خاطرنشان کرد: در نشست های استانی مصوب شده که برای دفع بهداشتی پسماندهای عفونی زباله سوز خریداری و نصب شود در حالی که استفاده از این تجهیزات از سوی وزارت بهداشت و درمان به دلیل استاندارد نبودن خروجی برای مراکز درمانی دولتی ممنوع است و با توجه به اینکه این زباله سوز قرار است برای بخش خصوصی خریداری شود اقدامات آن با وزارتخانه در دست پیگیری است.
خدایاری توضیح داد: توضیحات توجیهی که برای خرید این زباله سوز از سوی مقامات اجرایی استان ارائه شده کامل نیست و از طرفی هم پیوست ارزیابی زیست محیطی ندارد و برای تایید وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی باید هرچه سریعتر این نواقص رفع شود.
وی یادآور شد: اگرچه مقوله مدیریت پسماند عفونی در تمامی استان ها کمابیش وجود دارد ولی می طلبد که استان مرکزی با ارائه طرحی هدفمند یک بار برای همیشه این مسئله حل شود و به الگویی کشوری تبدیل شود.
رئیس نظام پزشکی استان مرکزی و رئیس دانشگاه علوم پزشکی اراک هم در این ارتباط گفت: بیمارستان های دولتی، تامین اجتماعی و خصوصی استان مرکزی مجهز به سیستم بی خطرساز هستند و تنها بیمارستان فراهان دستگاه اتوکلا نداشت که اخیر خریداری شده و درحال نصب است.
دکتر«حسن طاهراحمدی» افزود: در خصوص پسماندهای عفونی بخش خصوصی خود پزشکان به طور تخصصی نمی توانند عملیات دفع بهداشتی را انجام دهند بنابراین با شهرداری به عنوان پیمانکار قرارداد منعقد شده و هزینه در قبال آن پرداخت می شود و اگر نواقصی وجود دارد برعهده پیمانکار است که تجهیزانش مطابق ماموریت و قرارداد تخصصی کامل و به روز نیست.
وی اظهار داشت: برای جامعه پزشکی نیز اهمیت زیادی دارد که پسماندهای عفونی ایمن و با کمترین خطر ساماندهی شود اما، پیمانکار توانمندی که پزشکان بتوانند با آن قرارداد ببندند و مجهز به سیستم های بی خطرسوز و امحای اصولی باشد وجود ندارد و شهرداری نیز با شرایط فعلی همراهی خوبی داشته است.
رئیس نظام پزشکی اراک گفت: نظام پزشکی با حساسیت تمامی مراکز و پزشکانی که پسماندعفونی تولید می کنند را مجاب به عقد قرارداد با شهرداری کرده و حتی در سال گذشته معدود پزشکانی که هزینه شهرداری را پرداخت نکرده بودند به تعزیرات معرفی شدند و در نظارت بر اجرای این قرارداد هیچ عذری پذیرفته نیست.
نماینده هیات مدیره نظام پزشکی استان مرکزی در امور پسماند نیز گفت: تمامی پزشکان استان تولید پسماند عفونی ندارند با این وجود از جامعه 450 نفری پزشکان این خطه 333 نفر با شهرداری قرارداد دارند و سالانه هزینه ساماندهی پسماند تولیدی را برای جمع آوری و دفع مطابق تعرفه اعلام شده شهرداری می پردازند.
دکتر «عباس یوسفی» افزود: نظام پزشکی در حوزه تکالیف نظارتی خود حتی با شماری از پزشکانی که در پرداخت هزینه پسماند عفونی اهمال داشتند برخورد کرده اما، چاره کار استفاده از ابزار قهری نیست بلکه باید ضعف برنامه ریزی در زنجیره ساماندهی پسماندهای عفونی با مساعدت بین بخشی دستگاه های متولی حل شود.
وی گفت: اگرچه قانون پسماند به نوبه خود در حوزه زیست محیطی اثربخش و مهم است اما در حوزه مدیریت مواد زاید عفونی نیازمند بازنگری است چرا که ساز و کارهای مدیریت پسماند خطرناک برای تولیدکننده به شیوه شفاف بیان نشده و منابع سنگین مالی و محل تامین آن نیز دیده نشده است به همین خاطر با گذشت سال ها هنوز پای لنگانی دارد.
نماینده هیات مدیره نظام پزشکی استان مرکزی در امور پسماند ادامه داد: تامین منابع میلیاردی زباله سوز برای ساماندهی پسماندهای عفونی بخش خصوصی اراک که تعداد محدودی پزشک هستند منطقی نیست چرا که قیمت زباله سوز در سال جاری افزایش سرسام آور داشته و از سوی دیگر اغلب پزشکان درآمد متوسطی دارند و انتظار از آنان برای پرداخت رقم های سنگین خرید زباله سوز در شرایطی که بیشترشان مطالبات معوق از بیمه ها و دانشگاه علوم پزشکی دارند، به طور عملی مقدور نیست.
دکتر یوسفی گفت: جامعه پزشکی از هر طرح کارآمدی که از سوی متولیان مدیریت پسماند و مدیران استان ارائه شود در حوزه سامان مواد زاید عفونی استقبال می کنند تا این معضل حل شود.
اظهارات متولیان امر در حوزه اقدامات برای ساماندهی پسماندهای عفونی با نگاه بخشی بیانگر تلاش و تعهد به کار است اما، برآیند آن در بیش از دو دهه کارساز نبوده و هنوز نواقص مدیریتی و تهدید سلامت مواد زاید عفونی و خطرآفرین مسئله مهم برای این استان است.
شاید وقت آن رسیده که تصمیم سازان استان مرکزی با راهکاری عملی و استفاده از توان جمعی دستگاه های متولی یک بار برای همیشه این معضل را از میان بردارند و مدیریت پسماند عفونی در استان مرکزی به الگویی عملی، تخصصی و بی نقص تبدیل شود.
گزارش از مژگان حیدری
