پنجه در پنجه انقراض یوزپلنگ ایرانی

پنجه در پنجه انقراض یوزپلنگ ایرانی  112دی-95

تهران-ایرنا-یوزپلنگ گربه سان ارزشمندی است که در خطر انقراض قرار دارد از این رو برای حفاظت از آن تلاش های زیادی شده که یکی از آنها تکثیر در اسارت است، البته حرف و حدیث زیادی از سوی موافقان و مخالفان این طرح به گوش می رسد اما هدف نهایی جلوگیری از انقراض یوز است.

یوزپلنگ گونه ای درخطر انقراض است و اکنون فقط چند قلاده از آن در ایران و آفریقا زیست می کند، چندی پیش مطالعات کارشناسان محیط زیست در جهان نشان داد که خطر انقراض در کمین 7100 یوزپلنگ موجود در طبیعت است که از این تعداد 50 قلاده در ایران به سر می برد.

بنا به گفته کارشناسان تفاوت زیادی میان یوزپلنگ آسیایی و آفریقایی وجود دارد، اطلاعات نشان می دهد یوزپلنگ آسیایی تفاوت بسیار زیادی در رفتار و ژنتیک با یوزپلنگ آفریقایی دارد، حتی سطح گلبول های قرمز و سفید این دو متفاوت است و آنزیم های صفرایی و کبدی متفاوتی دارند اما در هر صورت هر دو نژاد در خطر انقراض قرار دارند.

تاکنون به دلایل مختلف از جمله تغییر اقلیم و به طور کلی دخالت انسان در طبیعت موجب انقراض گونه های جانوری ارزشمند زیادی در دنیا از جمله کشور ما شده است، اکنون دیگر شیر ایرانی و یا ببر مازندران در دشت های کشور وجود ندارد در حالی که زمانی نعره شیر ایرانی رعشه بر اندام ها می انداخت.

دولت قبلی با هدف احیای ببر، در قبال دو پلنگی روسی، دو قلاده ببر سیبری دریافت کرد که به علت شرایط نادرست نگهداری این حیوانات ارزشمند در باغ وحش ارم یکی از آنها به بیماری مشمشه مبتلا و تلف شد و دیگری به علت مشکوک بودن به این بیماری پنج سال در اسارت به سر برد که بعد از گرفتن آزمایش های متعدد و فشار دوستداران حیات وحش مشخص شد که به این بیماری مبتلا نیست از این رو از اسارت آزاد و شرایط زندگی آن تا حدودی بهتر شد.

اکنون نوبت یوزپلنگ است گربه سان ارزشمندی که اکنون در خطر انقراض قرار گرفته و زنگ خطر آن به صدا در آمده است.

وسعت زیستگاه های یوز 6 میلیون هکتار یعنی یک سوم وسعت مناطق حفاظت شده تحت پوشش سازمان محیط زیست است که وظیفه حفاظت از آن بر عهده 120 محیط بانی است که در زیستگاه های یوز مشغول به فعالیت هستند.

براساس آمارهای اعلام شده به نظر می رسد که فقط 50 قلاده یوزپلنگ آسیایی در ایران باقیمانده است که این مساله ذهن دوستداران محیط زیست را به خود مشغول کرد از این رو موضوع تکثیر در اسارت به عنوان یک راه حل مطرح شد و این شد که کوشکی و دلبر دو یوزپلنگی که در تولگی در اسارت بودند به پردیسان منتقل شدند تا مورد آزمایش های لازم قرار گیرند.

البته روش تکثیر در اسارت موافقان و مخالفان به خود را دارد ، محمود کرمی پژوهشگر و عضو هیات علمی دانشگاه تهران که تاکنون مطالعات زیادی در زمینه محیط زیست انجام داد و کتاب های محیط زیستی زیادی به چاپ رسانده است به خبرنگار علمی ایرنا درباره تکثیر در اسارت گفت: من نمی توانم با این فناوری مخالفت کنم زیرا برای گونه های مختلف در سطح جهان به کار می رود اما اینکه بتوان این فناوری را در ایران با موفقیت انجام داد، مهم است.

وی افزود: تکثیر در اسارت آنهم برای گوشتخواران کار بسیار دشواری است و در دنیا هم آنطور که باید جواب نمی دهد، حتی برای علفخواران هم روند پیچیده ای است بنابراین انجام چنین کارهایی نیاز به فکر و اقدامات علمی دقیقی دارد.

کرمی ادامه داد: در یکی از کشورها در راستای تکثیر در اسارت یک یوز ماده را بیهوش و به روش مصنوعی باردار کردند که بعد از به دنیا آمدن توله ها مادر آنها را خورد بنابراین دست زدن به چنین اقداماتی به این راحتی ها نیست چون طبیعت خلق و خوی خود را دارد و دخالت انسان آنرا مختل می کند.

وی تاکید کرد: مساله دیگر این است که تصور کنیم روند تکثیر در اسارت با موفقیت انجام شد حال توله یوزها را در کجا باید رها کنیم ؟ قطعا باید در همین زیستگاه های کنونی که داریم رها سازی شوند اما حرف این است که یوزهایی هم که از بین رفتند در همین زیستگاه ها زندگی می کردند و نابود شدند بنابراین مساله مهم بهبود بخشیدن به وضعیت زیستگاه ها است.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران اظهار کرد: البته شواهد نشان می دهد وضعیت زیستگاه های یوزپلنگ در کشور تا حدودی بهتر شده است اما نیاز به کار و سرمایه گذاری بیشتری دارد.

کرمی به ورود دو قلاده ببر از سیبری به کشور اشاره کرد و گفت: نتیجه این کار چه شد؟ فقط پول هنگفتی برای آماده سازی زیستگاه این ببرها در میانکاله هزینه شد و اکنون به حال خود رها شده است، علت شکست خوردن این پروژه این بود که تفکر علمی پشت آن نبود.

وی درباره نگهداری کوشکی و دلبر دو یوزپلنگ نر و ماده پردیسان گفت: نگهداری این دو گونه ارزشمند در پردیسان اشکالی ندارد چون فرصت مناسبی است تا با رفتار این حیوان بیشتر آشنا شویم و مطالعات ژنتیکی بر روی آنها انجام شود، اما قطعا باید در پشت هر اظهار نظری تفکری علمی و پخته نهفته باشد.

وی تاکید کرد: به نظر می رسد بهتر است به جای فکر کردن به موضوعاتی مانند تکثیر در اسارت به فکر حفاظت از زیستگاه ها با هدف بهبود وضعیت آن باشیم.

کرمی با اشاره به اینکه نمی توان از فناوری های روز دنیا استفاده نکرد، گفت: اما باید در این زمینه فکری اساسی صورت گیرد، اگر زیستگاه ها احیاء و حفاظت شوند و شرایط مناسبی مهیا شود قطعا گونه ها به طور طبیعی تکثیر می شوند.

همچنین هومن جوکار مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی به ایرنا گفت: تا چندی پیش هیچ منطقی مبنی بر تکثیر یوز در اسارت نداشتیم تا اینکه یک وضعیت بحرانی بروز کرد و تصمیم بر تکثیر در اسارت گرفتیم.

وی افزود: در مدت 14 سال فعالیت پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی و صرف هزینه زیاد، وضعیت تا حدودی بهتر شده بود تا اینکه متوجه شدیم بنا به دلایلی زیستگاه های یوزها در حال کوچک شدن است و بیشتر اوقات یوزها در خارج از زیستگاه ها به سر می برند که این موجب نگرانی شد.

جوکار ادامه داد: بررسی ها نشان داد در زیستگاهی واقع در یزد حدود سه سال است از هیچ یوز ماده ای 

عکسبرداری نشده است که این مساله نگرانی هایی را به وجود آورد.

وی گفت: این موضوع را با کارشناسان خارجی در میان گذاشتیم و آنها گفتند زمانی که زیستگاهی کوچک می شود جمعیت حیوانات موجود در آن نیز به طور طبیعی یا غیر طبیعی کاهش می یابد که به فکر چاره افتادیم از این رو در این شرایط بهترین راه انتقال کوشکی و دلبر به سایت پردیسان و مطالعه بر روی آنها با هدف تکثیر در اسارت انتخاب شد.

جوکار افزود: با انتقال این دو یوز به پردیسان حداقل برای زمان های بحرانی دو یوز نر و ماده در اختیار داریم که این کار با بودجه ای جداگانه و زیر نظر مستقیم سازمان حفاظت محیط زیست در حال انجام است.

جوکار درباره وضعیت یوزپلنگ ها در ایران گفت: در زیستگاه های شمالی مانند میاندشت و توران زادآوری مرتب و ممتدی وجود دارد و مادران و توله هایی که آنجا هستند به طور دائم پایش می شوند و نقطه امید ما فعلا آن زیستگاه است. 

وی ادامه داد: اما در مقابل در زیستگاه های جنوبی به خصوص در محدوده استان یزد با کاهش ماده ها مواجه هستیم که این جای نگرانی دارد از این رو با دقت بر روی کوشکی و دلبر مطالعه می کنیم.

جوکار چندی پیش به ایرنا گفته بود در چنین شرایطی یکی از اقداماتی که فعلا می شود در مورد آن فکر کرد این است که بخش بسیار وسیعی از یک منطقه حفاظت شده را فنس کشی کنیم به طوری که زادآوری طبیعی گونه ها در آن ادامه داشته باشد نه به صورت یک محیط در اسارت، اما کاملا تحت کنترل و حفاظت باشد، 

البته این پروژه برای گونه هایی که به صورت طبیعی زندگی می کنند اولویت ما نیست کما اینکه هیچ وقت درمورد منطقه حفاظت شده توران و میاندشت که مشکلی ندارند، چنین فکری نخواهیم کرد. 

وی تاکید کرد: اما در زیستگاه های جنوب که ماده ای وجود ندارد و اگر به همین روال ادامه یابد احتمال از بین رفتن و از دست دادن یوز در آن منطقه وجود دارد، باید چاره ای اندیشیده شود بر همین اساس برروی این موضوع کار می کنیم.

*** کوشکی و دلبر 

کوشکی و دلبر دو یوزپلنگ نر و ماده ای هستند که به ترتیب 10 آذر 93 از پناهگاه حیات وحش میاندشت و 11 آذر 93 از ذخیره گاه زیست کره توران به پارک پردیسان تهران منتقل شدند، این دو گونه ارزشمند با هدف تکثیر در اسارت و انجام تحقیقات بر روی رفتار گربه سانان به این مکان منتقل شدند.

کوشکی یوزپلنگ نر بهمن ماه 1386 در 4 ماهگی و دلبر یوزپلنگ ماده فروردین 1390 در سه ماهگی به اسارت در آمدند که بعد از این و با توجه به اهمیت حفاظت از این گونه های ارزشمند و در خطر انقراض بودن آنها به پارک پردیسان منتقل شدند.

بر این اساس در خرداد 1390 اولین طرح ایجاد مرکز تکثیر ارایه شد و در شهریور 1391 این طرح برای ' شان مک کویین ' کارشناس ایرلندی گربه سانان ارسال شد و وی نظر نهایی خود را بر روی این طرح ارایه داد که از تیرماه همان سال کار ساخت این مرکز تحقیقاتی در پارک پردیسان آغاز شد.

این سایت دارای 6 فضای مجزا است که با هدف، تکثیر در اسارت، نگهداری از این دو یوز و همچنین پذیرایی از هر یوزپلنگ آسیایی دیگر که شاید در آینده به هر دلیل غیر قابل پیش بینی توان ادامه حیات در زیستگاه طبیعی اش را از دست بدهد، طراحی و ساخته شده است.

بعد از اتمام این مرکز دو یوزپلنگ نر و ماده به آن منتقل شدند و اکنون در شرایط بسیار خوبی به سر می برند.

علاوه بر تکثیر در اسارت این مرکز هدف دیگری نیز دارد و آن شناساندن این گونه ارزشمند به مردم و بالا بردن آگاهی عموم در مورد ارزش حفاظت از این گربه سان است که تا به امروز نیز موفق بوده است.

علمی 9014**1440

خبرنگار: کیمیا عبدالله پور** انتشار: گلشن