خزنده رو به انقراض، در تنگ
ماهی شب عید9 اسفند – 95
میان بسیاری از حیوانات در حال انقراض کشور، سمندر لرستان یکی از عجیب‌ترین
گونه‌هاست. آن‌طور که فعالان محیط‌زیست می‌گویند، این جانور نادر که شکل خاصی از
آن تنها در ایران دیده شده، آن‌قدر برای مردم جذابیت دارد که حاضر هستند بین 400
هزار تا یک میلیون تومان هزینه کنند و یکی از آن را در آکواریوم نگه دارند. فعالان
محیط‌زیست می‌گویند این جانور به‌دلیل حرکات جذاب و نوع ایستادنش در آکواریوم،
توجه مردم را جلب می‌کند.
به گزارش ایسنا، روزنامه «وقایع اتفاقیه» با این مقدمه آورده است: چندسالی
است که با نزدیک‌شدن به عید نوروز، سمندر ایرانی مهمان تنگ‌های شیشه‌ای سفره هفت‌سین
می‌شود و حالا ماهی قرمز هم دیگر آن جذابیت سابق را ندارد. عده‌ای می‌گویند ماهی
قرمز در سفره هفت‌سین از رسوم ایرانی نیست و از فرهنگ چینی گرفته شده است و سفره
هفت‌سین باید کاملا با فرهنگ‌های ایرانی چیده شود. همین حرف‌ها، پای یکی از گونه‌های
جانوری زیبا و در خطر انقراض ایرانی را به سفره‌های هفت‌سین و آکواریوم‌ها باز
کرده و آنها را جایگزین ماهی‌قرمزهای ارزان و فراوان کرده است.
سمندر، جانوری کمیاب و محبوب
امیررضا محمدی‌نژاد، رئیس محیط‌زیست پلدختر با اشاره به اینکه سمندر لرستان
گونه‌ای بسیار زیبا و کمیاب بوده که در معرض خطر انقراض یا شرایط بحرانی قرار دارد
به مهر می‌گوید: سال ۱۳۸۹ در پانزدهمین نشست
متعهدان کنوانسیون تجارت جهانی گونه‌های در معرض خطر انقراض (سایتیس)، این گونه به
پیشنهاد ایران و با حمایت تمامی کشورهای عضو در ضمیمه شماره یک کنوانسیون گنجانده
شد که این موضوع، تجارت جهانی آن را ممنوع می‌کند.
به گفته محمدی‌نژاد روند جمعیتی این گونه رو به کاهش بوده و از مهم‌ترین
عوامل تهدیدکننده آن، افزایش تجارت، خریدوفروش و تخریب زیستگاه به شکل‌های مختلف
عنوان شده است.
سال‌هاست که خریدوفروش جانواران نادر در کشور رواج پیدا کرده است. قاچاق
حیات‌وحش از نظر حجم قاچاق، رتبه دوم و از نظر منابع مالی درگیر در آن، رتبه سوم
پرسود‌ترین نمونه‌های قاچاق جهان را به خود اختصاص داده است. قاچاق و خرید فروش
پرنده در این بین پرطرفدار‌ترین است. آن‌طور که عبدالرضا باقری، فعال محیط‌زیست
می‌گوید، قشر مرفه با خرید این گونه جانوران سعی دارند که تفاوت خود را با دیگران نشان
دهند.
باقری به «وقایع اتفاقیه» می‌گوید: برای اقشار مرفه جامعه، خیلی مهم است که
همه بدانند آنها در چه طبقه‌ای هستند. حیوانات کمیاب به‌دلیل گران‌بودن، این
امکان را به افراد می‌دهند تا بین خود و دیگران تمایز قائل شوند. باقری می‌گوید:
البته مردم عادی هم به‌دلیل کنجکاوی به سمت این جانوران تمایل دارند و علاقه دارند
داشتن آن را تجربه کنند.
باقری به‌طور‌خاص به خریدوفروش سمندر لرستان اشاره می‌کند و می‌گوید: رنگ
خاص این‌گونه جانوری برای افراد جاذبه دارد. استفاده از سمندر در آکواریوم و تنگ
سفره هفت‌سین از چند سال پیش در میان مردم رواج یافت و دلیلش هم اصالت ایرانی این
جانور است.
این فعال محیط‌زیست دلیل در دسترس‌بودن این‌گونه کمیاب و در حال انقراض را
دسترسی آسان اهالی منطقه به آن می‌داند: مردم منطقه به راحتی می‌توانند سمندر را
بگیرند و به بقیه مناطق کشور منتقل کنند. دلیل قیمت زیاد این جانور، تعداد اندک آن
بوده؛ البته در سال‌های اخیر که استفاده از آن به مد تبدیل شده، قیمتش هم افزایش
پیدا کرده است.
باقری درباره قیمت‌گذاری این جانور در بازا‌رهای کشور می‌گوید: فروش سمندر
در سال‌های اخیر به امری عادی تبدیل شده است. برای آخرین‌بار این جانور را در
آکواریوم‌فروشی‌های ساختمان پلاسکو دیدم که در آن زمان با قیمت ۴۰۰ تا نزدیک یک میلیون به فروش می‌رسید.
قاچاق، بلای جان سمندر لرستان
مهرداد فتحی‌بیرانوند، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان به ایرنا می‌گوید: با
هرگونه قاچاق سمندر لرستانی در ایام نوروز برخورد می‌شود. به گفته او در راستای
مبارزه با قاچاق سمندر، استعلامات لازم برای ارتقای منطقه «سمندر۲» به شورای‌عالی محیط‌زیست تحویل داده شد که در ادامه اقدامات اساسی پیگیر
این موضوع انجام شود.
این‌گونه از سوی اتحادیه جهانی حفاظت از محیط‌زیست (IUCN)
در فهرست قرمز و کنوانسیون حمایت از گونه‌های نادر و کمیاب جهان (CITES)
در ضمیمه یک که تجارت و خریدوفروش را ممنوع می‌کند، قرار گرفته است. به گفته او،
طبق آخرین مصوبه شکار و صید شورای‌عالی محیط‌زیست، جریمه هر قطعه سمندر کوهستانی
لرستان، مبلغ سه میلیون ریال است. قاچاق سمندر لرستان اما در خارج از مرز‌ها
معامله پرسودتری است. کارشناسان محیط‌زیست می‌گویند، سمندر لرستان در کره‌جنوبی یا
کشورهای اروپایی و ایالات‌متحده، هر نمونه به قیمت بین ۳۵۰ تا ۸۵۰ دلار فروخته می‌شود.
او از وجود زیستگاه‌های جدید سمندر لرستان خبر داده و گفت: طی چند ماه اخیر
با تلاش و همت کارشناسان اداره کل حفاظت محیط‌زیست لرستان، زیستگاه‌های جدید و
ناشناخته‌ای شناسایی شده یا در حال شناسایی هستند که در قبل هیچ گزارشی مبنی‌بر
وجود این زیستگاه‌ها مشخص و ثبت نشده است. سازمان محیط‌زیست استان لرستان، وظیفه
حفاظت از سمندر را برعهده دارد و تدابیری را هم در این مورد اندیشیده است. این
درحالی بوده که مشاهدات فعالان محیط‌زیست نشان می‌دهد این‌گونه کمیاب در استان
خوزستان نیز دیده شده اما اقدامی برای حفاظت از آن در این استان صورت نگرفته است.
محسن امیری، مسئول زیستگاه‌ها و امور مناطق حفاظت محیط‌زیست لرستان می‌گوید:
در راستای حفاظت فیزیکی از سمندر لرستان، پاسگاه محیط‌بانی غار ماهی کور و سمندر
لرستان در منطقه تنگ هفت خرم‌آباد راه‌اندازی شده است. به گفته او، درحال‌حاضر با
حضور دو محیط‌بان و گشت‌های مستمر حفاظت محیط‌زیست خرم‌آباد و پلدختر، زیستگاه این‌گونه
نادر در حفاظت کامل قرار دارد.
امیری می‌گوید: سال گذشته منطقه تنگ هفت به پناهگاه حیات‌وحش تبدیل شده است
و پرونده تبدیل منطقه ۲۴ هزار هکتاری شاداب‌کوه
نیز برای تبدیل به پناهگاه حیات‌وحش و حراست هر چه بیشتر این‌گونه در معرض تهدید
در شورای‌عالی حفاظت محیط‌زیست قرار دارد.
عبدالرضا باقری می‌گوید: در زمینه مبارزه با قاچاق گونه‌های کمیاب، محیط‌زیست
به تنهایی نمی‌تواند کاری از پیش ببرد و این اتفاق، مستلزم همکاری پلیس و نهادی‌های
مبارزه با قاچاق است. به گفته باقری، تعداد سمندر لرستان آن‌قدر زیاد نیست که به
خارج از کشور نیز صادر شود اما قاچاق آن در ایران هم می‌تواند خطر انقراض این
جانور را افزایش دهد.
او درباره خطراتی که حضور این حیوان در زیستگاه‌های انسانی دارد، می‌گوید:
بیشتر کسانی که از سمندر به‌عنوان جانوری تزئینی استفاده می‌کنند، توانایی و آگاهی
لازم برای نگهداری از این جانور را ندارند و حیوان پس از زمان اندکی می‌میرد اما
تا آنجا که اطلاع دارم، بیماری مشترکی میان انسان و سمندر وجود ندارد و تاکنون
موردی از ابتلا به بیماری در انسان‌ها از طریق این جانور را مشاهده نکرده‌ایم.
