25 تیرماه 1288 خورشیدی یک روز پس از آنکه
طرفداران مشروطه، تهران را فتح کردند، محمدعلی شاه قاجار که به سفارت بیگانه پناه
برده بود از سلطنت عزل و احمدشاه خردسال جانشین وی شد.به گزارش مجله تاریخ فرادید، محمدعلی شاه ششمین پادشاه از دودمان قاجار بود که پس از اعطای مشروطه
و در سال 1285 هجری شمسی به قدرت رسید. وی از ابتدا با فرمانی که پدرش امضا کرده
بود به مخالفت برخاست و تا آنجا پیش رفت که دستور داد در 2 تیر 1287 هجری شمسی یک
کلنل روس به نام "ولادیمیر لیاخوف" مجلس را به توپ ببندد؛ اقدامی که در
تاریخ ایران به استبداد صغیر شهرت دارد.به دنبال اقدام محمدعلی شاه علیه
مشروطیت، قشونی از مخالفان وی نخست در اصفهان و سپس گیلان علیه دولت قیام کردند و
چیزی نگذشت که مجاهدان تبریز و شیراز و قزوین نیز با نیروهای دولتی درگیر شدند.
پیروزی مشروطه خواهان علیه قوای دولتی کار را برای محمدعلی شاه دشوار کرد تا آنجا
که در تیرماه 1288 قوای سردار اسعد بختیاری و سپهدار تنکابنی خود را به تهران
رسانده و آماده فتح پایتخت شدند.دو روز پس از آن جنگ خیابانی میان
مشروطه خواهان و قوای قزاق آغاز شد. محمدعلي شاه که از شکست قوای قزاق نگران بود
همراه با خانواده خود به سفارت روسیه پناهنده شد و درخواست کمک کرد؛ اقدامی که
باعث خلع سلطنت از وی شد. جنگ در تهران بیش از 5
روز ادامه نیافت و قوای مشروطه خواه موفق شد کنترل کامل شهر را در دست بگیرد.
مجاهدان بلافاصله يک شوراي عالي 28 نفري تشکيل دادند و همان روز محمد علي شاه را
به دليل پناهنده شدن در خاک وطن به سفارتخانه خارجي از سلطنت خلع کردند.
شورای عالی در پیام خلع سلطنت محمدعلی شاه به
وی نوشت:
اعلیحضرتا مقتضیات وقت و شدت هرج‌ومرج
مملکت و انزجار قلوب ملت از اداره آن اعلیحضرت ضرورت بهم‌رسانیده که آن اعلیحضرت
از زحمات بار سنگین سلطنت خود را معاف فرمایند، برطبق همین ضرورت امروز که 27جمادی‌الثانی
1327 است در سفارت محترمه دولت بهیه روس پناهنده شده بالطبع شخص همایونی خود را از
این زحمت فارغ فرمودند علی‌هذا مجلس عالی فوق‌العاده امروز 27 جمادی‌الثانی 1327
در بهارستان تشکیل یافته اعلیحضرت قویشوکت اقدس سلطان احمد شاه خلدالله ملکه و
سلطانه را به شاهنشاهی ایران پذیرفته و تا تشکیل پارلمان موقتاً حضرت مستطاب اشرف
عالی آقای عضدالملک دامت شوکته را بسمت نیابت سلطنت اختیار نمود.
بر اساس این نامه مجاهدان ضمن خلع سلطنت
از محمدعلی شاه فرزند 12 ساله او احمد شاه را به سلطنت رساندند.
به مناسبت خلع محمدعلی شاه از سلطنت در
اینجا سه عکس از وی منتشر می‌کنیم که دو تای آن مربوط به دوران جوانی و پیش از
رسیدن به سلطنت و دیگری مربوط به پس از تاجگذاری است. عکس پرتره اول محمدعلی شاه
از عکاسی به نام منوچهر است که تاکنون منتشر نشده و عکاس دو عکس دیگر نیز نامعلوم
است.
