يادداشت روز
سوريه، آزادي قلمون، سقوط تدمر
روز پنجشنبه گذشته شهر تاريخي «تدمر» در شمال استان حمص به دست داعش سقوط کرد و اين گروه تروريستي به ازاي منطقه «قلمون» که طي روزهاي گذشته از تسلط النصره خارج شد، توانست به يک شهر از استان حمص دست پيدا کند. اثر رواني اشغال تدمر توسط داعش بر مردم سوريه مخرب بود از اين رو ارتش سوريه بايد در زمان کوتاه عملياتي را متوجه مناطق تحت اشغال داعش نموده و با ضربه قاطع روحيه مردم را در مواجهه با تروريزم تحت الحمايه بازسازي کند. در خصوص تحولات نظامي امنيتي سوريه نکات قابل تاملي وجود دارد:
1- شهر باستاني تاريخي «تدمر» که در زمان سلطه بيزانس بر شامات (پالماريا» (Palmaria) خوانده مي شد و هم اينک حدود 50 هزار نفر جمعيت دارد، داراي ارزش اقتصادي، صنعتي و توريستي مي باشد. پيش از بحران سوريه، اين شهر بطور متوسط بين 5 تا 6 هزار توريست را در خود جاي مي داد و از اين رو دولت در عمران و آبادي و امکانات رفاهي نظير هتل هاي مجلل اين شهر توجه ويژه اي داشت. اما بعد از آغاز بحران امنيتي در سوريه اين شهر از رونق افتاد. هر چند خود اين شهر تا پيش از حمله روز پنجشنبه داعش داراي امنيت کامل بود. شهر تدمر داراي منابع فسفات و از نظر گاز و پتروشيمي منطقه اي غني به حساب مي آيد و از اين رو بعضي از گمانه زني ها و اسناد بيانگر آن است که اشغال تدمر با نوعي همراهي خارجي توام بوده و در اين بين از دولت ترکيه نام برده مي شود.
2- تدمر از آنجا که در استان حمص- اولين استاني که با دولت درگيري نظامي پيدا کرد- واقع شده است از حساسيت زيادي برخوردار مي باشد از اين رو داعش با تبليغات زياد، تسلط بر تدمر را مقدمه تسلط بر استان پهناور حمص- بعنوان بزرگترين استان- معرفي کرده است اگر چه حدود سه هفته پيش، داعش بر يک منطقه ديگر استان يعني «سخنه» مسلط شده بود اما کوچکي منطقه سخنه که بين تدمر و ديرالزور قرار دارد، مانع شکل گيري تبليغات رواني از سوي داعش گرديد. فاصله داعش از سمت تدمر با شهر دمشق حدود 215 کيلومتر و با شهر حمص حدود 160 کيلومتر مربع مي باشد؟ و اين نشان دهنده آن است که با تصرف تدمر، داعش به مراکز استان هاي حساس شامل دمشق، ديرالزور و حمص دسترسي پيدا نکرده و موقعيت تثبيت شده اي بدست نياورده است اما در عين حال از آنجا که اين منطقه به مناطق تحت اشغال داعش در ديرالزور و رقه تا حدي نزديک است، تسلط بر تدمر مي تواند يک علامت خطر براي دولت سوريه بخصوص در مناطق ديرالزور باشد. استان ديرالزور در اواسط سال 1391 به تصرف داعش درآمد ولي دولت سوريه با انجام عمليات هاي خود در سال هاي 92 و 93 توانست نيمي از مناطق تحت اشغال را از داعش بازپس بگيرد. اگر نيروهاي داعش در تدمر تثبيت شوند وضع امنيتي مناطق جنوبي شهر ديرالزور- مرکز استان- تضعيف شده و امکان تسلط دوباره داعش بر آن مي رود اما مهمترين نکته در اشغال تدمر از سوي داعش، متلاطم کردن استان حمص که پهناورترين استان سوريه بوده و با کشورهاي عراق، اردن و لبنان مرز دارد، است.
3- بعد از بازپس گيري منطقه «قلمون» از سوي ارتش و نيروهاي مردمي سوريه، جمع بندي داعش اين بود که دولت سوريه روي سرعت دادن به پاکسازي حلب و آغاز عمليات سنگين در ديرالزور تمرکز خواهد کرد. تجربه داعش در مواجهه با نيروهاي مقاومت سوريه در فاصله خرداد 92 که عمليات القصير انجام شد تا عمليات حلب که در اواخر سال قبل تشديد شد، از برتري نيروهاي مردمي و ارتش سوريه حکايت مي کرد. بر اين اساس داعش با پيش بيني عمليات نيروهاي مردمي و ارتش سوريه در ديرالزور به منطقه بي دفاع «تدمر» حمله کرد و در واقع بدون درگيري اين شهر را به تصرف درآورد. تدمر در زمان سقوط، فاقد يگان هاي ارتش و حضور نيروهاي مردمي- نيروهاي دفاع وطني- بود و از اين رو داعش در تدمر به يک پيروزي آسان و بدون درگيري دست يافت. در اين ميان دولت سوريه اگر چه در زمان از دست دادن تدمر نيرويي را از دست نداده است اما مسلماً در بازپس گيري اين شهر تاريخي بايد متحمل تلفات زيادي شود. اما در اينکه آيا در عمليات نظامي، آزادسازي تدمر در اولويت باشد و يا حلب و ديرالزور ترديدهايي وجود دارد. نيروهاي داعش و جبهه النصره علاقه مندند تا ارتش سوريه را در مناطق کمتر استراتژيکي مثل ادلب و تدمر درگير نمايند تا آنان با خيال آسوده تر مناطق تحت سيطره خود در حلب و ديرالزور که از هر جاي ديگر استراتژيک تر مي باشند، تثبيت نمايند. البته ذکر اين نکته هم لازم است که انجام عمليات در ادلب و تدمر بنا به دلايلي براي دولت و ارتش آسان تر مي باشد.
وقتي داعش بر تدمر مسلط شد، پادگان هايي را نشان داد که در آن نيروهايي براي اعزام به ديرالزور در حال آموزش و تمرين بودند. اين تصاوير مي گويد عمليات تدمر يک اقدام پيشگيرانه و با هدف مانع شدن از عمليات ارتش و نيروهاي مردمي سوريه در استان ديرالزور صورت گرفته است.
نيروهاي سوريه مخفي نمي کردند که با عمليات پاکسازي ديرالزور قصد دارند تا از يک سو منابع انرژي - نفت و گاز - سوريه را از سيطره داعش خارج کنند و از سوي ديگر ارتباط داعش در عراق و سوريه را از هم بگسلند.
4- تصرف تدمر در سوريه و تصرف کامل رمادي مرکز استان الانبار سوريه از سوي داعش طي دو هفته اخير، يک سوال جدي را در اذهان پديد آورده است. آيا داعش به نيروي جديدي دست پيدا کرده است و به عبارت ديگر آيا دوره جديدي از پيشروي هاي داعش در عراق و سوريه آغاز گرديده است؛ ظاهر ماجرا بيانگر آن است که داعش دو سال پس از درجا زدن در سوريه و 10 ماه پس از آغاز شکست در عراق، هم اينک وضع جديدي پيدا کرده و بار ديگر به موضع «تهاجمي» دست پيدا کرده است. اما واقعيت هاي ميداني اين گمانه زني طبيعي را تاييد نمي کنند.
پيروزي روزهاي اخير داعش در شهر رمادي عراق، پس از آن صورت گرفت که در داخل عراق درباره ادامه عمليات نيروهاي بسيجي عراقي موسوم به «حشد الشعبي» اختلاف پديد آمد و بعضي از گروه هاي عراقي و از جمله برخي از گروه هاي شيعه، در طيف بندي سياسي، حشد الشبعي را برتري دهنده به بعضي از گروه هاي شيعي دانسته و درباره ضرورت تداوم حيات آن ترديد ايجاد کردند. دولت حيدر العبادي در مقابل حشد الشعبي، دو هفته پيش طرحي را به مجلس عراق ارائه کرد که مطابق آن يک نيروي «حرس وطني» زير نظر ارتش عراق شکل گرفته و ساير گروه هاي شبه نظامي- از جمله حشدالشعبي- بايد منحل مي شدند. اين در حالي است که ارتش هاي کلاسيک و از جمله ارتش عراق به هيچ وجه ظرفيت پرورش و مديريت يک نيروي مردمي که بايد در يک دفاع و يا هجوم نامتقارن عمل کند، ندارند. پشتيباني آمريکايي ها و ساير مخالفان داخلي و منطقه اي اقتدار عراق از اين طرح به خوبي ناصواب بودن لايحه مورد اشاره دولت العبادي را يادآور مي شد. همزمان با اين قضايا و بالاگرفتن اين عبارت که «براي آزادسازي بقيه عراق به نيروهاي حشدالشعبي نياز نداريم» و به تبع آن ابومهدي فرمانده اين نيروها ناچار شد دستور توقف حرکت آنان به سمت رمادي و فلوجه را صادر کند، داعش آمد و بدون درگيري جدي نيمه جنوبي الرمادي که تا پيش از آن در اختيار ارتش عراق بود را تصرف کرد و از اين رو مرکز استان کاملادر اختيار آنان قرار گرفت. از اين رو امروز بار ديگر عراقي ها روي ضرورت وجودي و فعاليت حشدالشعبي تاکيد مي نمايند و العبادي هم آن را ضروري مي شمرد.
در سوريه نيز پس از تسلط سه هفته پيش داعش بر شهر کوچک «سُخنه»، اينک، «تدمر» دومين منطقه اي است که به تصرف داعش درآمده است. داعش سُخنه و تدمر را بدون درگيري به تصرف درآورد و همه خبرها بيانگر آن است که طي ماه ها و هفته هاي گذشته، نيروي جديدي به داعش نپيوسته و تسليحات تازه اي هم به دست آن نرسيده است و از اين رو تحولات ميداني در عراق و سوريه ارتباطي به سلاح يا نفرات داعش ندارد. اين البته در عين حال تا حدي زنگ خطر را در وضعيت طرف مقابل به صدا درآورده است به اين معنا که طرف مقابل يعني نيروهاي مردمي و ارتش هاي سوريه و عراق بايد نشان دهند که در توانايي آنان براي دفع گروه هاي تروريستي خللي پديد نيامده است.
5- در هفته هاي اخير و پس از پيشروي جبهه النصره- گروه وهابي وابسته به عربستان که البته از حمايت جدي ترکيه و قطر نيز برخوردار مي باشد- در ادلب و منطقه قلمون با محوريت جسرالشغور در سوريه، ارتش و نيروهاي مردمي سوريه و به طور کلي نيروهاي جبهه مقاومت در يک اقدام سريع منطقه قلمون را بار ديگر از تسلط جبهه النصره آزاد کردند. کما اينکه طي يک ماه گذشته ضربات سنگيني بر اين گروه تروريستي در استان قنيطره واقع در جنوب سوريه وارد کرده و نيمي از مناطق اين استان را از تسلط النصره آزاد و حرکت آنان به سمت شمال اين استان را متوقف کردند. عمليات ارتش پس از آن متوجه منطقه ديرالزور شد ولي بنا به دلايلي اين عمليات که حدود 10 روز پيش در اين استان آغاز شد به نتيجه نرسيد و ارتش سوريه با دادن تلفاتي ناچار به عقب نشيني گرديد. در واقع عمليات هاي موفق ارتش سوريه در قلمون و قنيطره و عمليات ناموفق ارتش در ديرالزور به خوبي بيانگر آن است که ارتش پس از چهار سال درگيري، هنوز توانايي عملياتي و آفندي خود را حفظ کرده است و از اين رو اين فرضيه که ارتش در سوريه در انتهاي توانايي تهاجمي قرار گرفته است، درست نمي باشد.
عمليات ارتش سوريه در القلمون تاثير زيادي بر امنيت سوريه و لبنان بر جاي گذاشت چرا که اين منطقه با حوزه هاي امنيتي بريتال و زبداني در سوريه و بعلبک و هرمل در لبنان پيوند جدي داشته و علاوه بر آن تاثير عمده اي بر امنيت استانهاي حمص، حما، طرطوس، حلب و لاذقيه سوريه دارد اما متاسفانه نه تنها رسانه هاي خبري سوريه که با ضعف زيادي دست به گريبان مي باشند، رسانه هاي خبري ايران هم توجه درخوري به عمليات حساس قلمون نکردند و لذا مردم سوريه، ايران و... در حاليکه از چند و چون پيروزي بزرگ مقاومت در قلمون و قنيطره خبر ندارند با خبر سقوط ادلب و تدمر شگفت زده شده و گمان مي کنند اتفاق مهمي در ميدان افتاده است. اما خبرهاي زيادي از تجمع دوباره نيروهاي عراقي و سوري خبر مي دهند که سرنوشت ميدان درگيري با تروريزم تحت الحمايه را رقم خواهد زد.
