روایت ایسنا
از دل آتشی که به جان مسجد انداختند 7مرداد-97
وقتی گفته
می شود برای دین فروشان وعوامفریبان حاکم دین ابزار قبضه قدرت و انباشت ثروت شده است بی ر
بط نبوده است برای اینکه اکنون فاش شده است که چگونه آتش به جان مسجدی در ساری
انداخته شد که جزو بناهای تاریخی هم بوده است ؟
از خیابان جمهوری به سمت میدان ساعت و
محله‌ی «چناربن» منتهی به مسجد که می‌گذریم از اهالی و کسبه محله سراغِ «مسجد جامع
ساری» را می‌گیریم. یکی می‌گوید «سوخته چه چیز را می‌خواهی ببینی»، دیگری می‌گوید
«یادش به‌خیر اما دیگر مسجدی نیست» و آن یکی با حسرت زیر لب زمزمه می‌کند؛ «کدام
مسجد...» و دیگر هیچ چیز از کلمات نامفهموش به گوشمان نمی‌رسد.
از کوچه پس کوچه‌های منتهی به مسجد در
بازار «نرگسیه» که عبور می‌کنیم، دیگر به پرسیدن آدرس نیازی نیست، کافی است سربلند
کنیم تا مناره‌ای که نیمی از آن ریخته و کبوترها در اطرافش پرواز می‌کنند را
ببینیم یا دیوارها، پنجره‌ها و درهای سیاهی که دودِ آتش سیاه‌شان کرده...
به گزارش ایسنا، یک هفته از آتش‌سوزی
گذشته، اما پا که به درون «مسجد جامع ساری» می‌گذاریم، هنوز هُرم آتشِ هفت روز
گذشته صورتمان را می‌سوزاند و بوی چوب‌ها، کتاب‌ها، پرده‌ها، فرش‌ها و دیوارهای
سوخته و فرو ریخته نفس‌مان را بند می‌آورد...
هنوز روی دیوار بیرونی دو شبستان رو به حیاط مسجد در ضلع جنوبی بنا، چندین کولر و تاسیسات خنک‌کننده جاخوش کرده‌اند و کابل‌های سیاه شده که نشانِ بقایای سوخته چند کولر دیگر را در خود دارد، روی دیوار به چشم می‌خورند. می‌گویند جرقه‌ی اولیه‌ی آتش از همین نقطه زده شده. اما نمی‌توان باور کرد یک اتصالی ساده بین دو کابلِ برق چنین جهنم سوزان و فاجعه‌ای را برای مسجد ۱۳۰۰ ساله عباسیان به بار آورده باشد!
دیگر هیچ سقفی بالای سر شبستان‌های شرقی و غربی مسجد نیست، تنها دیوارهای بنا و ستون‌های داخلی باقی مانده روی زمین نشان می‌دهد که پیش از آتش‌سوزی این‌جا هم شبستان بوده، اما سه شبستان قدیمی بنا در ضلع جنوبی مسجد، به خصوص شبستان اصلی که می‌گویند سازه‌ی اصلی و تاریخی مسجد زیر آن قرار دارد و قدمت‌اش به ۱۳۰۰ سال پیش یعنی ۱۴۰ هجری قمری می‌رسد، قدری سرپاترند.
از شبستان میانی و قدیمی‌تر مسجد یک سقف نیمه مخروبه بدون هیچ نشانی از گلدسته‌ی مسجد و مناره‌هایش باقی مانده و دو شبستان دیگر که در دو طرف این سازه‌ی مرکزی قرار گرفته‌اند، هنوز مسقف‌اند و برخی پرده‌ها و فرش‌هایشان سالم. اما نیروی یگان حفاظت میراث فرهنگی استان که به عنوان نگهبان در بنا مستقر است، اجازه‌ی ورود به شبستان‌های مسقف‌دار را نمی‌دهد و می‌گوید؛ احتمال ریزش هر سقف و حتی هر ستونی وجود دارد، فقط در فضای باز راه بروید.
هر چند مَثَل قدیمی که «هر چیز قدیمی‌ترش بهتر است» را به طرز شگفت‌آوری در شبستان‌های همچنان پابرجا مانده مسجد به چشم می‌توان دید، اما باید به حرفِ او احترام بگذاریم، شاید هم حق داشته باشد...
جالب است دو هشتی ورودی مسجد در دو ضلع شمالی و غربی مسجد و کتیبه‌ی قدیمی مسجد روی جداره‌ی شمالی بنا هنوز پابرجایند، هر چند با پیشنهاد نگهبان مستقر در مسجد با سرعت از زیر آن‌ها رد می‌شویم.
همچنین به گفته‌ی مردم محلی که ساعت‌های اولیه بعد از خاموشی آتش، داخل رفته‌اند، منبر چوبی که رویش را با مشمایی محکم پوشانده‌اند و بالای سکوی بلند میانه‌ی مسجد قرارش داده‌اند؛ «این منبر که در میانه‌ی آتش بوده، از آن جهنم جان سالم به در برده است.»
وسایل زیادی از بخش‌های مختلف مسجد در اطراف پراکنده‌اند؛ کتاب‌های قرآن و دعا، پرچم‌ها و بنرها، میزها، درهای چوبی و حتی کبوترهای گلدسته که در آتش سوخته‌اند...
مردم بومی آن‌قدر به این مسجد دل‌بسته‌اند که هر چند دقیقه یک بار صدای کوبه‌های در بلند می‌شود و حتی آن‌هایی که از کودکی در این مسجد قامتِ نماز بسته‌اند تقاضای دیدن حیاط را دارند، انگار دل‌نگرانند؛ اما نمی‌توان در این وضعیتِ نابسامانِ سازه‌ای بنا، اجازه‌ی ورود هر کسی را داد.
از همان شبِ بعد از خاموش کردن آتش، محمد حسن طالبیان - معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری - از تشکیل ستاد بازسازی مسجد جامع ساری بعد از مهار کامل آتش و با نظارت استاندار خبر داد تا قدم‌های بعدی برای نجات این مسجد تاریخی انجام و مدیریتی یکپارچه برای نظارت بر این بنا ایجاد شود.
گام‌هایی که امروز با تامین اعتبار اولیه محکم برداشته می‌شوند و از چند روز گذشته کارشناسان میراثی تهران و استان مازندران در حال رفت‌وآمد به بنا هستند، به اندازه‌ای که دو روز بعد از آتش‌سوزی زمانی که شعله‌های نافذِ زیر چوب‌های قدیمی مسجد هم سرد شدند.
دو روز بعد یعنی ۲۳ تیر، محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور که به دستور مونسان برای بررسی وضعیت مسجد به ساری بعد از انتشار خبرآتش‌سوزی به ساری سفر کرد از حضور استاندار، علمای استان، ائمه جماعت مسجد جامع، اوقاف، آتش‌نشانی، شهرداری، نماینده ولی‌فقیه، معاون استاندار و دیگر دستگاه‌های دست‌اندرکار در جلسه‌ی برگزار شد برای بررسی وضعیت بحرانی مسجد خبر داد و به ایسنا گفت: این جلسه با هدف گرفتن یک تصمیم و داشتن وحدت رویه برای ساماندهی و مرمت مسجد جامع ساری انجام و قرار شد تا با تشکیل یک ستاد بازسازی به ریاست استاندار و حمایت مردم و کسبه برنامه‌ریزی‌ها برای مرمت این مسجد تاریخی آغاز شود.
او با تأکید بر این که با انجام این اقدامات یک هیأت مهندسی در سطح استانی و ملی برای ارزیابی فنی از نظر استحکام و انجام تست‌های مختلف روی دیوارها، سقف‌ها، پی دیوار و حتی درها و تمام اجزای سازه‌ای مسجد را بررسی می‌کنند، افزود: درآمد این کار، مقدمه‌ای می‌شود تا طرح فنی و مرمت برای این مکان آماده شود.
تیم کارشناسی در مسجد جامع مستقر شده‌اند
شهرداری ساری اعتبار اولیه را تامین کرده
عبدالمطلب شریفی - معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران - به ایسنا می‌گوید: بلافاصله بعد از خاموش کردن آتش‌سوزی در مسجد، ستاد بازسازی مسجد به ریاست استاندار استان تشکیل و معاون میراث فرهنگی نیز برای بررسی وضعیت مسجد به ساری آمد و در حضور او سه جلسه با موضوعات مختلف به ترتیب «بازدید میدانی» به اتفاق مسئولان، «انجام بحث‌های کارشناسی» و «بحث مدیریتی برای ساخت‌وساز و مرمت مسجد» تشکیل شد.
او با بیان اینکه در سومین جلسه تصمیم گرفته شد با ضوابط و نظارت میراث فرهنگی شهرداری ساری ساخت‌وساز و مرمت مسجد را در دستور کار قرار دهد، ادامه می‌دهد: کارشناسان میراث فرهنگی تهران با حضور در مسجد ارزیابی‌های لازم را انجام دادند و در چند جلسه تصمیم گرفته شد تا ناظر پروژه در ستاد و ناظر مقیم مشخص شوند و با نظارت میراث فرهنگی و اجرای شهرداری ساماندهی و ساخت‌وساز بخش‌های اسیب‌دیده مسجد انجام شود.
وی با بیان اینکه در حال حاضر کارگاه ساماندهی مسجد تجهیز شده و مغازه‌ها و دیوارهایی که استحکام کافی نداشتند، با سازه‌ی نگهدارنده ثابت شده‌اند، اضافه می‌کند: سبک‌سازی سقف مسجد در بخش‌های قدیمی‌تر که ریزش نداشته‌اند در حال انجام است. با توجه به اینکه از قبل طرحی برای ساماندهی سقف مسجد وجود داشت، خوشبختانه بنا از نظر سازه‌ای آسیب چندانی ندید، فقط بخشی از شبستان جنوبی گنبد پایین آمده و گلدسته و دو مناره‌ی آن تخریب شده‌اند.
در حال حاضر کارشناسان ریزش بیشتر سقف را مهار کرده‌اند و در جهت تقویت آن اقدامات مورد نیاز را انجام می‌دهند و اگر نیاز به باقی ماندنِ دیواری در بنا بود، آن را مهار کرده‌اند.
شریفی با تاکید بر برپایی کارگاهِ استقرارِ تیمِ کارشناسان در مسجد جامع ساری، اعلام می‌کند: تصمیم گرفته شد تا تیم کارشناسی در محوطه‌ی مسجد مستقر شود، تا از همان نزدیکی تصمیم‌های مورد نیاز برای مسجد گرفته شود.
وی همچنین درباره اختصاص اعتبارات مورد نیاز برای پروسه‌ی مرمت این بنای تاریخی می‌گوید: براساس جلسه‌ی ستاد بحران بعد از اتش‌سوزی، قرار شد تا اختصاص اعتبارات از سوی بخش‌های مختلف تامین شود، بخشی از اعتبار از طریق "ابلاغی" یعنی اعتبار ملی و بخش دیگر از طریق منابع استانی و بخشی از طریق کمک‌های مردمی توسط علما و بخشی نیز به وسیله شهرداری ساری تامین شود.
او اضافه می‌کند: در حال حاضر شهرداری ساری بدون هیچ کمکی از منابع خود شروع به تجهیز کارگاه مرمت مسجد کرده و رئیس سازمان میراث فرهنگی نیز اعلام کرده است که تلاش می‌کند تا ۳۰ درصد کمک‌ها برای مرمت مسجد را پرداخت کند.
وی در باره مدت زمان مشخص شده برای مرمت و بازسازی کامل مسجد جامع ساری نیز اظهار می‌کند: پروژه‌های مرمتی در میراث فرهنگی مانند کارِ سازه نیست که زمان‌بندی بخواهد، بلکه یکسری اقدامات نیاز دارد که گاها در حین کار خود را نشان می‌دهد اما تمام تلاش ما براین است که در کمترین زمان ممکن و با رعایت ضوابط میراثی کارها را پیش ببریم.
معاون میراث‌فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان مازندران با بیان اینکه مساجد اولیه در اوایل اسلام یک شبستان تک‌ایوانه داشته‌اند، ادامه می‌دهد: اصل این مسجد تاریخی متعلق به سال ۱۴۰ هجری قمری و دوره عباسیان است که در سال‌های مختلف بارها طعمه آتش شده است.
وی ادامه می‌دهد: شبستان اصلی مسجد که در بخش جنوبی مسجد قرار دارد، متعلق به دوره قاجار است و دو بخش شرقی و غربی مسجد نیز در پهلوی اول ساخته شده و و بخش جنوبی آن قدری متأخرتر است، به اندازه‌ای که در سال ۹۰ و ۹۱ آخرین بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
مغازه‌دارانی که زندگیشان در آتش سوخته گاهی در اطراف محل کسب و کارشان بی‌تحرک می‌ایستند و اطراف را نگاه می‌کنند و گاهی سراغ کارهایی که برای استحکام بنایشان باید انجام دهند، می‌روند. از چشم‌ها و حرکت‌هایشان می‌توان این را خواند که هنوز هیچ‌کدام باور نمی‌کنند آتش در این شهر شمالی با زندگیشان بازی کرده...
سمیه ایمانیان - ایسنا
